Η Τουρκο-Οθωμανική δεσποτεία του 21ου αιώνα

Η Μεσόγειος και η έξαρση των Ανατολικών ζητημάτων

Της Χίβα Παναχί

Ο αιώνας που διανύουμε φαίνεται να είναι αιώνας των μεγάλων αλλαγών.

Λάβαμε τα πρώτα δείγματα αυτών των αλλαγών με την απρόσμενη οικονομική άνθηση της Κίνας που επισήμως ξεπέρασε την οικονομία των ΗΠΑ στη διάρκεια του 2014, ξεπερνώντας έτσι την επί ενός αιώνα δεσπόζουσα οικονομία της Δύσης.

Αυτή η παγκόσμια αλλαγή με βεβαιότητα δεν περιορίζεται μόνο στα εγχώρια σύνορα, αλλά αυτομάτως συνεπάγεται ταχύτατες αναθεώρησης, ανασχηματισμούς στα γεωοικονομικά και τα γεωπολιτικά δεδομένα ολόκληρης της οικουμένης.

Άλλο σημαντικότατο γεγονός του αιώνα μας ήταν η δημιουργία της Ευρωζώνης το 2002 και συγχρόνως η υιοθέτηση του Ευρώ από 19 κράτη-μέλη της. Άλλα το 2016 η Μεγάλη Βρετανία με το περίφημο δημοψήφισμα Brexit δημιούργησε μια άλλη ταχύτητα στα διεθνή δρώμενα.

Η Τουρκία, ανάμεσα σε πολλές άλλες χώρες που επηρεάζονται από τις παγκόσμιες αυτές αλλαγές φαίνεται να αναγνωρίζει και να επιζητά έναν κυρίαρχο ρόλο στις σεισμικές ανακατατάξεις του εγγύς μέλλοντος. Έτσι επανασχεδιάζει την εξουσία της με κάθε μέσο που η ίδια θεωρεί αναγκαίο.

Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να εξετάσω τις πολιτικοκοινωνικές δομές, οι οποίες συνθέτουν τους νέους σχεδιασμούς εκ μέρους του Τουρκισμού και της ελίτ στην εξουσία της, καθώς και τις αιτίες της έκνομης εισβολής της στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, την σκληρότατη στάση κατά της Ελλάδος.

1) Οι Αμερικανο-Τουρκικές σχέσεις

Ως τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 η Τουρκική εξουσία ακόμη είχε γερές βάσεις στο Κεμαλικό σύστημα, το οποίο οικοδομήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι λεγόμενοι Νεότουρκοι είχαν συνάψει ειδικές σχέσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Έτσι, μόλις η Οθωμανία υπέστη αποσύνθεση κατάφεραν να επικρατήσουν.

Οι Νεότουρκοι συνάμα κληρονομήσαν όλους τους μηχανισμούς εκτέλεσης εξουσίας, τους εφάρμοσαν με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος ως τις μέρες μας. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έκλεισε υπέρ της Τουρκικής ελίτ, κάτι που αξιοποιήθηκε με την ουδέτερη στάση της ξανά στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην μεταπολεμική εποχή όμως ο Τουρκισμός εισέπραξε επιπλέον όφελος, λόγω του αγώνα του κατά της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που οδήγησε στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1951.

Αυτό το μεγάλο γεγονός αναβάθμισε την Τουρκία στο παγκόσμιο πολιτικό προσκήνιο. Η πλειοψηφία της πολιτικής ελίτ της είναι σπουδαγμένοι κι απόφοιτοι των Αμερικανικών ιδρυμάτων. Οπότε φαίνεται να είναι φυσιολογικό να γνωρίζουν τα διεθνή θέματα και κυρίως τι κατατάσσονται ως σημαντικά ζητήματα για την Αμερικανική πολιτική. Επίσης, ως επί το πλείστον, ανήκουν ή συνδέονται με τις μεγάλες επιχειρήσεις, δηλαδή, τα οικονομικά καρτέλ της Τουρκίας.

Η ένταξη στο ΝΑΤΟ υπήρξε μία τεράστια νίκη για τους Τούρκους, άρχισαν να οικοδομούν την αυτοκρατορία τους κάτω από άκρως ευνοϊκές συνθήκες που τους παρέχει η Δυτική συμμαχία, μάλιστα με ελαχιστότατα ανταλλάγματα, βγήκαν κερδισμένοι κι από τον αποτυχημένο ανταγωνισμό μεταξύ Ρωσίας – Αμερικής – ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν. Οι Τούρκοι δημιούργησαν βάσεις σε πολλά σημεία της γης, μετατράπηκαν στο δεύτερο άκρως εξοπλισμένο στρατό της συμμαχίας από κάθε άποψη.

