Αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία του Αραβικού Κόσμου;

Χθες, η αγγλόφωνη έκδοση του Al Jazeera δημοσίευσε ένα άρθρο το οποίο περιγράφει το πως έφτασε στο τέλος της η κυριαρχία της Σαουδικής Αραβίας στη Μέση Ανατολή. Το Al Jazeera είναι ένα μέσο το οποίο ανήκει στο Κατάρ και γενικότερα ασκεί σφοδρή κριτική στην Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της. Όμως, η εν λόγω ανάλυση του Al Jazeera δεν αποτελεί απλώς έναν ακόμα τρόπο προπαγάνδας με σκοπό να βλάψει το κύρος και την εικόνα του μεγάλου αραβικού βασιλείου. Το άρθρο αυτό παρουσιάζει την πραγματικότητα. Την μετατόπιση της περιφερειακής ισχύος από την Σαουδική Αραβία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ).

Όμως γιατί συμβαίνει αυτό;

Γνωρίζουμε ότι η Σαουδική Αραβία είναι ένα μεγάλο κράτος στην Αραβική Χερσόνησο το οποίο κατέχει την δεύτερη παγκοσμίως θέση σε κοιτάσματα πετρελαίου. Γνωρίζουμε επίσης ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον αραβικό και εν γένει τον ισλαμικό κόσμο, καθώς σε αυτό το βασίλειο βρίσκονται οι δύο ιερότερες πόλεις του Ισλάμ. Είναι επίσης μια χώρα η οποία έχει ισχυρούς δεσμούς με τις ΗΠΑ και η οποία ασκεί πολιτική και οικονομική επιρροή στην ευρύτερη περιοχή.

Σε τι οφείλεται επομένως η μείωση της επιρροής της Σαουδικής Αραβίας και η αντίστοιχη άνοδος των ΗΑΕ;

Δύο είναι οι κύριοι λόγοι της αλλαγής αυτής: πρώτον, η φιλόδοξη εξωτερική πολιτική των Εμιράτων, η οποία εκφράζεται από τον πρίγκηπα Mohammed Bin Zayed και η οποία στοχεύει στην περιφερειακή ηγεμονία των Εμιράτων και, δεύτερον, η μείωση της αξιοπιστίας και της στρατηγικής σημασίας της Σαουδικής Αραβίας.

Τι εννοώ με αυτό: τα τελευταία χρόνια η Σαουδική Αραβία έχει χάσει σημαντικό μέρος της αξιοπιστίας της ως συμμάχου της Δύσης. Αυτό οφείλεται στην υποστήριξη που παρείχε η χώρα αυτή σε ακραίους τζιχαντιστές, στην δολοφονία Κασόγκι, στην απαγωγή του πρώην πρωθυπουργού του Λιβάνου, καθώς και στα εγκλήματα πολέμου που διαπράττει στην Υεμένη. Ταυτόχρονα, η σταδιακή «αποχώρηση» των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και η μείωση της σημασίας τού πετρελαίου καθιστούν την αραβική αυτή χώρα λιγότερο σημαντική για την Αμερική και για την Δύση γενικότερα.

Φυσικά, αυτό δεν ισχύει απόλυτα. Η Σαουδική Αραβία θα συνεχίσει πάντα να είναι, ως έναν βαθμό, σημαντική για την σταθερότητα τόσο του Περσικού Κόλπου όσο και της Ερυθράς Θάλασσας και θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντικό εταίρο της Δύσης στην αντιμετώπιση του Ιράν.

Ας πάμε τώρα στους λόγους αύξησης της επιρροής των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ): η φιλόδοξη στρατηγική τους αποδίδει ήδη καρπούς. Για παράδειγμα, η εμπλοκή του Άμπου Ντάμπι στις συρράξεις και τα πολιτικά τεκταινόμενα πολλών χωρών της ευρύτερης Μέσης Ανατολής αποτελεί βασικό παράγοντα ανόδου της επιρροής που ασκεί η χώρα αυτή. Πιο συγκεκριμένα, τα Εμιράτα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα στην Τυνησία, την Λιβύη, την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Υεμένη, αλλά και την Συρία.

