Τι συζήτησαν οι πρέσβεις ΗΠΑ, Τουρκίας, Ισραήλ σε κλειστό κύκλο - Προκλητικός ο Τούρκος πρέσβης

Του Κώστα Ράπτη

Πώς μπορεί να υπάρξει μια δημιουργική διέξοδος από τις επιδεινούμενες αντιπαραθέσεις στην περιοχή μας, με πρώτη την ελληνοτουρκική, χωρίς ταυτόχρονα να καλλιεργηθεί ένα κλίμα ανεδαφικών προσδοκιών; Αυτό ήταν το κεντρικό ερώτημα που έδειχνε να πλανάται στην εκδήλωση με θέμα "Προϋποθέσεις για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο" που διοργάνωσε το βράδυ της Τρίτης στη "Μεγάλη Βρετανία" το υπό την Άννα Διαμαντοπούλου "Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη", ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου το οποίο συμπεριλάμβανε μεταξύ άλλων και τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη.

Η διοργάνωση έδωσε τη σπάνια ευκαιρία να ακουστούν στον ίδιο χώρο οι τοποθετήσεις των εν Αθήναις πρεσβευτών των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ, της Τουρκίας Μπουράκ Οζουγκεργκίν, του Ισραήλ Γιόσι Αμράνι, καθώς και του Γενικού Διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών Κυριάκου Λουκάκη. Ίσως για τον λόγο αυτό η λέξη που ακούστηκε περισσότερο να ήταν η "συμπεριληπτικότητα" (Inclusiveness).

Είναι χαρακτηριστικό λ.χ. ότι ο κ. Τζέφρι Πάιατ μετά από μία μακρά και σχεδόν διθυραμβική επισκόπηση της προόδου που έχει σημειωθεί στις ελληνο-αμερικανικές σχέσεις επεσήμανε ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ελλάδα συμφωνούν ότι η διατήρηση της συνεργασίας με μία σύμμαχο στο ΝΑΤΟ όπως η Τουρκία, αποτελεί την "ψύχραιμη και ώριμη προσέγγιση". Ο ίδιος τόνισε ότι η Τουρκία μπορεί να αποτελέσει ενεργειακό σταυροδρόμι, αρκεί να μην υποκύψει σε μία νοοτροπία του τύπου "εμείς έναντι αυτών". Σε κάθε περίπτωση, ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής έδειξε να έχει στραμμένο το ενδιαφέρον του περισσότερο στην απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ρωσικές πηγές ενέργειας και τον τερματισμό του σχετικού μονοπωλίου στη βαλκανική αγορά, ενώ για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναφέρθηκε ενθαρρυντικά στην προοπτική ενός "κοινού χώρου αερίου", επιμένοντας ότι το σημαντικότερο είναι να γίνει "όσο περισσότερο συμπεριληπτική γίνεται η συζήτηση".

Ο λιγότερο γνωστός στο ελληνικό ακροατήριο πρέσβης Οζουγκεργκίν σε μία αυστηρά δομημένη ομιλία έδωσε στο κυρίαρχο μοτίβο της "συμπεριληπτικότητας" έναν καθαρά τουρκικό χρωματισμό. Αφού απαρίθμησε τη σειρά εξελίξεων που το τελευταίο διάστημα σκοτεινιάζουν τον γεωπολιτικό ορίζοντα της ανατολικής Μεσογείου (ανακάλυψη υδρογονανθράκων, ανυπαρξία ελπίδας επίλυσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαμάχης, διακοπή των συνομιλιών για το Κυπριακό, νέος ανταγωνισμός Δύσης και Ρωσίας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, αντιπαράθεση του Ιράν με τις ΗΠΑ και τα κράτη του Κόλπου, τελμάτωση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, εσωτερική αναταραχή στον Λίβανο, αδιευκρίνιστο μέλλον για το Ιράκ και τη Λιβύη, πολλαπλασιασμό των "ακρωνυμίων" των τρομοκρατικών ομάδων, κρίση της Ε.Ε., επιστροφή του αυταρχισμού παρά την "Αραβική Άνοιξη" κ.ο.κ.) σημείωσε με νόημα ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται στη Μεσόγειο ναυτικές δυνάμεις 44 διαφορετικών κρατών.

