Κυρώσεις στην Τουρκία: Ελλάδα - Κύπρος στις συμπληγάδες ΗΠΑ-ΕΕ

Στις συμπληγάδες των ΗΠΑ και της ΕΕ, βρίσκονται Ελλάδα και Κύπρος, με αφορμή τις προκλητικές τουρκικές κινήσεις στην Κύπρο και την ανατολική Μεσόγειο. Οι μεν ΗΠΑ, παρ’ ότι ακολουθούν σκληρή γραμμή, επουδενί επιθυμούν να απωλέσουν την Τουρκία και να την σπρώξουν στις αγκάλες της Ρωσίας και του Ιράν, ενώ η ΕΕ, διστακτική όπως πάντα στα μεγάλα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, κρατούν εξισορροπιστική στάση, αποφεύγοντας έως τώρα να μπουν στο … ψητό. Εάν, δηλαδή, θα υϊοθετήσουν κυρώσεις κατά της Άγκυρας.

Παρά ταύτα, τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στις Βρυξέλλες, δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι τάσσονται υπέρ της σκληρής γραμμής, εστιάζοντας μάλιστα περισσότερο στις πραξικοπηματικές ενέργειες Ερντογάν για ακύρωση των Δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, και λιγότερο στις τουρκικές προκλήσεις στην ανατολική Μεσόγειο.

Όπως και να χει, είναι οφθαλμοφανές ότι στην εγγύς περιοχή μας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ένα πρωτοφανές γεωπολιτικό παζάρι, όπου προσχηματικά και κυριολεκτικά, ο κύριος άξονάς του στρέφεται γύρω από τα εξής θέματα:

1. Τους ιδιαιτέρως σοβαρούς τουρκικούς σχεδιασμούς, οι οποίοι ξεφεύγουν πλέον από τους συνήθεις στο παρελθόν παλικαρισμούς της Άγκυρας, στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και στο Καστελόριζο.

2. Την προμήθεια των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων,S-400, με πιθανά αμερικανικά αντίμετρα την «έξωση» της Τουρκίας από το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς,F-35, κάτι που φέρεται να επιθυμεί σφόδρα το Ισραήλ.

3. Την υποτροπή της κατάστασης της δημοκρατίας στην Τουρκία, με αφορμή την ακύρωση των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, και τις προσπάθειες να κλείσει ο δρόμος για να είναι αντίπαλος του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023, ο Ιμάμογλου, καθώς και στις προσπάθειες για σχηματισμό νέων κομμάτων εντός της Τουρκίας, σε αντιστάθμισμα στον Ερντογάν.

4. Τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στη Συρία, με έμπρακτη συνέπεια την παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάννης, τη σταδιακή εγκατάλειψη της περιοχής από τις ΗΠΑ, και τους ανταγωνισμούς Ρωσίας – Τουρκίας, όπως δείχνουν οι πρόσφατες επιθέσεις Άσσαντ – Ρώσων στην περιοχή του Ιντλίμπ, που η Άγκυρα είχε καταστήσει βάση των συμμάχων της, πρώην τζιχαντιστών.

5. Τον κίνδυνο χρεοκοπίας της Τουρκίας με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη διεθνή οικονομία.

6. Τις αυξανόμενες ανησυχίες ευρωπαϊκών κυβερνήσεων από την τουρκική διείσδυση στην ΕΕ και στα Βαλκάνια, μέσω θρησκευτικών φορέων, της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως υποστηρίζει μερίδα αναλυτών στις ΗΠΑ, καθώς και των μουσουλμανικών και τουρκικών κοινοτήτων στην Ευρώπη.

Μέσα στο παραπάνω σκηνικό, η Άγκυρα, μέσω των φίλα προσκείμενων ΜΜΕ, τα οποία ελέγχει σε ποσοστό άνω του 80%, συστηματικά καλλιεργεί την εικόνα ότι η Ελλάδα χρησιμοποιείται ως προμετωπίδα των ΗΠΑ, προκειμένου να ασκηθεί πίεση στην Τουρκία.