Έτσι η Τουρκία μέρα με την μέρα γινόταν όλο και πιο δυνατή. Η συνεχής ευνοϊκή μεταχείριση της την ώθησαν όσο ποτέ προς την δόξα. Υπό αυτές τις συνθήκες ήταν που ήρθαν για πρώτη φορά σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, άρχισαν τα μεγάλα όχι στους Αμερικανούς όταν ήταν σε εξέλιξη ακόμη οι επιχειρήσεις στο Ιράκ. Οι Αμερικανοί άρχισαν να δυσανασχετούν με τις κινήσεις του Τουρκισμού πριν την άνοδο του ΑΚΠ.

Ίσως αυτό να ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που τους έκαναν να στηρίξουν τους Ισλαμιστές και τον Ερντογάν με την επίσημη επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία το 2009. Οι ΗΠΑ ήλπιζαν ότι οι Ισλαμιστές θα φανούν πιο ευέλικτοι στα περισσότερα θέματα που έθετε η ατζέντα τους. Σύντομα όμως οι ελπίδες τους μετατράπηκαν σε ερωτήματα που δεν έχουν χρόνο να απαντήσουν.

Θα αναρωτιούνται κάποιοι γιατί ήλπιζαν κάτι τέτοιο; Γιατί στην Αμερική ένα μεγάλο ποσοστό πιστεύει πώς έχουν μια μοναδική συμβίωση όλων των λαών κι όλων των διαφορετικοτήτων. Αυτό βέβαια σαν κοινωνικό βίωμα-λειτουργία κρύβει πολλές δυσλειτουργίες και αντικρουόμενες δυνάμεις που αγνοούσαν ρητά εκ τότε.

Ωστόσο οι Τούρκοι αξιοποίησαν την τάση των Η.Π.Α., δηλαδή, την Αμερικανική Pax Romana, ώστε να οικοδομήσουν τον κόσμο τους. Τη νέα Οθωμανία υπό την προστασία της υπερδύναμης, εν τέλη εξαπατώντας τους.

Οπότε κι η δεύτερη θητεία του προέδρου Ομπάμα ήταν συνυφασμένη με την ιδέα έμφασης σε μία πιο ήπια πολιτική, επιθυμώντας να οικοδομήσει ο ίδιος ειρηνικοκεντρικούς πυλώνες, δίχως να τον απασχολούν οι πιθανότητες της εγκυρότητας ενός τέτοιου σχεδιασμού ή στρατηγικής. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο πρόεδρος των Η.Π.Α. δεν είχε πλέον περιθώρια για έλεγχο της Τουρκίας, αφού το θέμα του Ιράν υπήρξε μια άκρως προσωπική Pax Romana.

Οι Τούρκοι αξιοποίησαν αυτήν την περίοδο, απλώθηκαν πιο πολύ και πιο σταθερά σε χώρες ενός δικού τους ιμπερεαλιστικού οράματος.

Η άνοδος των Ισλαμιστών δεν ήταν εύκολο εγχείρημα στο πολιτικό προσκήνιο της Τουρκίας.

Χωρίς την υποστήριξη και συγκατάθεση των Κεμαλιστών αυτό δεν θα μπορούσε να είναι εφικτό. Γι’ αυτό ο Μπαϊκάλ συνέβαλε καθοριστικά βοηθώντας το ΑΚΡ ν’ αλλάξει το νόμο, προκειμένου να επιτρέψει στον απαγορευμένο ηγέτη του κόμματος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εισέλθει στο Κοινοβούλιο

Ο Ερντογάν είχε απαγορευτεί να συμμετάσχει ως υποψήφιος στο δημόσιο αυτό αξίωμα λόγω θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, κάτι που το αναπροσάρμοσε ο Μπαϊκάλ προς όφελος του ΑΚΡ. Το CHP στο κοινοβούλιο παραχώρησε 367 ψήφους ώστε να αρθεί η απαγόρευση στο πρόσωπο του Ερντογάν κι εξελέγη το 2003 ως βουλευτής ενώ το κόμμα του μπήκε επισήμως στα πολιτικά δρώμενα.

