Για τον διάλογο που υποχρεωτικά θα ακολουθήσει, η Ελλάδα να επεκτείνει παντού στα 12 μίλια τα χωρικά της ύδατα

Του ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΥΡΙΓΟΥ (*)

Από το 1974 μέχρι το 2019, είχαμε τρεις μείζονες κρίσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η πιο σύντομη ήταν αυτή των Ιμίων στις 30 Ιανουαρίου 1996. Είχε διαρκέσει ένα 24ωρο. Η κρίση του Μαρτίου 1987 είχε διαρκέσει περίπου τέσσερις ημέρες.
Η μακρύτερη κρίση ήταν με την έξοδο του ερευνητικού σκάφους «Σισμίκ» το 1976. Είχε διαρκέσει 18 ημέρες (οι έρευνες άρχισαν στις 29 Ιουλίου αλλά το «Σισμίκ» παραβίασε την ελληνική υφαλοκρηπίδα από τις 6 έως τις 15 Αυγούστου).

Με αυτά τα δεδομένα, η φετινή κρίση του Αυγούστου, με το «Ορούτς Ρέις» και την αρμάδα των τουρκικών πολεμικών, που το προστατεύουν και κάνουν επίδειξη σημαίας πάνω από περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας, είναι με δια-φορά η πλέον μακρόχρονη.

Επιπλέον, δεν υπάρχουν ενδείξεις για αποκλιμάκωση. Ο Ερντογάν δείχνει χολωμένος από την υπογραφή και ακολούθως την κύρωση της συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου. Μοιάζει να ψάχνει απεγνωσμένα να πάρει κι εκείνος έναν «ρούμπο», όπως λέγαμε παιδιά, πριν αποσύρει τα πλοία του.
Η ολοκλήρωση της τελευταίας τουρκικής NAVTEX συμπίπτει με τον χρόνο που η τουρκική κυβέρνηση δύναται να απαντήσει στο αίτημα της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου ΤΡΑΟ για έρευνα στις περιοχές του τουρκολιβυκού μνημονίου. Είναι πιθανόν να επιδιώκει μια τέτοια κίνηση ο Ερντογάν για να αποκλιμακώσει.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα ξεκινήσουν συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών.

Η ελληνική πλευρά επιθυμεί να επιστρέψει στο δοκιμασμένο σχήμα των διερευνητικών συνομιλιών που διεξήχθησαν από το 2002 έως το 2016. Δεν είναι βέβαιο ότι η Τουρκία θα συναινούσε σε κάτι τέτοιο. Η θεματολογία των διερευνητικών, όμως, χρειάζεται προσοχή. Ιδίως κατά τις περιόδους 2002-04, 2009-2013 και 2015-16, το κύριο θέμα συζητήσεων ήταν η περιορισμένη ανά περιοχές επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ως προϋπόθεση για την από κοινού παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια είναι το πιο ισχυρό διπλωματικό όπλο της Ελλάδας. Κατοχυρώνεται χωρίς εξαιρέσεις (π.χ. για κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, όπως από άγνοια εγράφη) στο άρθρο 15 της συμβάσεως για το δίκαιο της θάλασσας. Εχει ασκηθεί από όλα τα άλλα κράτη του κόσμου με ομοιόμορφο και απόλυτο τρόπο.
Είναι κατ’ αρχήν λανθασμένη η αναζήτηση συμφωνίας με ένα άλλο κράτος για τον τρόπο εφαρμογής ενός δικαιώματος το οποίο ασκείται μονομερώς. Είναι διαφορετική η ενημέρωση και η τυχόν παροχή διευκολύνσεων (όχι μόνον προς την Τουρκία, αλλά και προς άλλα κράτη) για τη διεθνή ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο, και διαφορετική η διαπραγμάτευση με στόχο τη συναίνεση/συμφωνία της Τουρκίας για επέκταση των χωρικών υδάτων.

Η διαπραγμάτευση είναι λανθασμένη ακόμη και από τη σκοπιά των οπαδών της απόψεως ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια στο Αιγαίο. Μετά τη (συμφωνημένη) περιορισμένη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων, η Τουρκία έχει κάθε συμφέρον να επιδιώκει την άμεση παραπομπή της οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας στο δικαστήριο διότι:

-Θα έχει αποτρέψει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στις περιοχές που την ενδιαφέρουν.
-Θα έχει προδιαγράψει ότι οι περιοχές του Ανατολικού Αιγαίου που θα μείνουν εκτός χωρικών υδάτων κατά το μάλλον ή το ήττον θα της δοθούν κατά την οριοθέτηση από το δικαστήριο.

Επιπλέον, εάν υποτεθεί ότι η Ελλάδα προχωρεί σε περιορισμένη επέκταση των χωρικών της υδάτων και ακολούθως η Τουρκία δέχεται την παραπομπή της οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας, παραμένει ένα βασικό ερώτημα: Πώς θα διασφαλισθεί ότι η Τουρκία δεν θα θέσει θέμα «γκρίζων ζωνών» κατά τη διαδικασία ενώπιον του δικαστηρίου (αμφισβητώντας κάποια από τα νησιά-σημεία βάσεως για τη μέτρηση της υφαλοκρηπίδας); Τέλος, τι θα γίνει όταν την επόμενη ημέρα της δικαστικής διευθετήσεως, η Τουρκία θέσει π.χ. θέμα αποστρατιωτικοποιήσεως των ανατολικών νησιών του Αιγαίου;

Είναι σαφές ότι τυχόν απόφαση της Ελλάδος να μην επεκτείνει παντού στα 12 μίλια τα χωρικά της ύδατα, αλλά να αφήσει εκτός κάποιες περιοχές ανοικτής θάλασσας, είναι κίνηση μείζονος σημασίας η οποία θα συνέφερε πολλαπλώς την Τουρκία.

Κατά συνέπεια, η Ελλάδα θα πρέπει να διαπραγματευθεί για τα ανταλλάγματα αυτής της σημαντικής κινήσεως και να τα συνδέσει με το σύνολο των θεμάτων που θέτει η Τουρκία στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνον με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Σε άλλη περίπτωση, θα έχει χάσει το βασικό της όπλο μένοντας «ανοικτή» στα πολλά υπόλοιπα θέματα που έχει ανακαλύψει κατά καιρούς η Τουρκία.

(*) Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών. Δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του