«Ο έμπορος της λιτότητας» στην Ευρώπη ξαναχτυπά

Ως άλλος Σάιλοκ, ο πρόεδρος της γερμανικής Bundesbank ζητάει… αίμα από τους Ευρωπαίους

Του Μιχάλη Ψύλου

Μόλις μία εβδομάδα μπόρεσε να συγκρατηθεί ο «Κέρβερος της λιτότητας» στην Ευρώπη Γενς Βάιντμαν μέχρι να εξαπολύσει σφοδρή επίθεση στην Κριστίν Λαγκάρντ και στην πλειοψηφία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. «Η απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει τις αγορές ομολόγων από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. κινδυνεύει να υπονομεύσει τη δημοσιονομική πειθαρχία στις χώρες της ευρωζώνης» κραύγασε, ζητώντας σάρκα και αίμα -ως άλλος Σάιλοκ στον «Εμπορο της Βενετίας»- ο πρόεδρος της γερμανικής Bundesbank, σχολιάζοντας την απόφαση που έλαβε η πλειοψηφία του Συμβουλίου της ΕΚΤ στις 10 Δεκεμβρίου.

Μέλος και ο ίδιος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, ο Βάιντμαν παραδέχτηκε μεν ότι η κρίση του κορονοϊού δικαιολογούσε την αυξημένη υποστήριξη από την ΕΚΤ προς τα κράτη-μέλη, αλλά απαίτησε να σταματήσει το πρόγραμμα όταν τελειώσει η κρίση. Ναι, ο Γερμανός «Σάιλοκ» θέλει από τώρα να δεσμευτεί η ΕΚΤ να διακόψει το πρόγραμμα έκτακτης ενίσχυσης λόγω της πανδημίας (PEPP), το οποίο -με πρωτοβουλία της Λαγκάρντ- αυξήθηκε κατά 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε 1,85 τρισεκατομμύρια, μπας και μείνει τίποτα όρθιο στην ευρωπαϊκή οικονομία.

«Αυτό το πρόβλημα της χαλάρωσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας έχει επιδεινωθεί ιδιαίτερα από την πρόσφατη αύξηση του PEPP» δήλωσε ο Βάιντμαν. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα επείγοντα μέτρα νομισματικής πολιτικής δεν θα γίνουν μόνιμα. Πρέπει να αποσυρθούν μετά την κρίση» προειδοποίησε ο πρόεδρος της Bundesbank, φέρνοντας στον νου τους δεσμοφύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης άλλων εποχών…

Ποιος λογικός άνθρωπος, άλλωστε, μπορεί να κατανοήσει την εμμονή του Βάιντμαν και του Βερολίνου με τον ζουρλομανδύα της λιτότητας, όταν ολόκληρη η Ευρώπη -και πρώτα και κύρια η Γερμανία- σαρώνεται από τον πανδημία και χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά. Και αυτό γιατί -σε μεγάλο βαθμό- τα δημόσια συστήματα υγείας, διαλυμένα από τη λιτότητα που επέβαλε εδώ και μία δεκαετία το Βερολίνο, αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος της υγειονομικής κρίσης.

Πώς αλλιώς παρά αδίστακτη και θανάσιμη επιλογή μπορεί να χαρακτηριστεί η «εντολή» Βάιντμαν να σταματήσει η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής όταν τελειώσει η κρίση; Αλήθεια, ποιος ξέρει πότε θα τελειώσει; Οταν στην ίδια τη Γερμανία γιατροί στη Σαξονία καταγγέλλουν ότι αναγκάζονται να κάνουν διαλογή (triage) και να αποφασίζουν για τη ζωή και τον θάνατο ασθενών από κορονοϊό λόγω των τεράστιων ελλείψεων στα νοσοκομεία!

Αλλά τι ζητάμε; Να αποποιηθεί ο «έμπορος της λιτότητας» κύριος Βάιντμαν τη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία του και να πάψει να σκέφτεται τη… λιτότητα, ακόμη και όταν η πανδημία δεν σκοτώνει απλώς χιλιάδες ανθρώπους, αλλά και ασκεί τεράστια πίεση στη βιωσιμότητα ορισμένων ευρωπαϊκών οικονομιών; Ανατριχιάζει σίγουρα ο πρόεδρος της Bundesbank όταν ακούει οικονομολόγους και ειδικούς να λένε ότι, παρά τις προσπάθειες της Λαγκάρντ και της ΕΚΤ, η οικονομική ανάπτυξη μετά την πανδημία θα είναι αναιμική για αρκετά χρόνια και πρέπει το δημόσιο χρέος να επαναδιαπραγματευτεί και μεγάλο μέρος του να διαγραφεί.

Και αν όλοι λένε ότι η πανδημία είναι ένας «πόλεμος», να θυμίσουμε ότι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε παντού έκρηξη χρεών, αλλά μετά οι σύμμαχοι διέγραψαν τα χρέη της Γερμανίας. Και χάρη στη νίκη των συμμάχων επί της ναζιστικής Γερμανίας -από οικονομικής άποψης- όλα πήραν τον σωστό δρόμο…

Νέα μνημόνια

Η Ε.Ε. αγωνίζεται πάλι τώρα να εξέλθει νικηφόρα από τον πόλεμο του Covid και να ξεπεράσει τη βαθύτερη κρίση στις εφτά δεκαετίες της Ιστορίας της, που έχει οδηγήσει τα εθνικά χρέη σε επίπεδα-ρεκόρ.

