Ο Τραμπ αναζητεί τους “εχθρούς” της Γερμανίας στην Ευρώπη

Ο ρόλος της Γαλλίας, της Πολωνίας, αλλά και της Ελλάδας

Του Αλέξανδρου Θ. Δρίβα

Οι εξελίξεις στη Μεσόγειο επηρεάζουν το παγκόσμιο σύστημα ισορροπίας δυνάμεων. Αυτό τεκμαίρεται από το πόσες δυνάμεις εμπλέκονται σε Συρία και Λιβύη.

Η ενεργειακή σκακιέρα καθώς και τεράστια εμπορικά projects σαν το One Belt-One Road της Κίνας έχουν σαν πυρήνα τους τη Μεσόγειο αλλά και την Ευρώπη. Σε αντίθεση με αρκετούς που πίστευαν ότι το «Pivot to Asia» των ΗΠΑ θα οδηγούσε το αμερικανικό ενδιαφέρον σε ατονία στη Μεσόγειο, η επικέντρωση της Ουάσιγκτον στην Ασία κατέστησε τη Μεσόγειο απαραίτητη καθώς τρείς ήπειροι διασταυρώνονται στην περιοχή που παρήγαγε περισσότερη ιστορία από ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος συνολικά.

Στη Μεσόγειο δεν ερίζουν μόνο μεγάλες δυνάμεις όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία. Μαζί με αυτές, συγκρούονται και περιφερειακοί παίκτες όπως είναι η Ελλάδα, η Ιταλία, το Ισραήλ, η Γαλλία, η Αίγυπτος, η Γερμανία, το Ιράν, τα ΗΑΕ και η Τουρκία.

Οι περιφερειακοί παίκτες βέβαια, έχουν λιγότερο ή περισσότερο καταλήξει στο ποιές μεγάλες δυνάμεις θα υποστηρίξουν στην περιοχή. Η Ελλάδα και η Κύπρος φαίνεται να έχουν κάνει τη σωστή επιλογή συμμάχων. Η λύτρωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ερχόταν πάντα στο τέλος από την ορθή επιλογή συμμαχιών. Μέσα από τα όσα γίνονται στη Μεσόγειο, αποδεικνύεται ότι ολόκληρη η ΕΕ είναι πλέον -ξανά- κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των ΗΠΑ.

Δεν πέρασαν λίγες ώρες από την πίεση που προσπάθησε να ασκήσει η Γερμανία για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας και των Δυτικών Βαλκανίων στο σύνολό τους, προκειμένου να εισέλθουν στην ΕΕ. Όλα αυτά, αμέσως μετά το φιάσκο της Συνδιάσκεψης για την Εκεχειρία στη Λιβύη που έλαβε χώρα στις 19 Ιανουαρίου 2020.

Λίγους μήνες πριν, η Γαλλία πάγωσε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Η Γαλλία προσπαθεί να αναθεωρήσει το status quo του μόνο κατ΄ όνομα γαλλο-γερμανικού άξονα και να υπενθυμίσει στη Γερμανία ότι η σύντομη πρωτοκαθεδρία της στα ευρωπαϊκά πράγματα έχει λάβει τέλος. Η γερμανική πολιτική στοχεύει στο να ελέγξει τα Βαλκάνια εντάσσοντας χώρες της περιοχής της Χερσονήσου του Αίμου στην ΕΕ, οι οποίες είναι εμφανώς ανέτοιμες από την άποψη της ευθυγράμμισής τους με τα Κριτήρια της Κοπεγχάγης.

Το Βερολίνο προσπάθησε και προσπαθεί και μέσα από την Ευρωζώνη να ελέγξει τον Ευρωπαϊκό Νότο και να γίνει ρυθμιστής εξελίξεων στην ενεργειακή σκακιέρα η οποία επηρεάζει άμεσα τα γερμανικά συμφέροντα (ώστε να συνεχίζει απρόσκοπτα την παραγωγή της η γερμανική βιομηχανία).
Τα άσχημα νέα από τη Γερμανία είναι ότι η πολιτική της εντός ΕΖ όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, ήταν μη δημοφιλής και τα ευρωπαϊκά κράτη στο σύνολό τους, έχουν λιγότερο ή περισσότερο, κυβερνήσεις που αντιτίθενται στη γερμανική πολιτική λιτότητας.

Η αντιγερμανική ρητορική είναι ισχυρό μέρος της agenda κάθε κινήματος/κόμματος με εθνολαϊκιστική ταυτότητα εντός της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ έχουν κάθε λόγο να χαμογελούν από την σταδιακή πτώση της γερμανικής επιρροής στην Ευρώπη.

Η αμερικανική εξωτερική πολιτική διέπεται από κάποιες βασικές αρχές που κανείς πρόεδρος και καμία κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον δεν μπορεί να αγνοήσει. Όταν ρωτήθηκε ο Lord Ismay τι επετεύχθη με τη δημιουργία του ΝΑΤΟ, εκείνος απάντησε: ”Να κρατήσουμε εντός τις ΗΠΑ, εκτός την ΕΣΣΔ και χαμηλά τη Γερμανία”.

Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ σε καμία περιοχή του κόσμου, δεν επιθυμούν να επικρατήσει καθ’ ολοκληρίαν κάποια περιφερειακή δύναμη. Η ”περιφερειακή καταξίωση” κάποιας δύναμης θα της άνοιγε το δρόμο για διαμόρφωση παγκόσμιας πολιτικής κάτι που δε ήταν συμβατό με το αμερικανικό ζωτικό συμφέρον που δεν είναι άλλο από το να παραμείνει το διεθνές status quo φιλικό προς τις ΗΠΑ.