Κυρώσεις και μεταναστευτικό

Εσχάτως, τόσο ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, όσο και ο επικεφαλής της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανέφεραν, με αφορμή τις τουρκικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, ότι μελετάται ακόμα και η προοπτική κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας εκ μέρους της ΕΕ. Ο δεύτερος, μάλιστα, ετάχθη υπέρ τους. Κυρώσεις, ως γνωστόν, σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες, φέρεται να ζήτησε από την ΕΕ και η Λευκωσία.

Ωστόσο, παρά τη μαζική και σαφή καταδίκη των τουρκικών ενεργειών, τόσο από τις Βρυξέλλες, όσο και από τις περισσότερες πρωτεύουσες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών (Γαλλία, ΗΠΑ, Ιταλία), με εξαίρεση την επαίσχυντη φιλοτουρκική στάση του Λονδίνου, η ΕΕ φαίνεται εξαιρετικά διστακτική για κυρώσεις. Κι’ αυτό, διότι, όπως ισχυρίζονται παράγοντές της, φοβάται αντίμετρα Ερντογάν στο Μεταναστευτικό. Δηλαδή, να ανοίξει τις κάνουλες και να πλημμυρίσει κατ’ αρχήν την Ελλάδα, και κατόπιν την ΕΕ, με μετανάστες και πρόσφυγες. Ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανόν, το θέμα των κυρώσεων να μείνει στα χαρτιά, ή να περιοριστεί στα επίπεδα της προεκλογικής αντιπαράθεσης κυβέρνησης – ΝΔ.

Στο συμπέρασμα αυτό φαίνεται ότι καταλήγει και μερίδα Αμερικανών αναλυτών, όπως στοStratfor, οι οποίοι, αφού επισημαίνουν ότι «οι ανακαλύψεις ενεργειακών πόρων έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ, οι οποίες υποστηρίζουν τη ενεργειακή συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ και την Αίγυπτο», και παρατηρούν ότι μέσα σε αυτό το περιβάλλον, «Ελλάδα και Κύπρος προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις συγκυρίες, προκειμένου να αποκομίσουν οικονομικά και στρατιωτικά οφέλη», καταλήγουν: «Αναμένεται ένα θερμό καλοκαίρι, ενώ προστίθεται ένα ακόμη σημείο τριβής στις επιδεινούμενες σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Ωστόσο, χωρίς το ενδεχόμενο ουσιαστικών ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Τουρκίας ώστε να μην απειληθεί η συνεργασία τους στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών». Όσον αφορά την Ελλάδα, πάντως, τονίζουν ότι «ανοίγεται ένα παράθυρο ευκαιρίας για να επωφεληθεί από το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο».

Βρετανικός φιλοτουρκισμός

Οι τουρκικές ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο, μέχρι τώρα συνάντησαν την καθολική, λεκτική καταδίκη των ΗΠΑ, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, των περισσότερων μεγάλων χωρών της ΕΕ, ακόμα και της Ρωσίας. Θλιβερή εξαίρεση αποτέλεσε ο Βρετανός υπουργός Ευρώπης, Άλαν Ντάνκαν, ο οποίος, αντί να καλέσει την Τουρκία να αποχωρήσει αμέσως από τις θαλάσσιες περιοχές όπου έχει στείλει ερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα, συνοδευόμενα από πολεμικά πλοία, έκανε λόγο για «αμφισβητούμενες» περιοχές.

Βέβαια, ο φιλοτουρκικός ρόλος του κ.Ντάνκαν είναι γνωστός. Εξάλλου, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, είχε αφήσει έντονες αιχμές σε βάρος του, σύμφωνα με τις οποίες λειτουργούσε ως συνήγορος του Τσαβούσογλου κατά τη διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό, στο Κρανς Μοντανά, στην Ελβετία, το καλοκαίρι του 2017.

