Ανέτοιμη απέναντι σε ένα θαλάσσιο ατύχημα πετρελαϊκής ρύπανσης στην ΑΟΖ η Λευκωσία

Υψηλός είναι ο κίνδυνος να συμβεί ένα μεγάλο περιστατικό πετρελαϊκής ρύπανσης στην ανατολική Μεσόγειο, λόγω των αυξανόμενων δραστηριοτήτων για εξερεύνηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, με επίκεντρο την ανακάλυψη ποσοτήτων φυσικού αερίου ακόμα και στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου.

• Η Κύπρος βρίσκεται κοντά στους θαλάσσιους δρόμους μεταφοράς πετρελαίου και επιπλέον στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου είναι σε εξέλιξη σχετικές διερευνητικές εξορυκτικές δραστηριότητες. Επομένως, η ανάπτυξη επιχειρησιακής ετοιμότητας για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου σοβαρού περιστατικού θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή είναι μείζονος σημασίας για την Κυπριακή Δημοκρατία. Όπως προκύπτει, οι δραστηριότητες εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην περιοχή αυξάνουν τον μελλοντικό κίνδυνο ρύπανσης από πετρελαιοειδή και σε συνδυασμό με την επί του παρόντος ανεπαρκή επιχειρησιακή ικανότητα αντιμετώπισης τέτοιων σοβαρών περιστατικών ρύπανσης λόγω κυρίως των περιορισμένων και παρωχημένων διαθέσιμων μέσων και της έλλειψης προσωπικού του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών.
• Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι κατά πόσο η Κυπριακή Δημοκρατία είναι έτοιμη για την αντιμετώπιση πιθανού επεισοδίου θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή. Η απάντηση είναι όχι και είμαστε ανέτοιμοι, αφού ακόμη και ένα ατύχημα μικρού σχετικά μεγέθους μπορεί να επιφέρει εξαιρετικά σημαντικές περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις και πλήγμα στο τουριστικό ρεύμα.

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τυχόν προβλήματα από τις δραστηριότητες στην ΑΟΖ, σημαντική βοήθεια θα δώσουν και οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, οι οποίες ανέλαβαν σχετικές δεσμεύσεις στα πλαίσια της αδειοδότησής τους. Την ίδια ώρα η Κυπριακή Δημοκρατία προετοιμάζεται στη βάση του Εθνικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή.

Αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης για την Προστασία της Μεσογείου Θάλασσας κατά της Ρύπανσης (Σύμβαση της Βαρκελώνης) και των συναφών Πρωτοκόλλων είναι ο υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και οποιοδήποτε εξουσιοδοτημένο από τον υπουργό πρόσωπο ή Οργανισμός για τον σκοπό αυτόν (άρθρο 4 του Βασικού Νόμου Ν. 51/79 και συναφών τροποποιήσεων).

• Με βάση το Πρωτόκολλο αναφορικά με τη Συνεργασία για την Παρεμπόδιση της Ρύπανσης από Πλοία και σε περιπτώσεις Επείγουσας Ανάγκης για την Καταπολέμηση της Ρύπανσης της Μεσογείου Θάλασσας (Emergency Protocol) της Σύμβασης της Βαρκελώνης και συγκεκριμένα, το άρθρο 4 αυτού, τα μέρη θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν και να προωθήσουν, είτε ατομικά είτε μέσω διμερούς ή πολυμερούς συνεργασίας, έκτακτα σχέδια και άλλα μέσα για την παρεμπόδιση και καταπολέμηση περιστατικών ρύπανσης. Τα μέσα αυτά θα περιλαμβάνουν κυρίως εξοπλισμό, πλοία, αεροσκάφη και ανθρώπινο δυναμικό έτοιμο για κινητοποίηση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης κ.λπ.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει καταρτίσει από το 2005 Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για αντιμετώπιση θαλάσσιας ρύπανσης με πετρελαιοειδή (National Contingency Plan for oil pollution combating).

Μετά από συνάντηση του υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος με την υφυπουργό Ναυτιλίας, το Σχέδιο συζητήθηκε και αναθεωρήθηκε και τον Μάρτιο του 2019 έχει εγκριθεί από την Εθνική Αρμόδια Αρχή, ήτοι τον υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.

Η επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδίου υλοποιήθηκε δυνάμει της υπουργικής απόφασης ημερομηνίας 29/04/2011, με την ουσιαστική συμβολή εμπειρογνωμόνων του Περιφερειακού Κέντρου Αντιμετώπισης Επειγόντων Περιστατικών Θαλάσσιας Ρύπανσης στη Μεσόγειο (REMPEC – UNEP/MAP), του Οργανισμού ITOPF και του Scottish Environmental Protection Agency (SEPA).

• Το Σχέδιο αποτελεί ολοκληρωμένη και σύγχρονη στρατηγική πρόληψης και αντιμετώπισης περιστατικών θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή και ευθυγραμμίζεται με τα διεθνή πρότυπα που τηρούνται στη βάση των Εξωτερικών Σχεδίων Έκτακτης Ανάγκης (EERP), κατ’ εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (EK) 30/2013 και της Συμβάσεως για την Προστασία της Μεσογείου Θάλασσας κατά της Ρύπανσης και των συναφών Πρωτοκόλλων (Σύμβαση της Βαρκελώνης), της οποίας η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος.

