Ελλάδα, Κύπρος και το τουρκικό σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών

Η διατύπωση ανησυχιών για τις ενέργειες της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο από την ευρωπαϊκή ηγεσία μετά το πέρας της Συνόδου ΕΕ-Τουρκίας στην Βάρνα αποτυπώνει το ακανθώδες τοπίο που κυριαρχεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Της Αντωνία Δήμου

Η υπενθύμιση των υποχρεώσεων της Τουρκίας περί σεβασμού του διεθνούς δικαίου έναντι της Κύπρου και καλλιέργειας σχέσεων καλής γειτονίας με την Ελλάδα δίδοντας έμφαση στο ζήτημα της απελευθέρωσης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και τις παραβιάσεις στο Αιγαίο συντελείται σε μία περίοδο όπου οι αναθεωρητικές δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης συνοδεύονται από στρατιωτικές κινήσεις.

Η παρεμπόδιση ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ της Ιταλικής ενεργειακής εταιρίας ΕΝΙ από την Τουρκία στα ανοιχτά της Κύπρου, η στρατιωτική επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» στο Αφρίν της Συρίας και η τουρκική στρατιωτική δράση στο Βόρειο Ιράκ, εκτιμάται ότι εντάσσονται στο πλαίσιο υλοποίησης του οράματος του νεοθωμανισμού που στοχεύει στην ανασύσταση των ορίων επιρροής και του ζωτικού χώρου της πάλαι ποτέ Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Ο επανακαθορισμός των συνόρων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής λόγω της de facto κατάργησης της συμφωνίας Sykes-Picot που συνομολογήθηκε μεταξύ της Γαλλίας και της Αγγλίας, μοιράζοντας σε σφαίρες επιρροής τις επαρχίες της τότε καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε συνδυασμό με το Σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών που διακατέχει την σύγχρονη Τουρκία, έχουν «ενεργοποιήσει» την τουρκική ηγεσία η οποία επιδιώκει την ανάδειξη της χώρας σε δύναμη περιφερειακής και διεθνούς εμβέλειας.

Ως γνωστόν, η Συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους και είχε δημιουργήσει την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών λόγω της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, τη Δυτική και Ανατολική Θράκη μέχρι την Κωνσταντινούπολη και την περιοχή της Σμύρνης μετατρέποντας τοιουτοτρόπως την Τουρκία σε κράτος που ασκεί κυριαρχία επί χερσαίου εδάφους.

Tο περίφημο επομένως σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών επιβάλλεται από τον θαλάσσιο αποκλεισμό της Τουρκίας με δεδομένο ότι τα τρία κύρια λιμάνια της Κωνσταντινούπολης, της Μερσίνης και της Σμύρνης δεν εξασφαλίζουν τη ναυτική της διασύνδεση με την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και την Δύση, όπως επίσης και από τις υφιστάμενες γεωπολιτικές συνθήκες που προσομοιάζοντας με την περίοδο υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών ευνοούν τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους.

Στο πλαίσιο αποτροπής της πιθανότητας σύστασης κουρδικής κρατικής οντότητας στην Βόρεια Συρία εξηγείται εν πολλοίς η τουρκική στρατιωτική επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» και η εκτιμώμενη χρονική παράταση της παρουσίας της Άγκυρας επί συριακού εδάφους.

Η χρονική επιμήκυνση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας ωστόσο ανοίγει την κερκόπορτα της επιστροφής θυγατρικών οργανώσεων της Αλ-Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους στην Βόρεια Συρία προκειμένου να κυριαρχήσουν εδαφικά και να επανακτήσουν την επιρροή σε κρίσιμες υποδομές όπως το φράγμα Maydanki (سد ميدانكي) που παράγει ηλεκτρική ενέργεια από υδατικούς πόρους του ποταμού Αφρίν στη βορειοδυτική Συρία. Το εν λόγω φράγμα μάλιστα παρέχει πόσιμο νερό σε περίπου 200 χιλιάδες κατοίκους, αρδεύει περίπου 74 χιλιάδες γεωργικά στρέμματα και προμηθεύει 25 MW υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Σε κάθε περίπτωση, η μη πρόσβαση της Τουρκίας σε ανοικτή θάλασσα λόγω της παρουσίας της Ελλάδας και της Κύπρου έχει ενισχύσει την τουρκική επιθετικότητα τόσο στο Αιγαίο όπως φανερώνει η κλιμάκωση των παραβιάσεων στον ελληνικό εναέριο χώρο από τουρκικά μαχητικά και η πρόσφατη ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ πολεμικού πλοίου με σκάφος του ελληνικού ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΟΣΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΜΕ ΤΗΝ προαναγγελία αποστολής τουρκικού γεωτρύπανου στην κυπριακή ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗ έναρξης των ενεργειακών ερευνών στο θαλάσσιο οικόπεδο 3.