Υπενθυμίζοντας ότι η χώρα του έχει ακτογραμμή 2.000 χιλιομέτρων και ιστορικούς, πολιτιστικούς δεσμούς με τη Μεσόγειο έθεσε ως προϋποθέσεις από τουρκικής πλευράς για τη σταθεροποίηση αυτής της "αρρύθμιστης περιοχής" την εν νέου ανάδυσή της στο επίκεντρο του εμπορίου, της πολιτικής και του πολιτισμού διεθνώς και υποστήριξε ότι η Τουρκία δεν "ευημερεί από το χάος", ούτε μένει θεατής, εξ ου και αναπτύσσει σταθεροποιητική και ανθρωπιστική δράση από το Αφγανιστάν μέχρι την Αφρική.

Τόνισε ότι η Τουρκία είναι και θα παραμείνει πιστός σύμμαχος του ΝΑΤΟ, αλλά πρόσθεσε ότι το νόημα μιας συμμαχίας είναι η βεβαιότητα της στήριξης από τους συμμάχους, όπως συνέβη όταν ενεργοποιήθηκε, πριν καν το ζητήσουν οι ΗΠΑ, το άρθρο 5 του Ατλαντικού Χάρτη, την επαύριο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Αντίστοιχα, είπε, η Τουρκία δεν δέχεται στο θέμα της τρομοκρατίας δικαιολογίες ή "ναι μεν αλλά" από συμμάχους.

Μάλιστα ο Τούρκος πρεσβευτής εμφανίσθηκε ως ενός είδους υπερασπιστής της πολυμέρειας, αναφέροντας ότι η χώρα του επιδιώκει την εξασφάλιση ανοικτών θαλασσών και αεροδιαδρόμων για τον εαυτό της και κάθε τρίτο, ενάντια σε προσπάθειες εθνικοποίησης/ιδιοποίησης των υδάτων και του αέρα. Χωρίς να κατονομάζει την Ελλάδα και τους εταίρους της στην περιοχή, έκανε λόγο για "ανέντιμες συμπεριφορές, υπόγειες συμφωνίες και τετελεσμένα γεγονότα" στα οποία η χώρα του προτίθεται να αντισταθεί.

Επιστρατεύοντας δε το χιούμορ του συνεχάρη τους διοργανωτές που συγκέντρωσαν στην ίδια αίθουσα τους εκπροσώπους τριών χωρών που δεν έχουν επικυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (υπονοώντας την Τουρκία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ), σε μία νέα "πρωτοβουλία 3+1", ενώ χλεύασε τα περί του East Med, αποκαλώντας τον "κατά φαντασίαν αγωγό", στερούμενο νοήματος από επιχειρηματική άποψη. Υπογράμμισε δε ότι τα ευρήματα υδρογονανθράκων σε μη οριοθετημένη περιοχή θα αφήσουν με άδεια χέρια όσους τα αντιμετωπίζουν ως δώρο εξ ουρανού. Η ορθολογική εναλλακτική, αντέτεινε, είναι η "συμπεριληπτική" συνεργασία μεταξύ νομιμοποιημένων ενδιαφερομένων (legitimate stakeholders), διότι, σε τελική ανάλυση, σε κανέναν δεν αρέσει μία κατάσταση lose-lose.

