Πώς βλέπουν τα ελληνοτουρκικά οι Ισραηλινοί αναλυτές

Του Κώστα Ράπτη

Τα όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο δεν αφήνουν διόλου αδιάφορες τις δεξαμενές σκέψης του Ισραήλ, το οποίο παρακολουθεί τις εξελίξεις με σαφή την προτίμηση μιας ανάσχεσης των τουρκικών φιλοδοξιών, αλλά και την απροθυμία για ανοικτή στρατιωτική εμπλοκή από ισραηλινής πλευράς.

Η μάχη για τη Μεσόγειο έχει κλιμακωθεί και τα μέτωπά της είναι πολλαπλά, υποστηρίζει ο συνταγματάρχης εν αποστρατεία Εράν Λέρμαν, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου της Ιερουσαλήμ για τη Στρατηγική και την Ασφάλεια (JISS). Το κυριότερο είναι αυτό της Λιβύης, που μπορεί να θεωρηθεί ως πόλεμος δι’ αντιπροσώπων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Οι προσπάθειες του διεθνούς παράγοντα να επιβάλει το εμπάργκο εισαγωγής οπλισμού στη Λιβύη δεν έχει ευοδωθεί, καθώς στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ η Τουρκία διαθέτει βέτο, ενώ στο πλαίσιο της Ε.Ε. περισσεύουν οι εσωτερικές διαφωνίες.

Οι ελληνοτουρκικές εντάσεις γύρω από το Καστελόριζο και οι πιέσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία αποτελούν παράπλευρα μέτωπα. Σε αυτά, θα πρέπει να προστεθούν η επιθετική ρητορική που συνόδευσε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί (και είχε και αντι ισραηλινές αιχμές, με τις αναφορές στο τέμενος αλ-Ακσά της Ιερουσαλήμ), καθώς η τουρκική ανάμειξη στο Λίβανο, με την επίσκεψη του Μεβλούτ Τσαβούσογλου να συμπίπτει με αυτήν του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν την επαύριο της έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού.

Έμφαση στο λόμπινγκ
Το Ισραήλ δεν είναι ουδέτερος παίκτης σε αυτή διαμάχη: η ισραηλινή κυβέρνηση εξέδωσε δήλωση υποστήριξης της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας στις 12 Αυγούστου. Όμως οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, προσθέτει ο Λέρμαν, δεν μπορούν να εμπλακούν, δεδομένων των λοιπών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν αυτήν τη στιγμή. Τα τελευταία χρόνια η συνεργασία Ισραήλ με την Ελλάδα και την Κύπρο στους τομείς των πληροφοριών και της ασφάλειας έχει ενισχυθεί, όπως και η συναντίληψη με το Κάιρο, καθώς κανέναν δεν θα συνέφερε να κυριαρχήσουν οι ισλαμιστές σύμμαχοι του Ερντογάν στο σύνολο της Λιβύης, με αποσταθεροποιητικά για την Αίγυπτο αποτελέσματα.

Επιπλέον, η οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών άπτεται άμεσα της στρατηγικής θέσης και των οικονομικών συμφερόντων του Ισραήλ, το οποίο βλέπει την Άγκυρα να θέτει “βέτο” στην προοπτική άμεσης ενεργειακής και επικοινωνιακής σύνδεσης του εβραϊκού κράτους με την Ευρώπη.

Κατά τον Λέρμαν, το Ισραήλ θα πρέπει να συνεχίσει στη γραμμή της ανακοίνωσης της 12ης Αυγούστου, καταβάλλοντας εντατική προσπάθεια για να προωθήσει διεθνώς την ελληνοαιγυπτιακή οριοθέτηση έναντι της τουρκολιβυκής. Ο συντονισμός της αμερικανοεβραϊκής και της ελληνοαμερικανικής διασποράς είναι κρίσιμος, διότι όσο η Αμερική δεν έχει μία αποφασιστική στάση οι φιλοδοξίες του Ερντογάν θα συνεχίσουν να ενισχύονται επικίνδυνα.

Όρια και επιφυλάξεις
Σύμφωνα με τους Γκάλια Λίντενστραους και Οφίρ Βίντερ του Ινστιτούτου μελετών Εθνικής Ασφαλείας (INSS), το Ισραήλ θα πρέπει να προετοιμαστεί για μία ποικιλία πιθανών σεναρίων στην ελληνοκυπριακή αντιπαράθεση με την Τουρκία, από τη στρατιωτική σύγκρουση και τις διπλωματικές καμπάνιες μέχρι την πραγματιστική συνεννόηση των εμπλεκομένων. Μολονότι είναι σαφές ποιον υποστηρίζει το Ισραήλ, οι ευρύτερες συνέπειες της συμπερίληψης του στον αντιτουρκικό άξονα της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να αξιολογηθούν καταλλήλως, υπολογίζοντας το τίμημα του να συρθεί στην ελληνοτουρκική σύγκρουση και στον πόλεμο της Λιβύης, σε μία στιγμή που αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες εγχώριες προκλήσεις λόγω της πανδημίας αλλά και εξωτερικές προκλήσεις που προϋπήρχαν. Αν και η τουρκική δραστηριότητα στην περιοχή αντιμετωπίζεται από το Ισραήλ ως αρνητική, μόνο εν μέρει αυτή αποτελεί άμεση απειλή που χρήζει απάντησης.