Ζήτημα ύψιστης εθνικής προτεραιότητας

Το Σχέδιο εφαρμόζεται σε τρία επίπεδα (Tier I, II και III) ανάλογα με το είδος της πετρελαϊκής ρύπανσης, την έκταση της ρύπανσης και τον γεωγραφικό χώρο που εξελίσσεται ένα επεισόδιο. Η γεωγραφική κάλυψη του Σχεδίου καλύπτει τα παράκτια και χωρικά ύδατα της ΚΔ και μπορεί να επεκταθεί στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της ΚΔ, σε περίπτωση ρύπανσης στην ανοικτή θάλασσα με επικείμενο κίνδυνο επέκτασής της στα χωρικά ύδατα της Δημοκρατίας.

Η λήψη μέτρων πρόληψης, χειρισμού και αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης εντός του θαλάσσιου χώρου της ΚΔ αποτελεί μείζονος σημασίας συμβατική υποχρέωση και ζήτημα ύψιστης εθνικής προτεραιότητας, λόγω των αλληλένδετων περιβαλλοντικών και κοινωνικο-οικονομικών προεκτάσεων που δύναται να επιφέρει μια μη ελεγχόμενη και άμεσα αντιμετωπίσιμη ρύπανση.

Συντονιστής το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών

Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση ημερομηνίας 29/4/2011, που αφορά κατανομή αρμοδιοτήτων σε περίπτωση αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης στον θαλάσσιο χώρο της Κύπρου από πλοία και εγκαταστάσεις διακίνησης πετρελαιοειδών, τον συντονισμό των εργασιών και επιχειρήσεων καταπολέμησης της ρύπανσης έχει το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), όταν και εφόσον το περιστατικό είναι εντός των δυνατοτήτων και των διαθέσιμων εθνικών μας μέσων. Όταν το εν λόγω περιστατικό ξεπερνά τις δυνατότητες του Κράτους ή είναι μεγάλης έκτασης και απαιτείται ξένη συνδρομή, όπως π.χ. αντιρρυπαντικά πλοία που ναυλώνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ναυτιλιακής Ασφάλειας (EMSA), τον συντονισμό της εμπλοκής τρίτων στις επιχειρήσεις αναλαμβάνει το Υφυπουργείο Ναυτιλίας με τη συνεργασία του ΤΑΘΕ.

Μετά από την Υπουργική Απόφαση, ημερομηνίας 29/4/2011 που αφορά στην «Κατανομή αρμοδιοτήτων σε περίπτωση περιστατικών ρύπανσης από πετρελαιοειδή», η Ναυτική Υπηρεσία του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών έχει την ευθύνη για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης από πετρελαιοειδή στη θάλασσα, ενώ συντονίζει, συμμετέχει και υλοποιεί το μηνιαίο πρόγραμμα αναμονής για περιστατικά ρύπανσης.

Συγκεκριμένα, το ΤΑΘΕ έχει τον συντονισμό για περιστατικά τα οποία μπορούν να καταπολεμηθούν με τα εθνικά μέσα, ενώ τον συντονισμό για περιστατικά ρύπανσης τα οποία είναι εκτός των εθνικών δυνατοτήτων και απαιτείται ξένη αρωγή από άλλες χώρες, τον έχει το Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας με τη συνδρομή πάντα του ΤΑΘΕ. Για τον σκοπό αυτό, το ΤΑΘΕ διαθέτει εξοπλισμό αντιρύπανσης αξίας €2.000.000.

Σοβαρές επιχειρησιακές αδυναμίες

Η εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου προϋποθέτει την ύπαρξη των απαιτούμενων μηχανισμών και μέσων για την επιτυχή αντιμετώπιση πάσης φύσεως περιστατικών αναφέρεται σε μελέτη που ετοιμάστηκε. Συνεπώς, επιβάλλεται η αξιολόγηση της επάρκειας και ικανότητας του κράτους και των υπηρεσιών του στους τομείς που αρμοδίως θα κληθούν να συμμετάσχουν. Για τον σκοπό αυτό, έχει διενεργηθεί μια προκαταρκτική μελέτη των υφιστάμενων υποδομών, του εξοπλισμού, της ειδίκευσης του εργατικού δυναμικού και των μηχανισμών ετοιμότητας και ταχείας ανταπόκρισης του ΤΑΘΕ.

