Ο Τζόκερ και η φαντασίωση της εξέγερσης

Σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό στην ταινία αντιπαρατίθεται για μια ακόμη φορά ο αγνός λαός με το σύστημα

Σπύρος Βλέτσας

Αφού πέρασε 4,5 χρόνια πίσω από τις κλούβες των ΜΑΤ, ο Αλέξης Τσίπρας θυμάται ότι είναι αντισυστημικός και ενθουσιάζεται από την εξέγερση στην ταινία Τζόκερ.

Οβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Ραγκούσης καταγγέλλει την εφαρμογή του νόμου για την ακαταλληλότητα των ταινιών που ο ίδιος υπέγραψε ως υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανακοινώνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι πρόκειται να παραβιάσει τον νόμο, πηγαίνοντας με τον δεκαπεντάχρονο γιο του να δει μια ταινία που έχει χαρακτηριστεί ακατάλληλη για άτομα κάτω των 18 ετών.

«Κύκλοι» του Υπουργείου Πολιτισμού διαρρέουν στους δημοσιογράφους ότι η υπάλληλος του υπουργείου που κάλεσε την αστυνομία για την παρακολούθηση του Joker από ανήλικους πρόσκειται στον ΣΥΡΙΖΑ και ανέφεραν σαν απόδειξη τη συγγενική σχέση της με στέλεχος του κόμματος. Πολιτισμός που ξεχειλίζει από παντού.

Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και ο φιλικός τους Τύπος βρίσκουν ένα θέμα για να κάνουν αντιπολίτευση και μέλη της κυβέρνησης, αντί να θέσουν το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις, αντιδρούν ενοχικά και αλλοπρόσαλλα.

Μέσα στην τρικυμία σε μια κουταλιά νερό κάποιοι ανακαλύπτουν στον Joker την εξέγερση που πάντα ονειρεύονταν. Χαρακτηριστική είναι η ανάρτηση του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης:

«Το περασμένο Σάββατο πήγα σινεμά, ευτυχώς στο κινηματογράφο Αθήναιον και όχι στο ΑΕΛΛΩ. Σε μια κατάμεστη αίθουσα, κυρίως από νέα παιδιά, παρακολούθησα την ταινία που σπάει ταμεία σε Ευρώπη και Αμερική, το Τζόκερ. Στο τέλος της ταινίας αυθόρμητα η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο για κινηματογραφικό θέαμα.

Πέραν της μοναδικής ερμηνείας του Χοακίν Φίνιξ, η ταινία καταπιάνεται με δυο πολύ καυτά κοινωνικά ζητήματα. Τη ψυχική νόσο και το μπούλινγκ απέναντι στους ασθενείς και ταυτόχρονα τη συστημική ταξική αδικία. Την αδικία που γεννά το ταξικό μίσος και κάποια στιγμή την εξέγερση των από κάτω, σε ένα καλοδουλεμένο κοινωνικό οικονομικό και μιντιακό σύστημα, που παρά τη συντονισμένη προσπάθειά του να παράξει κοινωνικό αυτοματισμό και συγκρούσεις μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που ελέγχει, κάποια στιγμή χάνει τον έλεγχο.

Βγαίνοντας από τον κινηματογράφο, είχα την αίσθηση ότι μετά από πολύ καιρό το Hollywood φτιάχνει, ίσως άθελά του, μια δυνατή ταινία με έντονο κοινωνικό αλλά και ευρύτερα πολιτικό περιεχόμενο. Χωρίς όμως ταυτόχρονα να το κραυγάζει, χωρίς να σε παίρνει από το χέρι για να σου υποδείξει το μήνυμα.