Κίνδυνοι χρεοκοπίας

Παρ’ ότι Βερολίνο και Μέρκελ δεν δείχνουν διατεθειμένοι, προς το παρόν τουλάχιστον, να πιέσουν πέραν του συνηθισμένου την Άγκυρα, εντός της Γερμανίας υπάρχουν αρκετοί υπέρμαχοι της σκληρής γραμμής. Ενδεικτικό, άλλωστε, είναι πρόσφατο δημοσίευμα του περιοδικού Der Spiegel, το οποίο με αφορμή την ακύρωση των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη και σειρά άλλων γεγονότων, καλεί ευθέως την γερμανική κυβέρνηση «να επιδείξει σκληρή στάση». Σύμφωνα με την άποψη που εκφράζεται από το περιοδικό, οι κυρώσεις πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο «όχι για να μετατρέψουν εν μια νυκτί τον Ερντογάν σε δημοκράτη ηγέτη, αλλά έστω για να εμποδίσουν τις ακρότητές του».

Με βάση αυτό το σκεπτικό, «μια απόσυρση ευρωπαϊκών επενδύσεων, θα σήμαινε πιθανώς την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, η οποία εδώ και μήνες βρίσκεται σε κρίση». Επιπλέον, υποστηρίζει αυτή η τάση, «από τη στιγμή που μειώνονται οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη, εξασθενεί η δυνατότητα του Ερντογάν να χρησιμοποιήσει το Μεταναστευτικό ως όπλο απειλής. Οι μετανάστες, εξάλλου, «αναχαιτίζονται» λιγότερο από τους ελέγχους του τουρκικού ναυτικού, και περισσότερο από τις άθλιες συνθήκες στα ελληνικά νησιά και τη φύλαξη των συνόρων στα Βαλκάνια».

Ανεξαρτήτως των κυρώσεων, για «κίνδυνο χρεοκοπίας» της Τουρκίας κάνει λόγο πρόσφατο δημοσίευμα του think tank των ΗΠΑ, «AmericanEnterpriseInstitute». Εκεί αναφέρεται ότι «η εντεινόμενη νομισματική και οικονομική επιδείνωση στην Τουρκία και στην Αργεντινή, καθώς και οι οικονομικές κρίσεις στη Βενεζουέλα και στο Ιράν θα συμπαρασύρουν σε κρίση τις αναπτυσσόμενες οικονομίες (κυρίως της Βραζιλίας, Μεξικού, Σ.Αραβίας), με δυσοίωνες προοπτικές για την πορεία της διεθνούς οικονομίας. Ειδικότερα, στην Τουρκία, η εμβάθυνση της σοβαρής νομισματικής κρίσης θα προκαλέσει καθοδικό πολιτικο-οικονομικό σπιράλ που θα μπορούσε να οδηγήσει τελικά σε χρεοκοπία».

Κατά το Der Spiegel, πάντως, ο Ερντογάν «οδηγεί τη χώρα σε δικτατορία», και, πλέον, η έως τώρα πολιτική της γερμανικής κυβέρνησης ότι «πρέπει να παραμείνουμε σε διάλογο με τον Ερντογάν» δεν έχει νόημα. Σημειώνει, δε, ότι η ήττα της τουρκικής δημοκρατίας δεν ξεκίνησε με την πρόσφατη απόφαση για ακύρωση των Δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, αλλά πολύ πιο πριν. Προτείνει, μάλιστα, αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωκοινοβουλίου, περικοπές και στις ενταξιακές οικονομικές ενισχύσεις, περαιτέρω χρονική μετάθεση των διαπραγματεύσεων για την τελωνειακή ένωση ΕΕ – Τουρκίας, κ.λ.π..