Μιλώντας περισσότερο σαν ελεύθερος στοχαστής παρά σαν εκπρόσωπος της ισραηλινής διπλωματίας, ο κ. Γιόσι Αμράνι έθεσε 9 προϋποθέσεις σταθεροποίησης της περιοχής: την εσωτερική σταθερότητα των χωρών, η οποία συνεπάγεται την αποφυγή ανάμιξης τρίτων, τον διαμοιρασμό του πλούτου με γείτονες στο πλαίσιο της διαφάνειας που φέρνουν οι νέες τεχνολογίες, τον περιορισμό της θρησκείας εκτός της λήψης πολιτικών αποφάσεων, την ισορροπία στα διεθνή φόρα (παραπονούμενος για την αντιμετώπιση της χώρας του από την Ε.Ε.), την εξασφάλιση ισχυρότερης αμερικανικής παρουσίας στον κόσμο, καθώς οι ΗΠΑ δεν νοείται να "ηγούνται από το πίσω κάθισμα", την περιφερειακή συνεργασία (φέρνοντας ως παράδειγμα και τις καλές σχέσεις του εβραϊκού κράτους με αραβικές χώρες με τις οποίες δεν έχει διπλωματική αναγνώριση και υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα έχει ρόλο να παίξει περιφερειακά, χωρίς αυτό να καταλήγει εις βάρος του Ισραήλ ή των Αράβων), τον σεβασμό στις διαφορετικές κουλτούρες, καθώς η έννοια του πλουραλισμού κυριαρχεί στην κοινωνία αλλά στις διεθνείς σχέσεις δίνει τη θέση της στις έξωθεν υπαγορεύσεις, την αξιοποίηση των διδαγμάτων της Ιστορίας, που θα έπρεπε να προσγειώνει χώρες με ηγεμονικές βλέψεις ή πρώην αποικιακές δυνάμεις και τέλος την επίλυση συγκρούσεων με πρωτοβουλία των εμπλεκομένων, όπως συνέβη με τη συμφωνία Ισραήλ-Ιορδανίας, πριν την ενστερνιστεί η Ουάσιγκτον. Σε κάθε περίπτωση, τόνισε, η περιοχή έχει πολλές συγκρούσεις και το Ισραήλ δεν είναι η πηγή όλων αυτών.

Ο πρέσβης Λουκάκης κατήγγειλε την εξωεδαφική δράση για εσωτερικές ανάγκες ασφαλείας, όπως λ.χ. η τουρκική επέμβαση στη βόρεια Συρία, και τις παραβιάσεις διεθνούς δικαίου που δημιουργούν ένα πλέγμα παραβατικότητας που απλώνει το δίκτυό της από τη Συρία ως τη Λιβύη, ενώ έκρινε ότι η ελπίδα πως το Deal of the Century του Ντόναλντ Τραμπ θα ανανέωνε τη συζήτηση για την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη δεν υλοποιείται, εφόσον αυτό δεν γίνεται δεκτό ως αφετηρία από τη μία πλευρά. Για το Κυπριακό κατηγόρησε την τουρκική πλευρά ότι προκρίνει άλλη διέξοδο διαδρομής, εκτός παραμέτρων ΟΗΕ, ενώ υπογράμμισε ότι η ανακάλυψη των υδρογονανθράκων λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός των ευκαιριών και των προβλημάτων.

Ωστόσο, η επιλογή της Ελλάδας, συνέχισε, είναι οι συνέργειες και οι διμερείς ή πολυμερείς συνεργασίες χωρίς αποκλεισμούς. Η καθημερινή αναμέτρηση με διαφορετικές πεποιθήσεις δικαίου, δεν αναιρεί πάντως την αποφασιστικότητα της χώρας να προασπίσει την κυριαρχία της, ιδίως όταν αντιμετωπίζει ασυνέπεια λόγων και έργων και έλλειψη ειλικρίνειας και καλής πίστης.

Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, όπου υπήρξε ελεύθερη συζήτηση μεταξύ της Άννας Διαμαντοπούλου, του ναυάρχου Ευάγγελου Αποστολάκη (τ. Α/ΓΕΕΘΑ και τ. υπουργού Άμυνας), του πρέσβη ε.τ. Παύλου Αποστολίδη (άλλοτε διοικητή της ΕΥΠ και υπεύθυνου για τις διερευνητικές συνομιλίες για το Αιγαίο) και του καθηγητή και βουλευτή ΝΔ Δημήτρη Καιρίδη, κατατέθηκαν περισσότερο πρωτότυπες προτάσεις.