Πού να φανταστώ ότι μια εβδομάδα αργότερα η νέα "προοδευτική" κυβέρνηση της ΝΔ, με εντολή μάλιστα λειτουργών του Υπουργείου Πολιτισμού, θα έβαζε την ΕΛ.ΑΣ να αποκαταστήσει τη τάξη; Και να μας επιστρέψει αισίως στη δεκαετία του '60, ίσως και ακόμη πιο πίσω… Την τάξη που δεν κατάφεραν να επιβάλουν τα όργανά της στο Γκόθαμ Σίτι, την αποκατέστησε τελικά το Σάββατο το βράδυ στον κινηματογράφο ΑΕΛΛΩ ο κος Χρυσοχοίδης. Όχι παίζουμε…»

Τα έργα τέχνης επιτρέπουν διαφορετικές αναγνώσεις. Επιτρέπουν ακόμη και να τους φορτώσει κάποιος τα σχήματα με τα οποία αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Ο Αλέξης Τσίπρας διακρίνει πίσω από την ιστορία του Joker τους κακούς που είναι το «καλοδουλεμένο κοινωνικό οικονομικό και μιντιακό σύστημα» το οποίο προσπαθεί συντονισμένα «να παράξει κοινωνικό αυτοματισμό και συγκρούσεις μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που ελέγχει». Διακρίνει επίσης και τους καλούς που αντιμετωπίζουν την «συστημική ταξική αδικία» Η αδικία θα γεννήσει «το ταξικό μίσος και κάποια στιγμή την εξέγερση των από κάτω».

Κατά τον Αλέξη Τσίπρα στην ταινία Joker αντιπαρατίθεται για μια ακόμη φορά ο αγνός λαός με το σύστημα. Είναι κάτι σαν τη «συντηρητική νομενκλατούρα της Ευρώπης» και τη «μαντάμ Μέρκελ» που μια συμμαχία των λαών του νότου, φωνάζοντας «γκόου μπακ», θα την υποχρέωνε να υποχωρήσει.

Στο απλοϊκό σχήμα του πρώην πρωθυπουργού οι «από κάτω» διαπνέονται από το «ταξικό μίσος» και είναι όλοι ανεξαιρέτως καλοί. Αλλά και αυτοί που κάνουν μπούλινγκ στον Joker στους «από κάτω» δεν ανήκουν; Ή μήπως έχουν αλλοτριωθεί από το σύστημα και τις κακές ελίτ;

Αυτό που γοητεύει περισσότερο από όλα τον Αλέξη Τσίπρα είναι η εξέγερση. Ζώντας διαρκώς με τη φαντασίωση της εξέγερσης, κάθε τι που τη θυμίζει, τον ενθουσιάζει. Περιμένοντας τη σπίθα που θα ξεκινήσει τη φωτιά, είδε την πολυπόθητη εξέγερση στα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 με την καταστροφή δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. Ξαναείδε την εξέγερση στις πλατείες των αγανακτισμένων που φώναζαν το σύνθημα «Η χούντα δεν τελείωσε το '73».

Σήμερα, αφού πέρασε τεσσεράμισι χρόνια ως πρωθυπουργός πίσω από τις κλούβες των ΜΑΤ, που απέκλειαν την οδό Ηρώδου του Αττικού, θυμάται ότι είναι αντισυστημικός και ενθουσιάζεται από την εξέγερση στην ταινία. Λέει, μάλιστα, ότι η κυβέρνηση θέλει να καταπνίξει το μήνυμά της με την αστυνομική καταστολή. Εξέγερση να ’ναι κι ό,τι να ’ναι.

https://www.athensvoice.gr/

Ο Τζόκερ και ο Τσίπρας

Στις δημοκρατίες οι νόμοι υπάρχουν για να εφαρμόζονται

Παναγιώτης Περάκης

Η λάθος συζήτηση στην Ελλάδα για την συγκλονιστική ταινία «Τζόκερ» και ο λαϊκισμός
Κατ’ αρχήν, ας μιλήσουμε για την ταινία. Πρόκειται για μια πραγματικά συγκλονιστική ταινία, που αποδεικνύει ακόμη μια φορά πόσο καλά ξέρουν να κάνουν κινηματογράφο εκεί στην Αμερική. Πέρα από την εξαίρετη ηθοποιία, την μουσική, τη φωτογραφία (σε ορισμένα σημεία εκπληκτική, πιθανότατα θα είναι κι αυτή υποψήφια για Όσκαρ), την τεχνική αρτιότητα σε όλα τα επίπεδα, το μεγαλύτερο κατά τη γνώμη μου επίτευγμα αυτής της ταινίας είναι ότι πήρε μια παλιά και κινηματογραφικά γνωστή ιστορία, οριοθετημένη ως προς τον τόπο, τον χρόνο και την αισθητική της, και κατάφερε να την κάνει εντελώς σύγχρονη και, μάλιστα, τέτοια, που μ’ έναν μαγικό τρόπο μπορεί να τοποθετηθεί το ίδιο καλά σε οποιοδήποτε μέρος του πολυτάραχου σημερινού δυτικού κόσμου μας, σε κάποια εξεγερμένη αμερικανική πόλη, στα φλεγόμενα προάστια του Παρισιού ή στην Αθήνα του 2012. Αυτό είναι το πρώτο μεγάλο επίτευγμα της ταινίας.