Ο δεύτερος παράγοντας ανόδου της επιρροής των ΗΑΕ είναι η σύγκρουση με την Τουρκία. Τα Εμιράτα αποτελούν τον μεγαλύτερο πολέμιο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της τουρκικής επέκτασης στη Μέση Ανατολή. Ο ανταγωνισμός Τουρκίας – ΗΑΕ έχει οδηγήσει στην ευρύτητα άσκησης της εξωτερικής πολιτικής του Άμπου Ντάμπι πολύ πέραν των ορίων της Μέσης Ανατολής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο (σύσφιγξη σχέσεων με Ελλάδα και Κύπρο), καθώς και η παρουσία των ΗΑΕ στον Καύκασο (προσέγγιση με Αρμενία).

Η στρατηγική ενδυνάμωσης της επιρροής των ΗΑΕ φαίνεται και από την γενικότερη εξωτερική πολιτική που ακολουθούν. Η συζήτηση που γίνεται στις ΗΠΑ για μεταφορά της κύριας βάσης τους από το Ιντσιρλίκ στα Εμιράτα, αλλά και η συμφωνία με το Ισραήλ, δεν είναι καθόλου τυχαίες. Εντάσσονται στην προσπάθεια των ΗΑΕ για την μετατροπή τους στον σημαντικότερο εταίρο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, αλλά και για την επίτευξη ενός είδους περιφερειακής ηγεμονίας.

Για να επιτευχθεί η ηγεμονία αυτή πρέπει να ενισχυθούν οι σχέσεις των ΗΑΕ με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και να διασφαλιστεί η παρουσία τους στις χώρες της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Για να γίνει αυτό πρέπει να αποτραπεί η επέκταση της τουρκικής παρουσίας στις χώρες αυτές και φυσικά να εξαφανιστεί πολιτικά η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί η επέκταση του Ιράν σε χώρες όπως η Υεμένη, η Συρία και το Ιράκ. Το φιλόδοξο εγχείρημα του Bin Zayed είναι δύσκολο, όμως φαίνεται να γίνονται σταθερά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή.

Συμπέρασμα: οι εντυπωσιακές εξελίξεις των τελευταίων ετών δείχνουν πράγματι να επιβεβαιώνουν αυτό που ανέφερα στην αρχή του παρόντος άρθρου. Ότι δηλαδή οδηγούμαστε στην αντικατάσταση της Σαουδικής Αραβίας ως της ηγέτιδας δύναμης του φιλοδυτικού Αραβικού Κόσμου, αλλά και γενικότερα της Μέσης Ανατολής από τα ΗΑΕ. Η παρουσία του Άμπου Ντάμπι έχει αναμφίβολα αυξηθεί σημαντικά. Όμως η επέκταση αυτή ασφαλώς έχει και τα όριά της. Πως θα αντιμετωπιστούν οι τουρκικές και οι ιρανικές πολιτικές στην περιοχή; Θα προσπαθήσει η Σαουδική Αραβία να διατηρήσει την ηγετική της θέση, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε σύγκρουση με τα Εμιράτα; Τι θα γίνει αν οι ΗΠΑ απομακρυνθούν περαιτέρω από τη Μέση Ανατολή ώστε να επικεντρώσουν τις δυνάμεις τους στην Άπω Ανατολή; Αυτά είναι σίγουρα ερωτήματα που απασχολούν και θα απασχολήσουν την ηγεσία των ΗΑΕ, για να διαμορφώσει έτσι την στρατηγική της ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της για πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή.

Όλα αυτά ούτε αφήνουν ούτε πρέπει να αφήνουν αδιάφορη την Ελλάδα. Η χώρα μας οφείλει να γνωρίζει τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, διότι οι εξελίξεις αυτές μας επηρεάζουν. Και είναι ευχάριστο ότι ήδη υπάρχουν δείγματα ότι η χώρα μας εκμεταλλεύεται τις ανακατατάξεις στην περιοχή οι οποίες δημιουργούν νέες ευκαιρίες: διευρύνεται το μέτωπο κατά της Τουρκίας, χτίζουμε νέα σχήματα συνεργασιών με προοπτικές άτυπων αλλά ισχυρών τοις πράγμασι συμμαχιών, συνομιλούμε τόσο με τους Άραβες όσο και με τους Ισραηλινούς και, στον τομέα της οικονομίας, προσεγγίζουμε δυνητικούς επενδυτές. Το σκηνικό στη Μέση Ανατολή λοιπόν αλλάζει, παραδοσιακοί παίκτες ανακατατάσσονται και η Ελλάδα οφείλει να έχει τη σωστή στάση για να προασπίσει τα συμφέροντά της.

Γιώργος Μενεσιάν
Liberal