Δημοσκόπηση: Ο φιλελευθερισμός στην Ελλάδα, σήμερα

Το Ίδρυμα Φρίντριχ Νάουμαν για την Ελευθερία σε συνεργασία με την ΚΑΠΑ Research διεξήγαγε μια διεξοδική έρευνα για την απήχηση των φιλελεύθερων ιδεών στην Ελλάδα. Ο σκοπός της έρευνας είναι διττός: αφενός επιθυμεί να καταγράψει τη γνώμη των πολιτών για την πολιτική θεωρία του φιλελευθερισμού και αφετέρου να αποτυπώσει τις απόψεις τους για τα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα. Οι ερωτήσεις καλύπτουν όλο το φάσμα των σύγχρονων προβλημάτων και χαρτογραφούν την πλήρη έκταση των αρχών του φιλελευθερισμού, που συμπεριλαμβάνει την κοινωνική οικονομία της αγοράς, τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.

10 κεντρικά ευρήματα της έρευνας του Ιδρύματος Friedrich Naumann για την Ελευθερία και της Κάπα Research

1. Μια σειρά δεικτών αναδεικνύουν το φιλελεύθερο πρόσωπο της ελληνικής κοινωνίας:

• 91% πιστεύουν ότι η Δημοκρατία έχει προβλήματα αλλά είναι ότι το καλύτερο πολίτευμα
• 92% τηρούν τους νόμους και τους κανονισμούς του κράτους ακόμη κι αν πιστεύουν ότι είναι λάθος
• 75% θεωρούν ότι η Ελλάδα θα έχει καλύτερο μέλλον εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης – η Ελλάδα επιμένει φιλοευρωπαϊκά παρά την πολυετή κρίση
• 62% θέλουν την κεντρική πολιτική κατεύθυνση της χώρας πλήρως ανεξάρτητη από τη θρησκεία
• 93% δεν έχουν πρόβλημα η σύζυγος να κερδίζει περισσότερα από τον σύζυγο
• 71% πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία πρέπει να είναι αποδεκτή από την κοινωνία και 90% ότι οι ομοφυλόφιλοι να έχουν ίσα δικαιώματα με όλους
• 70% τάσσονται υπέρ της επιλογής στο θέμα των αμβλώσεων
• 71% τάσσονται κατά της θανατικής ποινής
• 64% θεωρούν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πρέπει να περιορίζονται σε περιόδους κρίσης

2. Οι Έλληνες παραμένουν δύσπιστοι και απογοητευμένοι απέναντι στο πολιτικό σύστημα:

• Τα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργεί η πολιτική στην Ελλάδα υπερτερούν κατά πολύ των θετικών: επικρατεί ανασφάλεια (34%) – δυσαρέσκεια (31%) – θυμός/οργή (29%)
• Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η πολιτική δεν μπορεί να δώσει λύσεις, ούτε στα μεγάλα προβλήματα της χώρας (57%) ούτε στα σημαντικά προβλήματα της οικογένειας (69%)
• Παρά το γεγονός ότι έχει ανακοπεί η πτώση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, οι θεσμοί που σημάδεψαν τη μεταπολίτευση – κόμματα, ΜΜΕ, συνδικάτα, ΜΚΟ, δημόσιες υπηρεσίες – παραμένουν στις τελευταίες θέσεις με σημαντικό έλλειμα εμπιστοσύνης
• Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες φαίνεται να προτιμούν έναν τεχνοκράτη (60%) σε μια υπουργική θέση παρά έναν εκλεγμένο πολιτικό (35%)

3. Η πόλωση και η λογική του ‘αντί-‘ συνεχίζουν να διαπνέουν το πολιτικό σύστημα και τον κομματικό ανταγωνισμό:

• Οι εκλογικές βάσεις των δύο μεγάλων κομμάτων θεωρούν ότι το αντίπαλο κόμμα αποτελεί απειλή για τη χώρα: 82% των ψηφοφόρων της ΝΔ βλέπουν τον ΣΥΡΙΖΑ ως απειλή για τη χώρα και, αντίστοιχα, 70% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ βλέπουν τη ΝΔ ως απειλή για την Ελλάδα

 

4. Η πλειοψηφία των Ελλήνων θεωρεί – πλέον – ότι η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν ένας αναγκαίος συμβιβασμός για τη χώρα:

• 25% ήταν μια καλή συμφωνία + 33% συμφωνία με αρκετούς συμβιβασμούς αλλά έπρεπε να γίνει (από 18% και 24% αντίστοιχα το 2018)

 

5. Οι Έλληνες πιστεύουν στη δυναμική της ελεύθερης αγοράς αλλά αναδεικνύουν την αξία τους κράτους-ρυθμιστή:

• 54% θεωρούν καλύτερο ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται περισσότερο στην ελεύθερη αγορά παρά στον κεντρικό κρατικό σχεδιασμό (40%)
• Ωστόσο, 65% πιστεύουν ότι η ρύθμιση της αγοράς από το κράτος είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος

6. Στο μεταναστευτικό, οι πολίτες έχουν διαφορετική προσέγγιση απέναντι στους μετανάστες της δεκαετίας του 1990:

• Απέναντι στις έντονες αντιδράσεις των παλαιότερων εποχών, το 81% των ερωτώμενων, σήμερα, θεωρεί ότι οι μετανάστες από τις πρώην ανατολικές χώρες (της δεκαετίας του 1990) ενισχύουν τη χώρα κάνοντας δουλειές που οι περισσότεροι Έλληνες αρνούνται να κάνουν
• Ο ίδιος βαθμός εξοικείωσης, ωστόσο, δεν ισχύει με τους μετανάστες της δεκαετίας 2010, με το 66% να θεωρεί ότι επιβαρύνουν την κατάσταση στη χώρα