• Το ΤΑΘΕ, ως αρμοδίως επιφορτισμένο με την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου, διαθέτει κατάλληλο εξοπλισμό και προσωπικό για τον περιορισμό και την ανάκτηση πετρελαίου σε μικρής κλίμακας περιστατικά και εντός των παράκτιων υδάτων, ενώ διαπιστώνονται σοβαρές βασικές ελλείψεις και τεχνικές αδυναμίες σε υποδομές, πλωτά μέσα, εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό που να του επιτρέπει να αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα μεσαίας – μεγάλης κλίμακας περιστατικά στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Ως μερικό αντιστάθμισμα των υπαρχουσών αδυναμιών, ιδιαίτερη βαρύτητα προσδίδεται στις δυνατότητες συνεργειών μεταξύ φορέων του Δημοσίου, καθώς και στην ανάπτυξη συνεργασιών ή/και τη μίσθωση υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα. Σε αυτό το εξαιρετικά απαιτητικό περιβάλλον, η συμβολή τρίτων είναι συχνά επικουρικού χαρακτήρα και λειτουργεί συμπληρωματικά, δεν δύναται όμως να καλύψει επαρκώς την υποστελέχωση και τις ελλείψεις σε πλωτά μέσα και υλικό που παρουσιάζονται. Πόσο μάλλον δε όταν η ΚΔ κληθεί να αντιμετωπίσει περιστατικά σε επίπεδο Tier ΙΙ και III ή περιστατικά σε συνεργασία με συνορεύοντα κράτη με τα οποία έχει ή θα έχει σχετικές συμφωνίες δυνάμει του άρθρου 4 του Emergency Protocol.

Σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, είναι γεγονός ότι υπάρχουν σοβαρές επιχειρησιακές αδυναμίες για την αντιμετώπιση μεσαίου ή μεγάλου περιστατικού ρύπανσης, ιδίως εντός των χωρικών υδάτων και σε μεγάλες αποστάσεις από την ακτή.

Το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με το υφυπουργείο Ναυτιλίας, ετοιμάζει μελέτη προκειμένου να επιτευχθεί ουσιαστική αναβάθμιση της επιχειρησιακής του ικανότητας να ανταποκρίνεται με επάρκεια και αποτελεσματικότητα σε περιστατικά ρύπανσης από πετρελαιοειδή, την οποία και θα υποβάλει για εξέταση στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Τριμερής συνεργασία

Η Συμφωνία για την εφαρμογή του Υπό-περιφερειακού Έκτακτου Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση Περιστατικών Θαλάσσιας Ρύπανσης από Πετρελαιοειδή, η οποία υπογράφτηκε στις 8 Μαΐου 2018 στα πλαίσια της τριμερούς Συνόδου Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, αποτελεί απτό παράδειγμα υλοποίησης του προαναφερθέντος άρθρου του Emergency Protocol. Επίσης, προωθούνται οι διαδικασίες για παρόμοιας φύσεως συμφωνία μεταξύ Κύπρου-Ελλάδας- Αιγύπτου.

• Συγκεκριμένα, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, πραγματοποιήθηκε τριμερής Υπουργική Συνάντηση για θέματα περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια της οποίας υπογράφτηκε η Συμφωνία για την εφαρμογή του Υπο-περιφερειακού Έκτακτου Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση Περιστατικών Θαλάσσιας Ρύπανσης από Πετρελαιοειδή, στην παρουσία αντιπροσώπου της Γραμματείας της Συνθήκης της Βαρκελώνης για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου.

Η Συμφωνία αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος της Μεσογείου στην περιοχή των τριών χωρών, μέσω της πρόληψης και της καταπολέμησης της ρύπανσης στη Μεσόγειο Θάλασσα.

• Το Έκτακτο Σχέδιο Δράσης υιοθετήθηκε στα πλαίσια του Πρωτοκόλλου που αφορά στη συνεργασία για Πρόληψη της Ρύπανσης από Πλοία, και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, την Καταπολέμηση της Ρύπανσης της Μεσογείου Θάλασσας της Συνθήκης της Βαρκελώνης. Επιπλέον, το Έκτακτο Σχέδιο Δράσης καθορίζει τον μηχανισμό αμοιβαίας βοήθειας, βάσει του οποίου οι Αρμόδιες Αρχές Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ θα συνεργαστούν για να ανταποκριθούν σε περιστατικά θαλάσσιας ρύπανσης, τα οποία δύναται να επηρεάσουν τη θαλάσσια ή παράκτια περιοχή μιας ή περισσοτέρων χωρών ή σε περιστατικά που υπερβαίνουν τις δυνατότητες της κάθε χώρας ξεχωριστά.

Η Υπουργική Συνάντηση αναγνώρισε, επίσης, τη σημαντική πρόοδο που επιτεύχθηκε κατά το 2017 στους τομείς προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος στη Μεσόγειο, της κλιματικής αλλαγής και της διαχείρισης των υδάτων και των υδατικών λυμάτων. Για τον λόγο αυτό, η Υπουργική Συνάντηση διακήρυξε την αποφασιστικότητα των μερών για παραπέρα ενδυνάμωση της συνεργασίας, με σκοπό την ενίσχυση της ικανότητας των μερών για την εφαρμογή του Έκτακτου Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση Περιστατικών Θαλάσσιας Ρύπανσης από Πετρελαιοειδή και σε θέματα παρακολούθησης του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος, της εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής στις επιπτώσεις της και στη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

ΠΗΓΗ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ-Άγγελος Νικολάου

loading...