Το Ισραήλ αποδίδει μεγάλη σημασία στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω των υδρογονανθράκων της αλλά και της πολυδιάστατης στρατηγικής σημασίας της. Έχει συνεπώς συμφέρον να παρεμποδίζει τις κρίσεις στην περιοχή και να τη διατηρεί ειρηνική. Η δημιουργία σκληρών μπλοκ θα επιδεινώσει τον ανταγωνισμό Τουρκίας-Ισραήλ και θα οδηγήσει σε περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών που θα αμφισβητήσει την υπάρχουσα ισορροπία δυνάμεων. Η γερμανική μεσολαβητική πρωτοβουλία είναι ευπρόσδεκτη, αλλά το Ισραήλ θα πρέπει να εργαστεί για εντονότερη αμερικανική ανάμειξη.

Οι σχέσεις με το Ιράν
Για πολλούς από τους Ισραηλινούς αναλυτές ο πραγματικός στόχος της τουρκικής πολιτικής είναι η περικύκλωση της Αιγύπτου, προκειμένου να της αποστερηθεί ο φυσικός ηγετικός της ρόλος στη Μέση Ανατολή. Και αυτή η περικύκλωση μπορεί να περνά από πολλές μεριές: είτε από την Τρίπολη της Λιβύης είτε από την Τρίπολη του Λιβάνου.

Κατά την Ιρίνα Τσούκερμαν του Κέντρου Μπέγκιν-Σαντάν (BESA) μία ενδιαφέρουσα διάσταση του ρόλου της Τουρκίας δίνει η φονική έκρηξη της 4ης Αυγούστου στο λιμάνι της Βηρυτού – και αυτό διότι η ιρανικής προελεύσεως νιτρική αμμωνία που είχε αποθηκευτεί εκεί από το 2013 και ανεφλέγη έχει την ίδια ακριβώς σύσταση με την ουσία που κατασχέθηκε από τις ελληνικές Αρχές στις 10 Ιουνίου από πλοίο τουρκικών συμφερόντων με προορισμό τη Μισράτα της Λιβύης, προφανώς για τον εξοπλισμό των φιλοτουρκικών δυνάμεων που πολεμούν στο πλευρό της κυβέρνησης Σαράτζ. Το στοιχείο αυτό, αν αληθεύει, ενισχύει τις φήμες ότι η συνεργασία Τουρκίας και Ιράν έχει προχωρήσει σε μία ευρεία ατζέντα.

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τον Λίβανο, η Τουρκία δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στην Τρίπολη που αποτελεί το επίκεντρο του σουνιτικού ακτιβισμού. Η κυβέρνηση Ερντογάν δεν κρύβει την φιλοδοξία της να αντικαταστήσει τη Σαουδική Αραβία στον ρόλο του πάτρωνα της σουνιτικής κοινότητας του Λιβάνου. Υλοποιεί, δε, το σχέδιο της με ποικίλους τρόπους, είτε αυτοί αφορούν στην ενίσχυση της τουριστικής κίνησης μέσω απευθείας ακτοπλοϊκής σύνδεσης με την Τουρκία είτε μέσω των προγραμμάτων της τουρκικής κρατικής υπηρεσίας διεθνούς αρωγής. Στο πλαίσιο αυτό η αρμενική κοινότητα του Λιβάνου βρέθηκε το τελευταίο διάστημα να στοχοποιείται με τη διοργάνωση αντιαρμενικών διαδηλώσεων κ.ο.κ., καθώς η παρουσία της και η έντονη πολιτική και οικονομική της δραστηριοποίηση δημιουργούν εμπόδιο στην υπαγωγή της Χώρας των Κέδρων στην τουρκική επιρροή.

Πραγματικός στόχος η Αίγυπτος
Μια εμπέδωση της συμμαχίας με τον Λίβανο θα διευκολύνει, άλλωστε, τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου. Αλλά κατά την Τσούκερμαν, το γεγονός ότι η Τουρκία προκαλεί τόσες εντάσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έρχεται σε αντίθεση με την αθόρυβη διείσδυσή της σε περιοχές όπως η Υεμένη και η Σομαλία, με εμφανή την προσπάθεια ελέγχου της στρατηγικής θαλάσσιας οδού της Ερυθράς Θάλασσας. Από αυτή την άποψη, ο θόρυβος στην Ανατολική Μεσόγειο ενδεχομένως αποτελεί αντιπερισπασμό: ο πραγματικός στόχος πιθανότατα είναι η αποδυνάμωση της Αιγύπτου σε τρία μέτωπα: μέσω της εμπλοκής της σε έναν πόλεμο φθοράς στη Λιβύη, μέσω της όξυνσης τις αντιπαραθέσεις της με την Αιθιοπία για τα νερά του Νείλου και μέσω της υπονόμευσης της ναυτικής συνεργασίας των παράκτιων κρατών της Ερυθράς Θάλασσας που θα εξέθετε την αιγυπτιακή πλευρά σε κινδύνους πειρατείας λαθρεμπόριο αλιευτικών διενέξεων είτε τρομοκρατίας την ίδια ώρα που το Κάιρο εξακολουθεί να δίνει τη μάχη του με τους τζιχαντιστές αντάρτες του Βόρειου Σινά.

capital.gr