Σκέψεις για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος

Κάθε κράτος κάνει την πολιτική που υπαγορεύει η γεωγραφία και η ιστορία του. Για την Ελλάδα, τούτο ισχύει κατ’ εξοχήν, αφ’ ενός λόγω της περίοπτης συνάμα και ευαίσθητης γεωγραφικής θέσης της χώρας, αφ’ ετέρου λόγω της βαρειάς ιστορίας της. Καθήκον της εξωτερικής πολιτικής της χώρας να χειρίζεται ως ενεργητικό κεφάλαιο τη θέση και την κληρονομιά μας και όχι με πράξεις και παραλείψεις να την αντιμετωπίζει σαν να είναι άχθος και βαρίδι.

Τα τελευταία χρόνια, διαπιστώνει κανείς πως η ελληνική πολιτική χαρακτηρίζεται από μιά ιδιότυπη εσωστρέφεια η οποία ίσως να οφείλεται περισσότερο σε γνωσιολογική ένδεια παρά στην οικονομική καχεξία. Ίσως, η επανάπαυση λόγω της συμμετοχής μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνέβαλε στην ατροφία της πολιτικής μας σκέψης και εγρήγορσης, ίσως η διαδοχή γενεών έχασε επαφή με βασικές προϋποθέσεις ασκήσεως πολιτικής, όπως είναι η πλήρης γνώση ιστορίας και γεωγραφίας, πέραν της καλής στάθμισης του ανθρώπινου παράγοντα.

Η Ελλάς αποχώρησε από τη Συρία το 2012, ενώ θα μπορούσε να μείνει, ακόμη και όταν οι άλλοι αποχωρούσαν. Η Ελλάς δεν έδρασε εγκαίρως για να συνδράμει το 1,5 εκατομμύριο Ορθοδόξων και τις σχέσεις της με το πρεσβυγενές Πατριαρχείο Αντιοχείας. Η Αθήνα αγνόησε τον κίνδυνο γεωπολιτικής προσβολής από το Νότο (Βόρεια Αφρική), ο οποίος από μακρού εξυφαινόταν, κάποτε υιοθετώντας επί της τραπέζης των διαπραγματεύσεων εθνικώς άψογη στάση, την ίδια στιγμή κατά την οποία αρνείτο να λάβει πρωτοβουλίες πραγμάτωσης των κατά το διεθνές δίκαιο ορθών αντιλήψεών της, ως πρός την παρουσία της στη Μεσόγειο. Η Ελλάς αρνείται να αναγνώσει με ακρίβεια τη διεθνή πραγματικότητα, όπως αυτή εξελίσσεται, μένοντας προσκολλημένη σε σχήματα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, τα οποία κατά την εποχή εκείνη, ούτε οι ίδιες οι διαδοχικές τότε ηγεσίες μας ακολουθούσαν. Η Ελλάς δυσκολεύεται να συλλάβει συνεκτική πολιτική στα Βαλκάνια, σύμφωνη με την παράδοσή της, εμπλέκοντας τις τρεις μείζονες χώρες της Ν.Α. Ευρώπης, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία. Η Ελλάς έδειξε σπουδή, στέργοντας να δοθεί ενταξιακή προοπτική στην Αλβανία (2014). Η Ελλάς είναι δύσκαμπτη να προωθήσει πολιτικές ενδυνάμωσης της θέσης της, στη Μαύρη Θάλασσα και τον Καύκασο, και όχι μόνον για λόγους ισοσταθμίσεως της κυκλωτικής πολιτικής της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Η Ελλάς είναι χώρα ταυτοχρόνως μεσογειακή και βαλκανική. Πρώτα μεσογειακή, κατόπιν δέ βαλκανική. Η Ελλάς με καθυστέρηση υιοθετεί εμπράκτως το αξίωμα ότι μέγα το της θαλάσσης κράτος, λογική ακολουθία της εφαρμογής του οποίου είναι η όσμωση στόν τομέα της ασφάλειας, με την Κυπριακή Δημοκρατία. Η Ελλάς οφείλει να αντιλαμβάνεται την ανάγκη επαρκούς ισορροπίας της σχέσης της με το Ισραήλ, με εκείνη που καλλιεργεί με την Αίγυπτο. Κίνδυνοι και ωφέλειες διαφορετικής φύσεως, συνδέονται με την καλλιέργεια ή παραμέληση καλλιέργειας σχέσεων με αμφότερες τις μεσογειακές αυτές δυνάμεις.