 

7. Διάχυτη δυσπιστία επικρατεί απέναντι στο σύστημα της ενημέρωσης:

• 9 στους 10 (88%) ανησυχούν για τη διασπορά των ψευδών ειδήσεων και «διπλοτσεκάρουν» μια είδηση (94%), με το 67% να θεωρεί ότι τουλάχιστον οι μισές ειδήσεις που μεταδίδονται από τα ΜΜΕ είναι ψευδείς
• Με 4 στα 10 αξιολογούν οι πολίτες τον βαθμό ελευθερίας των ελληνικών ΜΜΕ και τη μεγάλη πλειοψηφία (94%) να εντοπίζει σχέσεις των ΜΜΕ με την εκάστοτε κυβέρνηση – τάση που αρκετοί βλέπουν τα τελευταία χρόνια να ενισχύεται (44%)

 

8. Οι περισσότεροι Έλληνες συνδέουν την έννοια του φιλελευθερισμού με ένα θετικό περιεχόμενο:

• Με 53% θετικές γνώμες, ο φιλελευθερισμός κατατάσσεται στις δημοφιλείς ιδεολογίες οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας μεταξύ των οποίων το κέντρο (72%), ο σοσιαλισμός (59%), η κεντροαριστερά (56%) και η σοσιαλδημοκρατία (56%)
• Ο συνδυασμός φιλελευθερισμού (29%), σοσιαλδημοκρατίας (26%) και, σε μικρότερο βαθμό, σοσιαλισμού (20%) θεωρείται ότι μπορεί να εγγυηθεί την ταχύτερη και δικαιότερη ανάπτυξη της χώρας
• Οι πολίτες συμφωνούν με τη διάκριση φιλελευθερισμού και νέο-φιλελευθερισμού (63%) και στέκονται πιο θετικά απέναντι σε έναν φιλελεύθερο (56% - είναι κάτι θετικό) απ’ ό,τι σε έναν νέο-φιλελεύθερο (34% θετικό και 58% αρνητικό)
• Προσφυγικό (44%), φτώχεια (41%) και δημαγωγία (38%) αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας

9. Η Νέα Δημοκρατία και ο πρόεδρός της, Κυριάκος Μητσοτάκης, εκλαμβάνονται ως οι κύριοι εκφραστές του φιλελευθερισμού στο πολιτικό σύστημα. Ωστόσο, στα περισσότερα ζητήματα, οι ψηφοφόροι της ΝΔ έχουν τις λιγότερο φιλελεύθερες απόψεις:

• Στο ερώτημα πόσο φιλελεύθερο είναι το κάθε κόμμα του κοινοβουλίου, η ΝΔ βαθμολογείται με 7,46 στα 10, πρώτη με διαφορά από το δεύτερο ΚΙΝ.ΑΛ. (5,85) και τον τρίτο ΣΥΡΙΖΑ (4,60)
• Πρώτος με 28% κατατάσσεται ο Κ. Μητσοτάκης στην ανοιχτή ερώτηση για το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα φιλελεύθερου στην Ελλάδα, ακολουθούμενος από τους Στέφανο Μάνο με 9% και Κωστή Χατζηδάκη με 7%
• Παράλληλα, όμως, η εκλογική βάση του κόμματος της ΝΔ εμφανίζεται λιγότερο φιλελεύθερη σε μια σειρά από ζητήματα, ενδεικτικά:
• χαρακτηρίζονται λιγότερο από το τρίπτυχο ελευθερία-δικαιοσύνη-δημοκρατία (46% στους ψηφοφόρους ΝΔ έναντι του 68% στο σύνολο της κοινωνίας)
• επιζητούν περισσότερο την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας (60% έναντι του 37% στο σύνολο) αντί της διασφάλισης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη (39% έναντι του 62% στο σύνολο)
• οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η θρησκεία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη χάραξη της κεντρικής πολιτικής κατεύθυνσης της χώρας (53% έναντι 37% στο σύνολο της κοινωνίας)
• κρατούν την πιο αντιδραστική στάση σε θέματα όπως η αποδοχή των ομοφυλόφιλων και των μεταναστών από την κοινωνία

 

10. Στην πολιτική/εκλογική γεωγραφία της χώρας, φαίνεται να υπάρχει κενό. Εκεί, 48% των ερωτηθέντων (23% σίγουρα + 25% μάλλον ναι) θεωρούν χρήσιμη τη δημιουργία ενός νέου, ανεξάρτητου πολιτικού σχηματισμού που να εκπροσωπεί καλύτερα τον χώρο του φιλελεύθερου κέντρου:

• Η απήχηση ενός τέτοιου σχηματισμού είναι μεγαλύτερη στους νεότερους σε ηλικία (17-44 ετών), τις γυναίκες, τη μεσαία/ ανώτερη τάξη και τα ανώτερα εισοδήματα
• Αλλά και στο 61% όσων δεν εκφράζονται από κάποιο από τα υπάρχοντα κόμματα, και ψήφισαν άκυρο/ λευκό ή απείχαν από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές

Διεξαγωγή έρευνας: ΚΑΠΑ Research

Μέγεθος δείγματος: 1214 άτομα στις 13 περιφέρειες της χώρας

Χρονικό διάστημα συλλογής στοιχείων: 14 –22 Οκτωβρίου 2020