Η επικείμενη αναμέτρηση στην Ε.Ε.

Τα διακυβεύματα είναι πολύ κρίσιμα, είτε σε επίπεδο διατήρησης της ταυτότητας της ΕΕ ως οντότητας-πρόμαχου του κράτους δικαίου είτε σε επίπεδο επιβίωσης της

Όσο περνάει ο καιρός τα πράγματα γίνονται και πιο δύσκολα και πιο άγρια, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για την έγκριση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027 της ΕΕ, ύψους 1,1 τρις ευρώ, το οποίο συνοδεύεται από τα 750 δισ. του προγράμματος NextGenerationEU (πιο γνωστό ως Ταμείο Ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του κορωνοιού). Ετσι, τα δεδομένα έχουν ως εξής:

α) Μετά την δύσκολη συμφωνία του Ιουλίου 2020, όπου οι ηγέτες, μετά από 5 συνεχείς ημέρες διαβούλευσης, κατέληξαν σε μια κοινή θέση για το ΠΔΠ 2021-2027 και το Ταμείο Ανάκαμψης,

β) μετά από μια απαιτητική διαπραγμάτευση μεταξύ Συμβουλίου ΕΕ και Ευρωκοινοβουλίου για το ακριβές περιεχόμενο των δημοσιονομικών επιλογών για τα θέματα αυτά που έληξε σε συμφωνία στις 5.11.2020,

γ) μετά από την άσκηση βέτο στις 10.11.2020 από την Ουγγαρία και την Πολωνία (και την υποστήριξη τους από τη Σλοβενία) στο συμφωνηθέν περιεχόμενο του ΠΔΠ ως προς τα έσοδα αλλά για άλλο λόγο, δηλαδή για την προώθηση ενός Κανονισμού που θα επιβάλλει διακοπή χρηματοδότησης από την ΕΕ σε όποιο κράτος δεν σέβεται εμπράκτως τις αρχές του κράτους δικαίου του άρθρου 2 ΣυνθΕΕ, κάτι για το οποίο ήδη εγκαλούνται Ουγγαρία και Πολωνία από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ με τη διαδικασία του άρθρου 7 ΣυνθΕΕ. Το δημοσιονομικό κόστος για τις δυο χώρες, εάν τύχει εφαρμογής αυτό το μέτρο, εκτιμάται σε 180 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2027, και για αυτό και οι δυο ήδη έχουν στραφεί σε δανεισμό όσο τους το επιτρέπουν τα ακόμη χαμηλά επιτόκια.

Πλέον, με την κρίσιμη ημερομηνία 31.12.2020 (λήξη ισχύοντος ΠΔΠ) να είναι όλο και πιο κοντά, η Σύνοδος Κορυφής στις 10-11.12.2020 έχει αποκτήσει κρίσιμο χαρακτήρα καθώς θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να υπάρξει εγκριτική απόφαση για το ΠΔΠ 2021-2027 και το Ταμείο Ανάκαμψης, για την έγκριση των οποίων απαιτείται ομοφωνία (ενώ για τον επίμαχο Κανονισμό αρκεί ειδική πλειοψηφία).

Το βέτο Ουγγαρίας-Πολωνίας, από τις μέχρι στιγμής διεργασίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, δεν δείχνει να κάμπτεται όσο παραμένει στο τραπέζι η πρόταση του προαναφερθέντος Κανονισμού. Μέχρι στιγμής έχουν διατυπωθεί τρεις πιθανές λύσεις παράκαμψης του βέτο, οι οποίες εκκινούν από τη βασική κίνηση διαχωρισμού του Ταμείου Ανάκαμψης από το ΠΔΠ 2021-2027, ως εξής:

α) Να αξιοποιηθούν οι διατάξεις περί ενισχυμένης συνεργασίας (άρθρο 20 ΣυνθΕΕ) κατά τις οποίες όσες χώρες θέλουν να προχωρήσουν σε μια κατάσταση (όπως το Ταμείο Ανάκαμψης) μπορούν να το πράξουν και όσοι θέλουν ακολουθούν μετά, χωρίς να δεσμεύονται μέχρι τότε. Το θετικό είναι ότι αυτή είναι μια διαδικασία που μπορεί να ”τρέξει” γρήγορα. Το αρνητικό είναι ότι στο πλαίσιο αυτής δεν μετέχει το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο έχει αποφασιστικό λόγο επί του ετήσιου προϋπολογισμού της ΕΕ, και εν τοις πράγμασι αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορεί να ενεργοποιηθεί η κανονική διαδικασία του προϋπολογισμού της ΕΕ.

