Οι ΗΠΑ σε λήθαργο

Oι αρχές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής που πλέον δεν ακολουθεί ο Λευκός Οίκος

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Πολύς κόσμος αναρωτιέται γιατί η Αμερική εμφανίζεται σα να είναι σε παρατεταμένο λήθαργο. Ειδικά στην Ελλάδα, οι ευχές του Mike Pompeo για την Επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης, ανησυχούν τους Έλληνες περισσότερο από όσο τους κάνουν -πλέον- περήφανους για το οτι η μεγάλη δύναμη των καιρών μας, δεν αφιερώνει ολόκληρο τον Λευκό Οίκο σε εθνικές επετείους αρκετών κρατών.
Μετρημένα στα δάχτυλα τα κράτη αυτά, ανάμεσά τους η Ελλάδα και η Ιρλανδία. Σε επίπεδο αξιών, η Αμερική δε γίνεται να είναι πλησιέστερα με τον Ελληνισμό. Ελλάδα, Γαλλία και Ισραήλ (για διαφορετικούς λόγους) βρίσκονται στον πυρήνα των αμερικανικών αξιών.

Ωστόσο τι γίνεται με τα συμφέροντα; Και πάλι, οι ΗΠΑ με την Ελλάδα έχουν έρθει πολύ κοντά και θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν πολύ πιο γρήγορα τα άλματα στη μεταξύ τους συνεργασία, αν ο Λευκός Οίκος ήταν πιο συνεργάσιμος.

Όμως αυτές οι ανησυχίες δεν είναι μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο και χρειάζεται να δούμε το πώς αντιδρά η Αμερική γενικά στην αστάθεια που εμφανίζουν περιοχές αλλά κυρίως τώρα, το πώς αντιμετωπίζει το διεθνές υγειονομικό θέμα με την εξάπλωση της πανδημίας του κινεζικού ιού.

Είναι πολλά τα κράτη που ο Υπουργός Pompeo σπεύδει καθημερινά να καθησυχάσει, καθώς και ο ίδιος αντιλαμβάνεται οτι δεν έχει δίπλα του έναν φερέγγυο προς αυτά- προϊστάμενο. Γιατί η Αμερική είναι σε λήθαργο; Είναι όντως σε προσγείωση; Από ό,τι φαίνεται λείπουν τέσσερις βασικές αρχές από τον Λευκό Οίκο.

Ο George Bush ο πρεσβύτερος δεν επινόησε τον τροχό όταν ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ. Σε αυτόν έλαχε ο κλήρος να δει την ΕΣΣΔ να καταρρέει. Ήταν ο πρώτος που μίλησε για μια νέα εποχή, για έναν κόσμο πολύ διαφορετικό την επομένη της σοβιετικής κατάρρευσης.

Ωστόσο, δεν κυβέρνησε σα να είχε τελειώσει ο Ψυχρός Πόλεμος. Όλο το πολιτικό προσωπικό των ΗΠΑ ήταν γαλουχημένο με τις ψυχροπολεμικές αξίες. Δε γινόταν μέσα σε μία ή δύο τετραετίες να αλλάξει κάτι. Ο Πόλεμος στον Περισκό Κόλπο, η Σομαλία, ο Παναμάς και η επιχείρηση ”Δίκαιος Σκοπός”, η αμηχανία για όσα έκανε η Κίνα στην Τιέν Αν Μεν, συνεχίστηκαν και στην εποχή Clinton ο οποίος παρόλο που προσπάθησε περισσότερο από τον προκάτοχό του για να διαχειριστεί μια νέα εποχή για τον κόσμο που ονομάστηκε ”παγκοσμιοποίηση”, δεν κατάφερε ούτε αυτός να αποφύγει τα απόνερα του Ψυχρού Πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Αυτές ήταν κρίσιμες περίοδοι για την θεμελίωση μιας ισορροπημένης αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο.

Σε κάθε περίπτωση, η Αμερική διέθετε κάποιες βασικές αρχές οι οποίες της εξασφάλιζαν χρόνο για να πετύχει σε ένα εύλογο διάστημα αυτό που ονόμασε ο Kissinger ”ευκαιρία” για την δημιουργία μιας τάξης πραγμάτων η οποία θα είναι πιο αρμονική και συμφέρουσα για τον ελεύθερο κόσμο και για όσους ήθελαν να προστεθούν σε αυτόν.

Αυτές ήταν οι αρχές που σήμερα ο Λευκός Οίκος έχει εκτός της agenda του.

Η πρώτη αρχή έχει να κάνει με την αναγνώριση της αλληλεξάρτησης στον κόσμο που αναδύθηκε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η αλληλεξάρτηση στην οικονομία, έφερε αναπόφευκτα αλληλεξάρτηση σε κάθε πτυχή της ζωής αφού πρόσωπα, προϊόντα και υπηρεσίες μετακινούνταν σε χρόνο dt.
Αυτή η αλληλεξάρτηση, οδηγούσε στη δεύτερη αξία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής που ήταν η βαθιά πίστη στην προώθηση της πολιτικής των ”ανοικτών θυρών”. Μια ανοικτή χώρα επιθυμούσε εξίσου ανοικτές χώρες.
Η τρίτη αξία αφορούσε την πίστη στην αναγκαιότητα της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο.
Τέλος, η τέταρτη αξία ως απόρροια της τρίτης, αφορούσε την επικοινωνιακή αξιοποίηση του ”σκιάχτρου” του απομονωτισμού, προκειμένου να συντηρείται το όραμα του ”Φάρου” του κόσμου που θα άκουγε στο όνομα Αμερική.

Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, συμφωνούσαν πάνω σε αυτές τις τέσσερις αρχές οι οποίες συνιστούσαν τους πυλώνες κάθε στρατηγικής των ΗΠΑ για τα όσα αφορούσαν έξω από τα σύνορά τους. Με τον πιο φρικτό τρόπο, η 11/9 πήγε ένα βήμα παραπέρα την αμερικανική εξωτερική πολιτική αφού κοινωνία και πολιτικό προσωπικό, αντιλήφθηκαν οτι στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, η εσωτερική πολιτική συνδέεται άρρηκτα με την εξωτερική.

Η εξάπλωση της επιδημίας σήμερα, υπενθυμίζει στις ΗΠΑ οτι ο a la carte απομονωτισμός που ακολουθείται από τον σημερινό πρόεδρο της Αμερικής, ήταν εκ του προχείρου στο μυαλό του προεκλογικά. Η πραγματικότητα δείχνει στον Αμερικανό πρόεδρο οτι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τα εγκόσμια και το οτι δεν υπάρχει κάποιο ”πεπρωμένο” για περιπέτειες (Adventurism) όπως θα διατείνονταν εκείνοι που επιθυμούν την Αμερική να παρεμβαίνει παντού και πάντα, δε σημαίνει οτι η αλληλεξάρτηση, οι ανοικτές θύρες, η ηγεσία και η αποδοχή των οφελών και των ευθυνών της, θα έπρεπε να εγκαταλειφθούν. Ενώ ο απομονωτισμός στον κόσμο που εγκαινιαζόταν στην αρχή της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα χρησιμοποιούνταν στην Αμερική ως παράδειγμα προς αποφυγή, κατέληξε σήμερα να είναι στόχος.

Η αδράνεια του προέδρου Obama η οποία υπάκουε σε μια πολιτική κατευνασμού του αντιαμερικανισμού που έλαβε ξανά επικίνδυνες διαστάσεις επί Bush Jr, εξελίχθηκε σε μια λαϊκιστική περιφρόνηση του κόσμου και των διεθνών εξελίξεων από τον Trump.
Τα κενά ισχύος μεγαλώνουν και η θέση της Αμερικής είναι επισφαλής αναφορικά με τα πρωτεία του κόσμου καθώς υπάρχουν δύο πολύ διαφορετικές συνθήκες σήμερα σε σχέση με όσα συνέβαιναν στην εποχή του Bush του πρεσβύτερου και του Clinton.
Πρώτον, η Κίνα είναι μια χώρα που διεκδικεί την παγκόσμια ηγεμονία ξεκάθαρα.
Δεύτερον, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ νιώθουν οτι απειλούνται από τις ΗΠΑ. Αυτή η απειλή που νιώθουν είναι ιδιότυπη.

Απειλούνται όχι από το γεγονός οτι οι ΗΠΑ θα γίνουν μια εχθρική γι’ αυτούς δύναμη. Απειλούνται γιατί φοβούνται οτι ο σημερινός Λευκός Οίκος αδιαφορεί. Η ανασφάλεια οδηγεί κράτη σε αναζήτηση άλλων ισχυρών συμμάχων και αυτό τελικά θα είναι και το δίλημμα των εκλογών του Νοεμβρίου 2020 καθώς λόγω επιδημίας, η ακμάζουσα οικονομία που θα στήριζε το προεκλογικό αφήγημα του σημερινού Αμερικανού προέδρου, δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί.

Η επιδημία ίσως αποδείξει σε μεγάλη μερίδα του αμερικανικού λαού οτι η διεθνής πολιτική της Αμερικής, ταυτίζεται με την εσωτερική της πολιτική και οτι η προσπάθεια των ΗΠΑ να κλείσει τις ανοικτές θύρες, δημιουργεί προβλήματα στο εσωτερικό τους. Αν η Αμερική ασχολούνταν πιο ενεργά με το ΤΡΡ και με τα εμπορικά θέματα της Ανατολικής Ασίας, θα μπορούσε μέσα από εμπορικές συμφωνίες να επηρεάσει τις δομές παραγωγής προϊόντων.

Θα μπορούσε έτσι ένας ”ανταγωνισμός” με την Κίνα να οδηγούσε το Πεκίνο στο να βελτιώσει τις συνθήκες υγιεινής σε πολλές επαρχίες της. Ωστόσο το Πεκίνο έχει δει κράτη στην περιοχή όπως οι Φιλιππίνες να ”ουρλιάζουν” για αμερικανική βοήθεια και να μην την λαμβάνουν. Στην Ευρώπη, θα μπορούσε η Αμερική να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξάπλωση της επιδημίας, στην αντιμετώπιση του προσφυγικού, στους εκβιασμούς της Τουρκίας, στην απαλλαγή των ευρωπαϊκών κρατών από τη γερμανική λιτότητα.

Ο ισορροπημένος αμερικανικός παρεμβατισμός, είναι η κατάσταση win-win για την Αμερική και για τον ελεύθερο κόσμο. Στις εκλογές που θα λάβουν χώρα σε 8 μήνες, θα διακυβευτεί η επάνοδος των ΗΠΑ στη διεθνή πολιτική με σύγχρονους όρους.

* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Research Fellow – HALC, Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War Era)
HellasJournal