Η τουρκική επιθετικότητα εντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης μακρόπνοης στρατηγικής που εστιάζει στην κατάκτηση ηγετικής γεωπολιτικής θέσης εκ μέρους της Τουρκίας, η οποία και περιγράφεται στο βιβλίο του πρώην υπουργού Εξωτερικών Άχμεντ Νταβούτογλου “Στρατηγικό Βάθος: Η θέση της Τουρκίας στη Διεθνή Σκηνή” (Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu).

Ειδικότερα όσον αφορά την Κύπρο, η τουρκική πολιτική όπως ξεδιπλώνεται στις σελίδες του εν λόγω βιβλίου εστιάζει στη διατήρηση του στρατηγικού πλεονεκτήματος που απέκτησε η Τουρκία την δεκαετία του 1970 με την κατάληψη της βόρειας Κύπρου όχι ως στοιχείο μίας αμυντικής Κυπριακής πολιτικής με στόχο την διαφύλαξη του status quo, αλλά ως ένα θεμελιώδες στήριγμα μίας επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής διπλωματικού χαρακτήρα.

Και τούτο διότι κατά τα γραφόμενα του πρώην υπουργού Εξωτερικών, η Κύπρος έχει τη θέση μίας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που «πιάνει τον σφυγμό» των θαλασσίων οδών του Άντεν και του Χορμούζ, μαζί με τις λεκάνες του Κόλπου και της Κασπίας, που είναι οι πιο σημαντικοί οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής. Ως εκ τούτου, μία χώρα που αγνοεί την Κύπρο δεν μπορεί να είναι ενεργή στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές.

Καθίσταται προφανές ότι η Ελλάδα και η Κύπρος οφείλουν να προχωρήσουν στην ισχυροποίηση των θέσεων τους δημιουργώντας διπλωματικά, γεωπολιτικά και διεθνή ερείσματα μέσα από μεθοδική προσέγγιση και ρεαλιστική στοχοθεσία όσον αφορά στην τουρκική εξωτερική πολιτική.

Οι τριμερείς συνεργασίες Ελλάδας-Κύπρου με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία στον τομέα διεξαγωγής κοινών ναυτικών και αεροπορικών συνεκπαιδεύσεων θέτει γερά θεμέλια για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα.

Επιπρόσθετα, ο καθορισμός ιεραρχημένων στρατηγικών στόχων σε βραχυπρόθεσμη και μακροχρόνια βάση και η υλοποίηση τους μέσω ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας αποτελεί αναγκαιότητα στο μεταλασσόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον εντός του οποίου κινείται η Ελλάδα προκειμένου αφενός να αντιμετωπισθεί ο ηγεμονικός αναθεωρητισμός της Τουρκίας και αφετέρου να αποφευχθεί η πιθανότητα δορυφοριοποίησης Ελλάδας και Κύπρου.

Η ενίσχυση της γεωοικονομικής διπλωματίας με την ανάπτυξη και συνεκμετάλλευση ενεργειακών πόρων σε θαλάσσια οικόπεδα της Ανατολικής Μεσογείου και η οικοδόμηση ναυτικής ισχύος σε συνεργασία με περιφερειακές χώρες κατά τρόπο που να ενισχύει την ασφάλεια των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών δύναται να αποτελέσει δικλείδα ασφάλειας έναντι μελλοντικών επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας.

Η ενεργός διπλωματία, η στρατηγική στοχοθεσία και κυρίως η οικοδόμηση περιφερειακών συμμαχιών δύναται να ανασχέσουν τον αναθεωρητισμό και την προκλητικότητα της Τουρκίας καθώς «Ομονοούντων αδελφών συμβίωσιν παντός τείχους ισχυροτέραν είναι» (Αντισθένης, Κυνικός φιλόσοφος).

* Η Αντωνία Δήμου είναι επικεφαλής του Τμήματος Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Άμυνας και Ασφάλειας, και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Λος Άντζελες (UCLA).
Defence-Point

[full-post]