Η μάχη για την Κωνσταντινούπολη και η Κύπρος

Βεβαίως, ανεξαρτήτως των συμφερόντων των μεγάλων χωρών και ισχυρών κύκλων εξουσίας εντός αυτών, παραμένει σοβαρό ερώτημα εάν πράγματι η πολιτική των ενδεχόμενων κυρώσεων επί της Τουρκίας, θα είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας ή αντίθετα θα την βλάψει. Όπως και να’ χει, όμως, στην Τουρκία «η μάχη για την Κωνσταντινούπολη» έχει μετατραπεί σε μείζονα πρόκληση, από την οποία όποιος βγει νικητής, πιθανώς θα κερδίσει αρκετά χρόνια στα ηνία της χώρας. Και ο Ερντογάν γι’ αυτό θέλησε, με πραξικοπηματικό τρόπο, να ακυρώσει τη νίκη του Ιμάμογλου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτό το θέμα έχουν οι εκτιμήσεις που κάνουν Δυτικοί και Τούρκοι αναλυτές. Ειδικότερα, επισημαίνουν πως ο Ερντογάν:

- Ουδόλως ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις που έχει στη διεθνή εικόνα του η ακύρωση των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη και η επαναπροκήρυξή τους. Κι’ αυτό, διότι θεωρεί ότι το κόστος της απώλειας του Δήμου ξεπερνάει κατά πολύ την «απώλεια νομιμοποίησης» που υφίσταται το πρόσωπό του, εξαιτίας των πραξικοπηματικών μεθόδων που χρησιμοποιεί.

- Για να πετύχει τους στόχους του, ο Τούρκος πρόεδρος, το πιθανότερο θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσον, πολιτικό, νομικό, και την κρατικό μηχανισμό, καθώς και θέματα εξωτερικής πολιτικής για να κερδίσει αυτή τη φορά την Κωνσταντινούπολη. Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως πρόσχημα τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, το ενδεχόμενο συγκρούσεων με τις δυνάμεις του Άσσαντ στη Συρία, το Κουρδικό ή ακόμα και να καλλιεργήσει κλίμα κρίσης στην Κύπρο σχετικά με τις έρευνες για φυσικό αέριο στην ανατολική Μεσόγειο. Εκεί, οι διαφορές για τα θαλάσσια σύνορα θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε σύγκρουση. Κάτι που θα ενίσχυε κι’ άλλο την εθνικιστική βάση του Ερντογάν.

Επιπλέον:

- Τονίζουν ότι οι επαναληπτικές Δημοτικές εκλογές για την Κωνσταντινούπολη θα προβληθούν ως αναμέτρηση Ερντογάν - Ιμάμογλου ενόψει των επόμενων προεδρικών εκλογών, το 2023. Δεν λείπουν και εκείνοι, μάλιστα, που πιστεύουν πως σε περίπτωση νίκης του Ιμάμογλου, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας, CHP, θα μπορούσε να απειλήσει τον Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές.

- Παρατηρούν ότι, εξαιτίας των ωμών παρεμβάσεων Ερντογάν στην πολιτική ζωή του τόπου, υποχωρεί αισθητά η εμπιστοσύνη των Τούρκων πολιτών στους θεσμούς των δημοκρατικών διαδικασιών και των εκλογών. Κάτι που εκφράζεται, όχι μόνο στο χώρο της αντιπολίτευσης, αλλά και στο κυβερνών AKP.