Ειδικότερα η Άννα Διαμαντοπούλου αναζήτησε μια τρίτη οδό πέρα από την πολεμική αναμέτρηση και τον διάλογο που διαιωνίζεται διμερώς επί χρόνια για τα ίδια θέματα δημιουργώντας ταμπού και συζήτηση κωφών, εμπνεόμενη από το παράδειγμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η οποία επιχειρήθηκε μεταξύ χωρών ανόμοιου μεγέθους, στο έδαφος εθνικών παθών ισχυρότερων από τα ελληνοτουρκικά, ξεκινώντας την αποκατάσταση των κατεστραμμένων από τον πόλεμο οικονομιών της Ευρώπης, παρότι το αρχικό σχέδιο χλευάσθηκε ευρέως, από τον σχετικά περιορισμένο τομέα του άνθρακα και του χάλυβα.

Σε μία προβολή στο σήμερα έθεσε ως προϋπόθεση σταθεροποίησης της Μεσογείου την επικέντρωση στα κοινά οικονομικά οφέλη, με πρωταγωνιστή περισσότερο και από τις κυβερνήσεις την κοινωνία των πολιτών, υπό την προϋπόθεση των ανοιχτών διεξόδων, ώστε να μην φθάσουμε στα άκρα, και με αναγκαίο τον ρόλο ενός υπερκείμενου συντελεστή ισχύος, όπως συνέβη με τις ΗΠΑ και την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Σε κάθε περίπτωση, τόνισε, κανείς παίκτης δεν μπορεί να αγνοήσει μια πολυμερή συμφωνία όλων των άλλων.

Ο ναύαρχος Αποστολάκης τόνισε ότι "πρέπει να γίνει κάτι", διότι η έννοια του διαλόγου αναιρείται τη στιγμή που πραγματοποιούνται παραβιάσεις και υπερπτήσεις στο Αιγαίο, ενώ ο πρέσβης Αποστολίδης φάνηκε περισσότερο επιφυλακτικός, υποστηρίζοντας ότι σηκώνει ερμηνεία τι είναι το Διεθνές Δίκαιο και ότι κάθε πρωτοβουλία που θα προχωρήσει από το επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών σε αυτό των κυβερνήσεων προορίζεται να γνωρίσει δυσκολίες. Σε κάθε περίπτωση, τόνισε το θέμα δεν είναι να δημιουργηθούν υπέρμετρες προσδοκίες, αλλά το να μην υπάρξει αντίδραση στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, με την πεποίθηση ότι η παράταση των ανοικτών ζητημάτων θα επιτρέψει σε μίαν άλλη γενιά να τα λύσει.

Ο καθηγητής Καιρίδης, τέλος, τόνισε ότι η τουρκολιβυκή συμφωνία δεν συνάδει ούτε με την επιχειρηματολογία της ίδιας της Άγκυρας στην επιστολή της του Νοεμβρίου προς τον ΟΗΕ και υπενθύμισε ότι τα ελληνοτουρκικά έχουν γίνει τμήμα ενός ευρύτερου παιχνιδιού, όπως δείχνει και η ίδια η σύνθεση της συνάντησης του Δικτύου. Ζήτησε "να ανοίξουμε τον φακό" αναλογιζόμενοι την άνοδο της Κίνας, της Ινδίας και των νέων τεχνολογιών, υποστηρίζοντας ότι ο "χρυσός του 21ου αιώνα" θα είναι τα big data και όχι το πετρέλαιο. Χαρακτήρισε δε κρίμα για την ίδια την Τουρκία να μην επωφεληθεί από την επανεκκίνηση της Ελλάδας υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, υπογραμμίζοντας ότι η παρούσα κυβέρνηση είναι προσηλωμένη στον διάλογο, αλλά και αποφασισμένη να κινηθεί out of the box για την προάσπιση της εθνικής κυριαρχίας. Μάλιστα, όπως πρόσθεσε, είναι πολλοί οι πρόθυμοι για συμμαχίες επ' αυτού, διότι ο γείτονας έχει ανοίξει πολλά μέτωπα.

https://www.capital.gr/