β) Να αξιοποιηθεί η δυνατότητα μιας διακυβερνητικής συνθήκης για το Ταμείο Ανάκαμψης (όπως π.χ. έγινε για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή για το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, κατά την οικονομική κρίση). Αυτό είναι μια διαδικασία που ίσως αποβεί χρονοβόρα καθώς θα πρέπει να κυρωθεί από τα αρμόδια εθνικά όργανα (π.χ. Κοινοβούλια ή σε κάποιες χώρες μέσω δημοψηφίσματος) ενώ παράλληλα το κόστος θα το αναλάβουν τα κράτημέλημέσω εθνικού δανεισμού (για παροχή εγγυήσεων) επιβαρύνοντας τα ήδη επικίνδυνα ποσοστά δημόσιου χρέους που έχουν...

γ) Να αξιοποιηθεί για το Ταμείο Ανάκαμψης το προηγούμενο του Ταμείου SURE που δημιουργήθηκε την περασμένη Άνοιξη για την υποστήριξη της απασχόλησης και παροχή προστασίας από την ανεργία, το οποίο εξασφαλίζεται με εθελοντικές εγγυήσεις των κρατών-μελών. Βασική διαφοροποίηση από τα μέχρι σήμερα συμφωνηθέντα είναι ακριβώς η ανάληψη του βάρους από τα κράτη μέλη (οπότε και εδώ υπάρχει επιβάρυνση δημόσιου χρέους) αντί του προϋπολογισμού της ΕΕ όπως προβλεπόταν μέχρι τώρα.

Γενικά οι λύσεις είναι δύσκολες και επώδυνες, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, καθώς η επιλογή κάθε μιας από αυτές συνεπάγεται οικονομικές επιβαρύνσεις για τους εθνικούς προϋπολογισμούς και ρήξη (ενδεχομένως σε βαθμό οριστικό) με τις εμπλεκόμενες χώρες...

Και όλα αυτά πρέπει να τελειώσουν μέχρι τις 31.12.2020. Και εν ελλείψει συμφωνίας για το ΠΔΠ 2021-207, θα ενεργοποιηθούν οι διατάξεις του άρθρου 312 παρ. 4 ΣυνθΛΕΕ ως προς το ΠΔΠ και του άρθρου 315 ΣυνθΛΕΕ ως προς τον προϋπολογισμό. Αυτό σημαίνει ότι για να μην μείνει τελείως χωρίς πόρους η ΕΕ, θα εφαρμόζονται μεταβατικά οι υφιστάμενες επιλογές και ειδικότερα ο προϋπολογισμός του 2020, κατανεμημένος σε 12 μέρη (σύστημα δωδεκατημορίων). Χωρίς δυνατότητα χρηματοδότησης νέων πολιτικών, ενώ και οι υφιστάμενες θα περιορίζονται στις απολύτως απαραίτητες χρηματοδοτήσεις, κάτι που εάν παραταθεί θα οδηγήσει σίγουρα στο μαρασμό τους, ενώ πολλά κράτη θα στερηθούν κρίσιμους πόρους για την αναπτυξιακή δυναμική τους.

Κανείς δεν ξέρει εάν τελικά θα επέλθει συμβιβασμός, από αυτούς που έχει αποδείξει η ΕΕ ότι μπορεί να κάνει. Η ένταση της αντιπαράθεσης είναι πολύ μεγάλη. Εν προκειμένω τα διακυβεύματα είναι πολύ κρίσιμα, είτε σε επίπεδο διατήρησης της ταυτότητας της ΕΕ ως οντότητας-πρόμαχου του κράτους δικαίου είτε ακόμη και σε επίπεδο επιβίωσης της ΕΕ, όπως τουλάχιστον την ξέρουμε μέχρι σήμερα.

Δρ. Δημήτριος Σκιαδάς
Καθηγητής Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης και κάτοχος Έδρας Jean Monnet στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών – Παν/μιο Μακεδονίας
HuffingtonPost