Απροστάτευτα τα Ελληνορθόδοξα μνημεία στην Αλβανία

Απροστάτευτα στις επιδρομές ιερόσυλων, βανδάλων και αλλόθρησκων ήταν και εξακολουθούν να είναι τα μοναστήρια και γενικότερα τα θρησκευτικά και πολιτιστικά μνημεία της Βορείου Ηπείρου που εκτός των άλλων αποτελούν ιστορικά τεκμήρια της διαχρονικής παρουσίας ελλήνων και ορθοδόξων χριστιανών στην ευρύτερη περιοχή.

Τελευταίο «χτύπημα» στον Ελληνορθόδοξο πολιτισμό, αποτελεί η κατάρρευση του ιστορικού μοναστηριού του Αγίου Αθανασίου στην Κάτω Λεσνίτσα των Αγίων Σαράντα, που βρίσκεται σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από τα ελληνοαλβανικά σύνορα και τον Τσαμαντά Θεσπρωτίας. Το μοναστήρι, είχε χτιστεί το 1797, έχει ανακηρυχθεί μνημείο πολιτισμού από το Αλβανικό Υπουργείο και είναι το μοναδικό στην περιοχή που είναι εξ ολοκλήρου αγιογραφημένο από τον «Λάζαρο» και δύο μαθητές του εκ των Άνω Σουδενών Ιωαννίνων (σημερινά Ανω Πεδινά). Μέχρι το 1930 το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου μεσουρανούσε ως χώρος θρησκευτικής και πνευματικής παράδοσης, καθώς στις εγκαταστάσεις του λειτουργούσε Κεντρική Αστική Σχολή και βιβλιοδετείο, διέθετε δύο νερόμυλους, σταβλικές εγκαταστάσεις και πολλά κελιά μοναχών, ενώ τρία μεγάλα γεφύρια που είχαν χτιστεί στην περιοχή, έγιναν με έξοδα της μονής.

Το άφησαν και κατέρρευσε

Η ανακήρυξή του ως μνημείο πολιτισμού, δεν συνοδεύτηκε ωστόσο με καμιά πρόνοια ή ενδιαφέρον από την Αλβανική πολιτεία και έτσι το μοναστήρι σιγά – σιγά άρχισε να φθείρεται από την πάροδο του χρόνου. Οι εκκλήσεις των κατοίκων του χωριού δεν εύρισκαν ανταπόκριση από τις τοπικές και τις κεντρικές αλβανικές αρχές με αποτέλεσμα μετά το φετινό χειμώνα και τα[next] έντονα καιρικά φαινόμενα (βροχές, χιόνια, άνεμοι) και από ένα δέντρο του οποίου οι βαθιές ρίζες επηρέαζαν τα θεμέλιά του, το μεγαλύτερο μέρος του μοναστηριού κατέρρευσε!

Σύμφωνα με το ethnos.gr τίποτε πια δεν θυμίζει την άλλοτε εντυπωσιακή εγγεγραμμένη σταυροειδή μετά τρούλου μονή. Οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν γκρεμιστεί, μεγάλο μέρος της οροφής, κατασκευασμένης από ηπειρώτικη πέτρα έχει υποχωρήσει, ενώ οι εσωτερικοί τοίχοι έχουν καταστραφεί και οι αγιογραφίες έχουν φθαρεί.

Εξαφανίστηκαν εικόνες και σκεύη

Οι βανδαλισμοί Ορθόδοξων ναών δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για την μετακομμουνιστική Αλβανία. Σε αρκετές περιπτώσεις π.χ. Χειμάρα γίνονται από το ίδιο το επίσημο κράτος. Σε άλλες με την ανοχή ή την αδιαφορία των κρατικών/κυβερνητικών υπηρεσιών. Πριν από μερικά χρόνια, βάνδαλοι κατέστρεψαν ολοσχερώς τις μοναδικές αγιογραφίες του Ονούφριου, του σημαντικότερου αγιογράφου του 16ου αιώνα για όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και διακεκριμένου εκπρόσωπου της μεσαιωνικής τέχνης στην Αλβανία, από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Βαλς, στην Κεντρική Αλβανία.

Σύμφωνα με πληροφορίες και εκτιμήσεις μέχρι το 1990 υπήρχαν καταγεγραμμένες 12.000 εικόνες και πλήθος ιερών σκευών ιστορικής αξίας, σε όλη την Αλβανία, σήμερα ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει πόσα έχουν απομείνει. Ορισμένα έχουν συγκεντρωθεί στα Τίρανα, ένας αριθμός τους όμως θεωρείται βέβαιο ότι έχουν διοχετευτεί σε αγορές του εξωτερικού, όπως συμβαίνει και με τις εικόνες που κλέβονται από ναούς και μονές της Ηπείρου.

Το ethnos.gr θυμίζει μάλιστα το σχετικά πρόσφατο περιστατικό, με αγνώστους να κλέβουν 18 βυζαντικές εικόνες από την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας Λάμποβας. Έχουν σημειωθεί και άλλα ακόμη πιο κωμικοτραγικά περιστατικά, όπως στην περίπτωση της Πρεμετής, όπου δημοτικοί υπάλληλοι, με το πρόσχημα είσπραξης παλιών χρεών, αφαίρεσαν εικόνες, ιερά σκεύη, ακόμη και μία καμπάνα από τον Ιερό Ναό Εισόδων της Θεοτόκου.