Οι προσπάθειες του Ερντογάν να δημιουργήσει μια νέα Γιάλτα. Ο εθνικισμός αναβιώνει στην Τουρκία

Οι προσπάθειες του Ερντογάν να δημιουργήσει μια νέα Γιάλτα

Συστατικό στοιχείο της νέας Τουρκίας που δημιουργήθηκε το 1923 ήταν η προσήλωση στη Δύση, η προσπάθεια να προσεταιρισθεί το ευρωπαϊκό αφήγημα. Η Τουρκία τον 21ο αιώνα αλλάζει ραγδαία και αλλάζει ριζικά.

Ο εθνικισμός αναβιώνει. Και συνδυάζεται πλέον με ένα έντονο αναθεωρητισμό, ένα νεοθωμανικό, έντονο Ισλαμισμό, καθώς και εμφανή αποκλίνουσα πορεία από Δυτικές αξίες, όπως η Δημοκρατία, τα Ανθρώπινα δικαιώματα και ο σεβασμός προς το κράτος δικαίου.

Η Τουρκία διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις σε ξένα εδάφη, καταλαμβάνει τμήματα γειτονικών κρατών, απειλεί με πόλεμο, αμφισβητεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα Ευρωπαϊκών χωρών, μεταφέρει τζιχαντιστές, αναμειγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών υποστηρίζοντας ακραία κινήματα, εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό, καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό της χώρας. Επιχειρεί να αναπτύξει μια σφαίρα επιρροής στην ευρύτερη περιφέρεια – να δημιουργήσει μια νέα τουρκική Γιάλτα.

Η Τουρκία έχει μετατραπεί, όχι απλώς σε δύσκολο γείτονα και δύστροπο εταίρο της Ευρώπης, αλλά σε μια σαφή απειλή για τη σταθερότητα της Ευρώπης, της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, και εν γένει του Αραβικού κόσμου, αλλά και του Καυκάσου. Υπονομεύει ανοιχτά τη συνοχή Δυτικών οργανισμών, στους οποίους είναι τυπικά ακόμα μέλος, όπως το ΝΑΤΟ.

Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι ότι, σε αντίθεση με όσα λέγονται κατά καιρούς, η απειλή αυτή δεν θα εκλείψει δια μαγείας εάν και εφόσον υπάρξουν ανακατατάξεις στο τουρκικό πολιτικό σύστημα. Αντιθέτως, η απειλή αυτή, εφόσον δεν αντιμετωπισθεί με σθένος, θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη.

Η Ευρώπη βρίσκεται ενώπιον του Τουρκικού Αναθεωρητισμού και καλείται να πάρει σημαντικές αποφάσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του περασμένου Οκτωβρίου άφησε ένα παράθυρο ευκαιρίας στην Τουρκία να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο και να διακόψει την κατ’ εξακολούθηση παράνομη συμπεριφορά της.

Η Τουρκία έπραξε ακριβώς το αντίθετο. Με δήθεν χειρονομίες καλής θέλησης, προσπαθεί τώρα να ξεγελάσει την Ευρώπη. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι αφελής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε λίγες ημέρες θα κληθεί να πάρει σημαντικές αποφάσεις για την Τουρκία. Βεβαίως, δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για θετικό θεματολόγιο.

Αντιθέτως, θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις που θα υποδεικνύουν στην Τουρκία ότι η συμπεριφορά της δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς συνέπειες. Δεν μπορεί να επιτραπεί στην Τουρκία να συμπεριφέρεται στον 21ο αιώνα με πρακτικές του 19ου. Αυτές οι αποφάσεις δεν θα συνιστούν μήνυμα της Ελλάδας. Θα συνιστούν μήνυμα της Ευρώπης.

Και θα είναι μακροπρόθεσμα προς όφελος και της Τουρκίας, διότι θα της επιτρέψουν να διαγνώσει μέσα από τις νεφέλες του νεοθωμανικού μεγαλείου, τα πραγματικά της όρια.
Η μη σαφής καταδίκη της απομάκρυνσης από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι θα αποδυνάμωνε στον εσωτερικό της πολιτικό διάλογο τα τμήματα της Τουρκικής κοινωνίας που επιθυμούν τον εκσυγχρονισμό και την προσέγγιση με την Ευρώπη.

Τη στάση της Ελλάδας δεν την υπαγορεύει μία τιμωρητική διάθεση προς την Τουρκία, αλλά η ανάγκη υπεράσπισης της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει καταστήσει σαφές προς κάθε κατεύθυνση.

Επιθυμούμε μια διαχρονική σχέση καλής γειτονίας, βασισμένη στον πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και ενδεχομένως αν η Τουρκία το επιθυμεί με μια ευρωπαϊκή προοπτική. Είμαστε πάντα ανοιχτοί σε ένα εποικοδομητικό διάλογο πάνω σε αυτές τις βάσεις.

Η Τουρκία πρέπει να αποδείξει εμπράκτως ότι προσυπογράφει την ιδέα αυτού του διαλόγου. Όμως, αυτή η επιλογή της Τουρκίας πρέπει να έχει στοιχεία διάρκειας, να μην αποτελεί σημαία ευκαιρίας.

Νίκος Δένδιας
Υπουργός Εξωτερικών
"Τα Νέα"