Γαλλία εναντίον Γερμανίας

Η Γερμανία επιθυμεί μια ”χειραφέτηση” της ΕΕ από τις ΗΠΑ, μια μείωση της αξίας του Ευρωατλαντικού άξονα. Για τις ΗΠΑ, η απώλεια της Ευρώπης ως συμμάχου θα σήμαινε την αρχή του τέλους της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στις διεθνείς υποθέσεις. Η Γαλλία μπορεί να έχει αρκετές διαφορές με τις ΗΠΑ (κυρίως ο Μακρόν με τον Τραμπ σε θέματα πολιτικών αρχών και ιδεολογίας) όμως τα κοινά συμφέροντα είναι αυτά που καθορίζουν τις ”φιλίες” στις διεθνείς σχέσεις.

Η έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ καθιστά τη Γερμανία αδύναμη να επηρεάσει την αγγλική πολιτική μέσα από την ΕΕ. Η Γαλλία γίνεται αυτόματα πολύ σημαντική χώρα για τα ευρωπαϊκά πράγματα, καθώς είναι πλέον η μόνη πυρηνική δύναμη της ΕΕ. Το Παρίσι επιθυμεί να γίνει η περιφερειακή δύναμη της ΕΕ και να αλλάξει την δομή της η οποία μετά από την κρίση της ΕΖ και την αντίστοιχη προσφυγική, (σε συνδυασμό με το Brexit) έχει χάσει ως ”Ένωση” το όραμά της και τον διεθνή προσανατολισμό της.

Οι ΗΠΑ κοιτούν με καλό μάτι τη δημιουργία ενός νοτιο-ευρωπαϊκού αντίβαρου έναντι της Γερμανίας. Η ισορροπία δυνάμεων και η εγγύηση ότι οι ΗΠΑ θα παραμένουν στα ευρωπαϊκά πράγματα εντός και εκτός του ΝΑΤΟ, αποτελούν τα μεγάλα ζητούμενα για τις ΗΠΑ που η Γερμανία δεν φάνηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες να ασπάζεται.

Η Πολωνία ως κράτος-μοχλός

Ο έλεγχος της Μεσογείου από πλευράς της Γαλλίας και για λογαριασμό και των αμερικανικών συμφερόντων φαίνεται να είναι μια πιθανή εξέλιξη αναφορικά με τη μεγάλη εικόνα της Ευρώπης των επόμενων ετών. Από την άλλη πλευρά, στην βορειο-ανατολική Ευρώπη, η Πολωνία φαίνεται να είναι επίσης μια χώρα στην οποία οι ΗΠΑ επενδύουν αρκετά.

Ανάμεσα από Γερμανία, Ρωσία και Ουκρανία, η Βαρσοβία φαίνεται να είναι η επιλογή των ΗΠΑ για κράτος-μοχλός (pivotal state) των αμερικανικών συμφερόντων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Στα Βαλκάνια, η Ελλάδα φαίνεται από επίσημες δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων να είναι ο ”τοπικός εργολάβος” ο οποίος θα συνδέσει τη Χερσόνησο του Αίμου με την Ανατολική Μεσόγειο.

Η ΕΕ έχει αρχίσει και μετασχηματίζεται έτσι ώστε οι ΗΠΑ να έχουν πιο ενεργό ρόλο στα ευρωπαϊκά πράγματα, με στόχο την εξαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών προς της ευρωπαϊκή αγορά, (με την ολοκλήρωση κάποια στιγμή του ενιαίου χώρου ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, γνωστό και ως TTIP) αλλά και την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στην Ευρώπη (μέσα από την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία) και της κινεζικής η οποία αυξάνεται επικίνδυνα, έναντι των αμερικανικών συμφερόντων.

Μια Ευρώπη των ”πολλών και μικρών περιφερειών” φαίνεται να παίρνει μορφή αν δούμε και άλλες πρωτοβουλίες που έχουν πάρει ήδη σάρκα και οστά, όπως το Euro Med Group το οποίο εγκαινιάστηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2016 στο Ζάππειο αλλά και την αμερικανικής έμπνευσης ”Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών” (Three Seas Initiative) που σκοπό έχει τη συνεργασία των χωρών που βρίσκονται μεταξύ Βαλτικής Θάλασσας, Μαύρης Θάλασσας και Αδριατικής Θάλασσας.

Η λειτουργία των ΗΠΑ ως υπερπόντιου εξισορροπητή με ανάληψη πιο ενεργού ρόλου στα ευρωπαϊκά πράγματα, (μέσω κρατών-μοχλών) ίσως βοηθήσει την σταθερότητα στην Ευρώπη και τη μη διολίσθηση σε μια περίοδο αντίστοιχη με αυτήν που οδήγησε στον Α’ Π.Π.

Η Ελλάδα σαν ναυτική δύναμη έχει κάθε λόγο να είναι κοντά στην πολιτική του Παρισιού στην Ευρώπη η οποία σαν μεσογειακή δύναμη θα προωθήσει τα συμφέροντα του Ευρωπαϊκού Νότου χωρίς να αποκόψει την αμερικανική επιρροή εντός της ΕΕ.

* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Νοτιοανατολικής Ευρώπης – Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
HellasJournal