- Σημειώνουν ότι ήδη υπάρχουν ισχυρές αντιδράσεις στην απόφαση για ματαίωση του αποτελέσματος των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, ενώ μερίδα του αντιπολιτευτικού Τύπου της Τουρκίας υποστηρίζει ότι επιταχύνονται οι «αποσχιστικές» διεργασίες των Αλί Μπαμπατσάν (πρώην αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης), Αμπντουλάχ Γκιούλ (πρώην πρόεδρος Δημοκρατίας, συνεργάτης του Ερντογάν) και Αχμέντ Νταβούτογλου (πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών, άλλοτε γεωπολιτικός εγκέφαλος του Ερντογάν), οι οποίοι φέρονται να θέλουν να φτιάξουν νέο κόμμα. Στο μεταξύ, αντιπολιτευόμενα τουρκικά ΜΜΕ εμφανίζουν τον Νταβούτογλου να κάνει ανοίγματαστον πρώην αντιπρόεδρο του ΑΚΡ, Αμπντουλάχ Μπαστσί, τον τέως βουλευτή, Ραμίζ Αλτούν, Κούρδους συντηρητικούς Κούρδους από την ανατολική και νοτιοανατολική Τουρκία που δεν είναι μέλη του ΑΚΡ, ενώ με παρόμοιους στόχους φέρεται να κινείται ο Μπαμπατσάν που λέγεται ότι έχει τη στήριξη 35 βουλευτών του ΑΚΡ.

Πρακτορίστικες επιθέσεις

Για να αντιμετωπίσει τις σκληρές επικρίσεις που δέχεται, ο Ερντογάν για μια ακόμη φορά επιστρατεύει το «όπλο» των Γκιουλενιστών που κρύβονται κυρίως στη Γερμανία, αλλά και στην Ελλάδα. Έτσι, πρόσφατα με μπαράζ δημοσιευμάτων, τα οποία εμφανώς περιελάμβαναν στοιχεία που είχαν δοθεί σε τουρκικές εφημερίδες από τις μυστικές υπηρεσίες της γείτονος, στοχοποιήθηκαν και πάλι, πρωτίστως η Γερμανία, και δευτερευόντως η Ελλάδα. Τόσο στην περίπτωση της Γερμανίας, όσο και της Ελλάδας, βγήκαν -δήθεν ως αποτέλεσμα δημοσιογραφικής έρευνας- ονόματα φερομένων ως «γκιουλενιστών ιμάμηδων» που στέλνουν στο εξωτερικό «τρομοκράτες», ακόμα και διευθύνσεις όπου κατοικούν και φωτογραφίες τους (!). Πάρτι πρακτόρων, κοντολογίς.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, σε Δυτικά ΜΜΕ δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στις εντεινόμενες προσπάθειες της Τουρκίας να αυξήσει την επιρροή της ειδικά εντός χωρών της ΕΕ. Το περιοδικό Foreign Policy, για παράδειγμα, σημειώνει: «Η Άγκυρα δεν περιορίζεται στην εμπρηστική ρητορική της να καταγγέλλει την ΕΕ για ισλαμοφοβία και να παροτρύνει τους μουσουλμάνους που ζουν εκεί να απορρίψουν τις Δυτικές αξίες. Επενδύει σημαντικά χρηματικά ποσά σε κυβερνητικές και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), αυξάνει τη δράση των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών εντός της Ευρώπης, διευρύνει το δίκτυο της κατασκοπείας της εναντίον των αντικαθεστωτικών επικριτών του Ερντογάν, και δημιουργεί Ενώσεις, Συλλόγους και τζαμιά κάτω από τον έλεγχο παραγόντων των τουρκικών πρεσβειών. Ο Ερντογάν, στην προσπάθειά του να εδραιωθεί στο εσωτερικό της Τουρκίας και να αναδειχθεί σε ηγέτη ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου, επενδύει στη διπλωματία και την ανθρωπιστική βοήθεια, αξιοποιώντας τους τουρκικούς κρατικούς και θρησκευτικούς θεσμούς, ενισχύοντας παράλληλα τον συντονισμό με την ισλαμιστική οργάνωση εθνικιστικού νέο-Οθωμανισμού, «Μίλι Γκόρους», και άλλα δίκτυα που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα».

Μένει να δούμε αν θα συνεχίσουν να επικρίνουν οι Δυτικοί με την ίδια ένταση την Τουρκία εάν τα βρουν με την Άγκυρα, ή εάν δεν καταφέρουν να «πάρουν» το κεφάλι του Ερντογάν.

Αντιαμυντικός
AntiNews