Στα επόμενα στάδια όλα ήταν πια υπέρ του Ερντογάν, έτσι η ελίτ της χώρας του εμπιστεύτηκε όλες τις κρατικές δομές εξουσίας.

1.2) Η προεδρία του Τραμπ το 2017

Εάν για τον πρόεδρο Ομπάμα τα βασικά στοιχεία της διακυβέρνησης του ήταν μια δόση δικαιοσύνης στην εγχώρια πολιτική ζωή, η νοικοκυροσύνη της οικονομίας, ήπια και φιλική τακτική στην εξωτερική πολιτική. Για τον κύριο Τράμπ που προέρχεται από τους πιο επιφανείς επιχειρηματικούς κύκλους των ΗΠΑ, η ιστορία που προδιαγράφει έχει να κάνει με κοινωνικές αναπαραστάσεις εμπειρικές και παντελώς πρακτικές.

Ως αποτέλεσμα, τα ζητήματα της πολιτικής του διυλίζονται γύρω από μία δυνατή οικονομία, μία ισχυρή Αμερική με σεβασμό στον κόσμο. Βάσει αυτού του δόγματος διέκοψε άμεσα τις οικονομικές παροχές σε πολλά διεθνή ιδρύματα που έχουν τις βάσεις τους στο Αμερικανικό έδαφος. Η δικαιολογία ήταν ότι δεν προσφέρουν όσα θα έπρεπε, ζημιώνουν το ήθος και το ύφος της υπερδύναμης, ξοδεύοντας το σεβασμό της χώρας στις άχρηστες δραστηριότητες τους.

Πιθανόν το παραπάνω να έχει κάποια βάσιμη αιτιολογία, άλλα και η ενδεχομένη παρακμή πάντα είναι κομμάτι της ακμής, κάτι που ίσως είναι δυσνόητο για τον πρόεδρο κι την ελίτ γύρω του. Αυτές οι ασυνήθιστες πολιτικές ζυμώσεων και συγκρούσεις στις ΗΠΑ αξιοποιούνται από τους Τούρκους. Μάλιστα με ευλάβεια ο ίδιος ο Ερντογάν φροντίζει για τα οικονομικά συμφέροντα του Τραμπ στην Τουρκία. Αυτό και μόνο ως στοιχείο έχει ευνοήσει την Τουρκία πέραν από κάθε προσδοκία.

Το Οθωμανικό Ισλαμικό κράτος του Ερντογάν

Από το 2004 που ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός της Τουρκίας, η χώρα του άρχισε να έχει μια σπάνια οικονομική άνθηση. Σύμφωνα με το databank.worldbank.org, η Τουρκία παρουσίασε το 2005 δείκτη ανάπτυξης 8,9% ενώ προσχώρησε σε ανώτερα κλιμάκεια παγκόσμιου βελινεκούς ως ιδρυτικό μέλος των G20.

Κατείχε την έβδομη θέση στα Επί εποχής του κατάφεραν να φύγουν από το ΔΝΤ, ενώ από το 2015 κατατάσσεται ως η 14η χώρα στη βιομηχανία των αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις production statistics.

Το 2019 ο Ερντογάν ανακοίνωσε την παραγωγή των πρώτων εθνικών αυτοκινήτων που έχει σχεδιάσει η πασίγνωστη Ιταλική εταιρεία Pininfarina, η οποία θεωρείται ως η παλαιότερη και εγκυρότερη στον σχεδιασμό των αυτοκινήτων ανά τον κόσμο. Η συγκεκριμένη εταιρεία ανταγωνίζεται σκληρά με τη Γαλλία και την Ολλανδία.

2) Οι Γερμανο-Τουρκικές σχέσεις

Οι Γερμανο-Τουρκικές σχέσεις έχουν ιστορία πάνω από δυο αιώνες και συμπεριλαμβάνουν σημαντικά δομικά έργα, όπως ο εκσυγχρονισμός του κάποτε Οθωμανικού στρατού και τα έργα υποδομής-μεταφορών. Η επίσημη είσοδος των Γερμανών στην περιοχή επιταχύνθηκε, όταν κατάφεραν οι ίδιοι να αξιοποιήσουν τις αντιπαλότητες μεταξύ Άγγλων κι Γάλλων.