Το άλλο, όπως άλλωστε συμβαίνει με κάθε αληθινό έργο τέχνης (και ο κινηματογράφος συνεχίζει να είναι τέχνη, όσο κι αν κάποιοι συντελεστές του νομίζουν, κακώς, ότι μέσω αυτού μπορούν να κάνουν εύκολα πολιτική, χωρίς όμως τους κανόνες της πολιτικής, ιδίως χωρίς αντίλογο), είναι ότι επιτρέπει σε κάθε θεατή την δική του προσωπική ανάγνωση. Πριν δω την ταινία, μου είχε κάνει εντύπωση ότι όταν μιλούσα με φίλους που την είχαν δει, ο καθένας μου παρουσίαζε μια διαφορετική εκδοχή της. Ναι, η ταινία αφήνει αριστοτεχνικά στον θεατή το περιθώριο να τη δει με τη δική του ματιά, ή, πιο σωστά, να τη βιώσει με τη δική του ψυχολογική διάθεση, ανάλογα με τη δική του κατάσταση.

Μέχρι όμως ένα όριο. Διότι, αντίθετα με ό,τι νομίζουν μερικοί -που ίσως δεν έχουν καν δει την ταινία-, δεν αφήνονται τα πάντα στην κρίση του καθενός. Στην πραγματικότητα, δεν επιβεβαιώνεται ούτε ωραιοποιείται ο πρωταγωνιστής, δεν δικαιολογούνται οι πράξεις και τα εγκλήματά του, δεν εξιδανικεύεται η εξαθλίωσή του. Ο σκηνοθέτης δεν δικαιολογεί τίποτα, απλά κατανοεί και αφηγείται με πιστότητα την πορεία των πραγμάτων, σαν την προδιαγεγραμμένη εξέλιξη μιας θανάσιμης αρρώστιας, χωρίς να σχολιάζει, περιοριζόμενος αυστηρά στα γεγονότα. Αυτή η λεπτή γραμμή μεταξύ του δικαιολογώ και του κατανοώ τις πράξεις του άλλου είναι δυσδιάκριτη για πολλούς ανθρώπους. Δεν φταίει όμως η ταινία γι’ αυτό.

Όποιος έχει δει τον φετινό Τζόκερ ξέρει επίσης ότι είναι μια πολύ βίαιη ταινία. Περιέχει αμέτρητες σκηνές βίας, κάθε είδους, κάποιες εκ των οποίων είναι πραγματικά πολύ σκληρές, αποτροπιαστικές. Κάποιοι θεωρούν ότι πρόκειται για υπερβολική βία, περιττή. Παρόλο που προσωπικά απεχθάνομαι τη βία και κάποιες στιγμές αναγκάστηκα να αποστρέψω το βλέμμα μου από την οθόνη, πιστεύω ότι οι σκηνές αυτές έχουν λόγο ύπαρξης εν προκειμένω, γιατί δεν αποσκοπούν στον εντυπωσιασμό, αλλά συμμετέχουν ουσιαστικά στην πιστή καταγραφή της σκοτεινής πραγματικότητας που θέλει να καταδείξει ο σκηνοθέτης. Πρόκειται για κτυπήματα που δίνονται χάριν της αλήθειας, όσο σοκαριστική κι αν γίνεται ορισμένες στιγμές. Είπαμε, όχι ωραιοποιήσεις, από καμία πλευρά, αυτή είναι η βασική θέση της ταινίας.