Η Ελλάς δεν έχει επιτύχει να επικοινωνεί με την Τουρκία, στο επίπεδο που να παράγονται αποτελέσματα χωρίς να είναι απαραίτητη η προσφυγή σε στρατιωτικού περιεχομένου προειδοποιήσεις. Ο διάλογος με το γείτονα αυτό πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός, και σε βάση ισοτιμίας. Η χώρα μας, αν και φρονίμως πολύ ενωρίς καταδίκασε την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν, απέτυχε να κατανοήσει το βάρος της ρωσικής συμβολής, να σταθμίσει τη δυναμική της ρωσο-τουρκικής κατανόησης, και να πολιτευθεί αναλόγως, παρά τις επισημάνσεις που υπήρξαν. Πρόκειται, ίσως, για τη σοβαρότερη λοξοδρόμηση της ελληνικής πολιτικής την τελευταία 20ετία. Διορθωτικές απόπειρες έγιναν αργά, και υπήρξαν ασθενικές. Κατέδειξαν δε, σταθερή αδυναμία κατανόησης της φοράς των πραγμάτων. Η Ελλάδα, προασπίζοντας με πείσμα την εδαφική ακεραιότητά της, θα πρέπει να είναι άγρυπνη, ώστε να μη γίνει αιχμή του δόρατος αλλοτρίων επιδιώξεων κατά της Τουρκίας. Θα της στοιχίσει αφόρητα μία τέτοια επιλογή. Περαιτέρω, ο Εύξεινος Πόντος δεν είναι πια σοβαρό πεδίο ασκήσεως δραστηριότητας των Ελλήνων. Η χώρα μας δεν πρέπει να αναμιχθεί στα εκεί πράγματα.

Η Ελλάδα είναι χώρα – μέλος της ΕΕ και σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. Έχει ισχυρή αίσθηση των επί μέρους εθνικών προτεραιοτήτων, αλλά δυσκολεύεται να ελιχθεί όπως άλλες χώρες, για προαγωγή των ιδιαιτέρων συμφερόντων και επιδιώξεών της. Πέραν της Γαλλίας και της Γερμανίας, το πράττουν κράτη όπως η Ιταλία, η Αυστρία, η Ουγγαρία.

Στη Λιβύη, η πατρίδα μας είναι υποχρεωμένη, ακόμη και αν δεν υπήρχε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, να υιοθετήσει ενεργό παρουσία, εστιάζοντας κυρίως, αλλά όχι μόνο, στην Κυρηναϊκή, που πέραν των άλλων, είναι η εγγύτερη προς την Ελλάδα περιοχή της μεγάλης αυτής επικράτειας. Η Αθήνα, επέκεινα της εκκρεμότητας χαράξεως ορίων θαλασσίων ζωνών με τη μελλοντική κυβέρνηση, οφείλει να προτείνει και να παρουσιάσει συνεκτικό σχέδιο οικονομικής συνεργασίας, ειδικότερα εμπορικής, ενεργειακής, αλιευτικής, συνεργασίας στον αγροτικό τομέα, εκείνο των κατασκευών αλλά επίσης στον πολιτιστικό (αρχαιότητες).

Η Ελλάδα δεν «χτίζει» εθνική αυτοπεποίθηση. Η Ελλάδα διαθέτει υψηλή εθνική αυτοπεποίθηση, εάν και εφ’ όσον αυτή δεν διαβρώνεται από μερίδα της ιθύνουσας τάξης.

Η γεωγραφία και η ιστορία, λοιπόν, ανεξαρτήτως της πολιτικής ημιπληγίας με την οποία γεννήθηκε το κράτος, επιβάλλουν στην Ελλάδα να ανανεώσει και βαθύνει τις σχέσεις της με τους συγγενείς και γείτονές της. Έτσι ώστε να βελτιώσει τις προϋποθέσεις διαλόγου με την επεκτατική Τουρκία. Η χώρα να ανακτήσει το δικό της ιστορικό και πολιτισμικό βάθος που να αντιπαραθέτει στο «στρατηγικό βάθος» και τη «γαλάζια πατρίδα» των Τούρκων. Η πολιτική αναχαίτισης της Τουρκίας στηρίζεται στην ένοπλη ισχύ και τη διπλωματία, αλλά έχει υπόβαθρο το γεωπολιτισμό.

Αλλά αποτελεσματική εξωτερική πολιτική δεν νοείται ακόμα και αν θεραπευθούν οι παραπάνω παθογένειες, αν η χώρα δεν ανατάξει την παραγωγική της βάση, αν η οικονομία δεν αναπροσανατολισθεί σε παραγωγικές δραστηριότητες, αν το κράτος δεν αναδιοργανώσει ριζικά τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Στο τέλος της ημέρας απαιτείται «μία κάποια ιδέα για την Ελλάδα».

*Πρέσβυς ε.τ., πρόεδρος Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας « Ο Στράβων».

Δρ. Γιώργος Πουκαμισάς
https://www.philenews.com/