Με αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν να αποκτήσουν προσβάσεις στην περιοχή, συνακολούθα το 1871, μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων τους μελέτησε τη γεωλογία των ποταμών Τίγρη – Ευφράτη, στις εκθέσεις τους κάνουν αναφορά σε αυτό κι σημειώνει χαρακτηριστικά ο Edward Mead Earle στο βίβλιο «The Great Powers, and the Bagdad Railway: A Study in Imperialism,New York: Macmillan, New York « υπάρχει ανέφερε άφθονο πετρέλαιο καλής ποιότητας άλλα οι πρακτικές δυσκολίες μεταφοράς του θα πρέπει να επιλυθούν ώστε να είναι ισοδύναμα ανταγωνιστικό με το πετρέλαιο των ΗΠΑ και της Ρωσίας…..»

Ήταν κι ο λόγος που το 1889 ο Σουλτάνος συναίνεσε σε ένα σχέδιο επέκτασης μεταφορών μέσω της Ανατολίας στη Βαγδάτη υπό Γερμανικής αιγίδας. Αυτό θα ενίσχυε τον δεσμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις βιομηχανικές εξελίξεις της Ευρώπης, ενώ θα έδινε στη Γερμανία άμεση πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο καθώς θα διευκόλυνε κι άλλες προσβάσεις στις αφρικανικές αποικίες συμπεριλαμβανόμενες τις εμπορικές αγορές στην Ινδία. Λόγω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τις συνέπειες των καταστροφών του για τους Γερμανούς, ακυρώθηκαν τα δικαιώματα τους επί του έργου αυτού, όπως αναφέρει ο Tilman Lüdke στο έργο του «Jihad and Islam in World War I» (Leiden University Press, 2016, pp. 71–78).

Επίλογος

Στον αιώνα μας οι ιστορικές στιγμές καταγράφονται η μία μετά την άλλη, ενώ οι πιο δυναμικές με βεβαιότητα εγκυμονούν τις αλλαγές του μέλλοντα χώρου-χρόνου.

Η Ελλάδα δεν διεκδικεί ρόλο στη Μεσόγειο. ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ! Οπότε οι άλλοι την διεκδικούν με διάφορους τρόπους, κάτω από τα διάφορα καθεστώτα. Σ’ αυτό το πλαίσιο οι οικονομικο-πολιτικές ανισορροπίες που προκαλούνται από την νέα Οθωμανία και τις φιλοδοξίες της δεν είναι μία ή δυο. Αυτό θα πρέπει να τεθεί ρητά σε κάθε ευκαιρία ώστε να δικαιωθεί η Ελλάδα.

Ο στόχος των Τούρκων συνδέεται άμεσα με τη de facto επιβολή τους στα Ελληνικά χωρικά ύδατα, ως κυρίαρχη δύναμη με το Oruc Reis και των συνοδευτικών πλοίων του Τουρκικού στόλου.

Από την άλλη, η Τουρκική προπαγάνδα για να οικοδομήσει τη βάση των επιδιώξεων της μεθοδευμένα, και επί καθημερινής βάσεως, μηχανεύεται τις ακραίες ιδέες ενώ τις μετατρέπει σε θέσεις δικαίου και αλήθειας προς τον κόσμο. Η αδράνεια της Δύσης έχει γίνει κάτι σαν τα απλά μαθηματικά, οπότε οι Τούρκοι γνωρίζουν με ακρίβεια πως όλα θα είναι υπέρ τους.

Ενώ κάθε ζύμωση, αστάθεια ή ουδετερότητα πάλι θα τους οδηγήσει προς την δόξα. Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη από ψέματα ή σφετερισμένη ιστορία. Η γεωγραφία της είναι η ιστορία της, είναι ο μακραίωνος πολιτισμός της που κοινωνεί κι επικοινωνεί με την οικουμένη. Γεννήθηκε στο Αιγαίο, έχει χρέος να αναγεννηθεί και να εμπνευστεί από εκεί.

(*) Η Δρ. Χίβα Παναχί είναι Διδάκτορας Πολιτικών & Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Γενικής Κοινωνιολογίας και επίκεντρο τη συγκριτική μελέτη των πολιτικών και πολιτισμικών συστημάτων των γειτόνων χωρών του Ελληνικού κόσμου. Επίσης είναι συγγραφέας- ποιήτρια διεθνώς αναγνωρισμένη για το έργο της και μέλος της ερευνητικής ομάδας Citizen TALES Commons. Την περίοδο αυτή ζει στη Νέα Υόρκη.
HellasJournal