Μια τέτοια ταινία, με τόση βία, την οποία δυσκολεύονται να διαχειριστούν ακόμη και ενήλικοι (δεν είναι τυχαίο ότι επεισόδια έχουν συχνά προκληθεί σε τόπους προβολής της από επηρεασμένους θεατές) είναι αυτονόητο ότι σωστά κατατάχθηκε στις ακατάλληλες για ανήλικους, δηλαδή σ' αυτές που επιτρέπεται να δουν άτομα άνω των 18 ετών. Αυτό προβλέπει ο νόμος και σωστά το προβλέπει. Δεν πρόκειται άλλωστε για κάποια ελληνική πρωτοτυπία, παντού στον κόσμο υπάρχουν τέτοια ηλικιακά κριτήρια και ανάλογοι περιορισμοί. Για λόγους προφανείς και αυτονόητους. Πουθενά όμως αλλού εκτός από την χώρα μας (επειδή αυτό δυστυχώς είναι εδώ το επίπεδο του κυρίαρχου δημόσιου λόγου, είτε προέρχεται από τον χώρο της πολιτικής είτε από τον χώρο των ΜΜΕ) δεν θα μπορούσε στα σοβαρά να γίνει δημόσια συζήτηση περί του αν καλώς ή κακώς υπάρχουν οι συγκεκριμένοι περιορισμοί και αν καλώς ή κακώς η συγκεκριμένη ταινία χαρακτηρίστηκε ως ακατάλληλη για ανήλικους. Καλώς, είναι η αναμφίβολη απάντηση και στα δυο ερωτήματα, τουλάχιστον για όποιον έχει στοιχειώδη σοβαρότητα και έχει δει την ταινία, άρα ξέρει ότι δεν πρόκειται για κάποιο ανώδυνο κόμικ.

Εφόσον λοιπόν σωστά χαρακτηρίστηκε έτσι η ταινία, κακώς επετράπη η είσοδος σε ανήλικους σε κινηματογράφους που την πρόβαλαν και, επομένως, σωστά μου φαίνεται ότι ενήργησαν και οι δύο υπάλληλοι του Υπ. Πολιτισμού, όπως βέβαια και ο αρμόδιος Εισαγγελέας, αφού επρόκειτο για ολοφάνερη παραβίαση του νόμου. Στις δημοκρατίες οι νόμοι υπάρχουν για να εφαρμόζονται και όταν δεν εφαρμόζονται φωνάζουμε την αστυνομία. Σε άλλα πολιτεύματα, όχι στις δημοκρατίες, η εφαρμογή ή μη του νόμου εξαρτάται από τη βούληση ορισμένων. Ευτυχώς, εδώ έχουμε ακόμη δημοκρατία, κανονική δημοκρατία, «αστική», όπως κάποιοι υποτιμητικά την αποκαλούν, οι οποίοι προφανώς κάτι άλλο θα προτιμούσαν. Συνεπώς, και για το ζήτημα αυτό, εδώ στην Ελλάδα -και μόνον εδώ- ξεκινήσαμε μια λάθος συζήτηση, από λάθος αφετηρία και με λάθος ζητούμενο, λάθη στα οποία έδωσαν συνέχεια με τις σπασμωδικές, νομίζω, και αδικαιολόγητα αμυντικές αντιδράσεις τους και κυβερνητικά στελέχη που προσωπικά εκτιμώ, λες και η εφαρμογή του νόμου μπορεί να εναπόκειται στα κέφια ή τις απόψεις του κάθε Υπουργού.