Μια σύγκριση αρκεί: Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετούς χρηματοπιστωτικής κρίσης το δημόσιο χρέος της Ε.Ε. αυξήθηκε κατά 20 μονάδες, στο 86,6% του ΑΕΠ της Ενωσης. Σήμερα το δημόσιο χρέος σε ολόκληρη την Ε.Ε. αναμένεται να αυξηθεί κατά 15 μονάδες μόνο εφέτος και να φτάσει το 95% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η επιβάρυνση θα είναι ιδιαίτερα επώδυνη τουλάχιστον για έξι χώρες-μέλη, με πρώτη την Ελλάδα (το δημόσιο χρέος της οποίας θα φτάσει το 208% του ΑΕΠ), ενώ ακολουθούν η Ιταλία, η Γαλλία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο και Ισπανία. Αυτή η βόμβα του χρέους θέτει εν αμφιβόλω τη μετά την πανδημία επιβίωση των χωρών αυτών και ο κύριος Βάιντμαν φαίνεται ότι ετοιμάζει από τώρα την επώδυνη λύση: Μνημόνια με δυσβάσταχτους όρους λιτότητας.

Τσουνάμι χρέους

Το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος έχουν εκτιναχτεί λόγω της πανδημίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Γερμανός οικονομολόγος και καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Ντόρτμουντ, Χένρικ Μίλερ, λέει ότι «παγκοσμίως τα κράτη, οι εταιρίες, οι τράπεζες και οι πολίτες έχουν συνολικά ένα χρέος ύψους 270 τρισεκατομμυρίων δολαρίων – σχεδόν τρεισήμισι φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ». Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο το επίπεδο του χρέους, αλλά και η δυναμική αύξησής του: Μόνο τα πρώτα τρία τρίμηνα του τρέχοντος έτους το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 15 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF).

«Η αιτία για τη δραστική αύξηση κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους είναι η κρίση της κορόνας. Τα κράτη κάνουν ό,τι μπορούν για να μετριάσουν τη μείωση της οικονομικής παραγωγής λόγω και των lockdown. Οι εταιρίες βλέπουν τα χρέη τους να αυξάνονται, καθώς τα έσοδα πέφτουν κατακόρυφα. Οι πολίτες προσπαθούν να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης εδώ και αρκετές γενιές. Και όλα αυτά έρχονται να προστεθούν στα επίπεδα χρέους, που ήταν υψηλά έτσι κι αλλιώς προτού ξεσπάσει η πανδημία» λέει ο καθηγητής Μίλερ, μήπως και συγκινήσει φυσικά τον Βάιντμαν και τα άλλα «γεράκια» της λιτότητας.

Ο οικονομολόγος Ταλανζέλ Ταλαβέρα της Οxford Economics ανησυχεί ιδιαίτερα για το ιδιωτικό χρέος λόγω του κινδύνου πτώχευσης και του δυνητικού αντίκτυπου στον τραπεζικό τομέα. «Οι επιπτώσεις της πανδημίας έχουν φέρει στο χείλος της καταστροφής αμέτρητες επιχειρήσεις, ιδίως τον τουρισμό, την εστίαση και το λιανικό εμπόριο» λέει. «Οι εγγυήσεις κρατικών δανείων και το μορατόριουμ στις πτωχεύσεις έχουν αποτρέψει μέχρι τώρα ένα μεγάλο κύμα καταστροφής ενός σημαντικού αριθμού εταιριών. Αλλά όλες αυτές οι εταιρίες θα αναγκαστούν να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης, εάν τα μέτρα αυτά αρθούν πολύ νωρίς ή οι όροι τραπεζικού δανεισμού είναι πιο αυστηροί» ανέφερε η ΕΚΤ στην έκθεση του Νοεμβρίου.

Η Μαρία Δεμερτζή, η Ελληνίδα υποδιευθύντρια του ινστιτούτου Bruegel των Βρυξελλών, τονίζει ότι πρέπει να αντληθεί ένα μάθημα από την προηγούμενη κρίση. «Οσο πιο γρήγορα αναδιαρθρωθεί το ιδιωτικό χρέος τόσο το καλύτερο για όλα τα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών» προειδοποιεί η Μαρία Δεμερτζή.

H καθηγήτρια Οικονομικών στη Σορβόνη Ζεζαμπέλ Κουπέ Σουμπεριάν τονίζει ότι, για να αποφευχθεί η «θεραπεία» μέσω της λιτότητας, η λύση είναι μία: «Να διαγραφούν τα χρέη λόγω του Covid που κατέχει η ΕΚΤ». Και αυτό να γίνει είτε μέσω της μετατροπής τους σε πολύ μεγάλης διάρκειας χρέη με μηδενικό επιτόκιο είτε με απλή διαγραφή τους με ένα… μολύβι: Μόνο έτσι τα κράτη θα μπορέσουν να επανεπενδύσουν το συντομότερο δυνατόν για την ανόρθωση της οικονομίας.

Με αυτή την «εικονοκλαστική» άποψη θα διαφωνήσουν βέβαια οι διάφοροι κυβερνητικοί οικονομολόγοι, υποστηρίζοντας ότι η διαγραφή των χρεών δεν είναι ούτε νόμιμη ούτε χρήσιμη ούτε επιθυμητή και, κυρίως, είναι αντίθετη με τις ευρωπαϊκές συνθήκες!
Όμως, όπως δήλωσαν στη «δημοκρατία» ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές: «Η απάντηση είναι πως οι νόμοι και οι συνθήκες είναι για να αλλάζουν…»

Newsbreak