Τέλος, ας πάμε σ’ αυτόν που πυροδότησε την σχετική πολιτική συζήτηση, στον π. πρωθυπουργό Α Τσίπρα. Το έκανε εσκεμμένα, με ανευθυνότητα και επιπολαιότητα, θυμίζοντας σε όλους μας ότι, δυστυχώς, οι άνθρωποι δεν αλλάζουν. Η στόχευσή του προφανής και δολίως απλοϊκή: «εγώ είμαι με τους κατατρεγμένους της ταινίας, με τους μαθητές που πήγαν να τη δουν, με αυτούς που εξεγείρονται, όπως στην ταινία. Ενώ οι άλλοι, οι απέναντι, οι κυβερνητικοί, είναι με το σύστημα που εξαθλιώνει, που θέλει να βάζει περιορισμούς και απαγορεύσεις, που δεν θέλει οι νέοι να βλέπουν εξεγέρσεις», αυτό λέει στο επίπεδο των συμβολισμών και της προπαγάνδας ο ταλαντούχος Α. Τσίπρας, ως μέγιστος λαϊκιστής. Γιατί λαϊκισμός είναι ακριβώς αυτό, να παραβλέπεις την ουσία και τα συγκεκριμένα ερωτήματα που θέλουν κάθε φορά σοβαρές απαντήσεις, και να επιλέγεις να τοποθετηθείς σ´ ένα άλλο επίπεδο, πολύ πιο βολικό, στο επίπεδο της προπαγάνδας, της υπεραπλούστευσης και των βασικών διαχωρισμών (καλοί-κακοί, προνομιούχοι-εξαθλιωμένοι, εμείς ή αυτοί) που με υποσυνείδητους μηχανισμούς λειτουργούν υπέρ σου στο focus group που έχεις επιλέξει, και μάλιστα τόσο πιο πολύ υπέρ σου όσο μικρότερη κριτική ικανότητα διαθέτει, λόγω ηλικίας ή έλλειψης επαρκούς μόρφωσης. Σε αυτούς απευθύνθηκε ο Α. Τσίπρας, χωρίς ν’ ασχοληθεί καθόλου με την ουσία, με την ακατάλληλη γι’ ανηλίκους βία της ταινίας, με τη σκοπιμότητα ή μη του νόμου τον οποίο διατήρησε ανέγγιχτο στα 4,5 χρόνια της πρωθυπουργίας του, την εφαρμογή του οποίου όμως τώρα λοιδωρεί.

Χρυσοχοΐδης για Τζόκερ: Επίδειξη φτήνιας πολιτικής από τον Τσίπρα

Στους περισσότερους από μας δεν προκαλεί πια, νομίζω, καμία εντύπωση η τοξική ανευθυνότητα με την οποία απευθύνεται στην ελληνική κοινωνία και, κυρίως, στην καλοπροαίρετη, έμφυτη με την εφηβεία, τάση αμφισβήτησης των 15άρηδων. Ούτε το πόσο εύκολα θέλει να ξεχνά τα χρόνια της εξουσίας και πόσο αλλεργικός ήταν τότε ο ίδιος και οι σύντροφοί του στις βίαιες εκδηλώσεις, τότε δηλαδή που στόχοι ήταν αυτοί. Είναι προφανές ότι ο Α. Τσίπρας, στο πολυσυλλεκτικό άνοιγμα που επιδιώκει ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα τον φέρει πάλι στην εξουσία, ξαναδοκιμάζει τα πατήματά του (και) στο προσφιλές γι’ αυτόν γήπεδο της αντισυστημικότητας, της γενικής και αόριστης αμφισβήτησης, των εξεγέρσεων.

Έχει όμως ένα πρόσθετο πρόβλημα τώρα. Όσο κι αν εκείνος θέλει να ξεχνά, δεν ξεχνάμε εμείς. Και όσο βίαιος και εξαθλιωμένος είναι ο κινηματογραφικός κόσμος της συγκεκριμένης ταινίας, τόσο φαιδρό και ειρωνικό φαίνεται η επίκλησή του να γίνεται από κάποιον που πέρασε κρυφά καμία δεκαριά μέρες στην πολυτέλεια του κότερου της Παναγοπούλου καπνίζοντας χοντρά πούρα, για να μπορεί μετά να συνεχίσει να παριστάνει στους αφελείς πως είναι ένας απ’ αυτούς. Γι’ αυτό, όσο κι αν προσπαθεί να τοποθετηθεί στο πλαίσιο της αντισυστημικότητας, την οποία ευνοούν υπαινικτικά οι ζωές των εξαθλιωμένων του φετινού Τζόκερ, στην πραγματικότητα κάποιον άλλο ήρωα των παιδικών μας χρόνων όλο και περισσότερο θυμίζει, εκείνον που δεν είχε κόκκινη αλλά ξύλινη μύτη, που διαρκώς μεγάλωνε.

https://www.athensvoice.gr/