Μπορούν Ντράγκι-Μακρόν να κάνουν γεωστρατηγικό δίδυμο;

Πολύ σοβαρός γνώστης των ευρωπαϊκών πραγμάτων σχολίαζε την επομένη του σχηματισμού της κυβέρνησης Ντράγκι στην Ιταλία ότι ζούμε μια από τις "μεσιανικές στιγμές" στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναπτερώνουν τις ελπίδες για το μέλλον της.

Εννοούσε προφανώς ότι κάθε φορά που η Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με κάποια από τις πολλές κρίσεις που έχει κληθεί μέχρι σήμερα να διαχειριστεί, αναζητείται το πρόσωπο που θα εμπνεύσει εμπιστοσύνη στην ικανότητά της να την ξεπεράσει και μπορεί να ενσαρκώσει τις ελπίδες. Σήμερα ο Ντράγκι, χθες ο Μακρόν, προχθές κάποια από τις παλαιότερες ηγετικές φυσιογνωμίες που έστρεψαν επάνω τους τα φώτα τις δημοσιότητας με προτάσεις ή πρωτοβουλίες ανανεωτικές των προσδοκιών ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις να δώσει επιτυχέστερες των μεμονωμένων κρατών απαντήσεις στις προκλήσεις της εποχής.

Σήμερα οι προκλήσεις αυτές έχουν πολλαπλασιασθεί εξ αιτίας της παγκόσμιας υγειονομικής και της συνακόλουθης πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης την ίδια ώρα που ο πλανήτης ολόκληρος βρίσκεται αντιμέτωπος με την επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή και τις γεμάτες κινδύνους τεκτονικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις που, εκτός των άλλων, μετατοπίζουν τα κέντρα οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος προς το ανατολικό ημισφαίριο της Υδρογείου. Αποτέλεσμα η μεν Αμερική να κλείνεται στον εαυτό της δίνοντας προτεραιότητα στα εσωτερικά κοινωνικά της προβλήματα, η δε Ευρώπη να αισθάνεται το έδαφος των κεκτημένων της να φεύγει κάτω από τα πόδια της και να χάνει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης μαζί με την συνοχή της και το στοίχημα της κυριαρχίας της και της αυτονομίας της. Πρωτίστως της αναπτυξιακής αλλά και της γεωστρατηγικής.

Άλλωστε τι χρείαν άλλων αποδείξεων έχουμε όταν ακόμα και για τις σχέσεις της με την Τουρκία η EE περιμένει να δει προς τα πού θα φυσήξει ο άνεμος από την Ουάσιγκτον;

Όμως επειδή ο Ντράγκι έσωσε στην προηγούμενη οικονομική κρίση το ευρώ, σημαίνει άραγε ότι θα μπορούσε και τώρα να γίνει ο από μηχανής θεός που θα βγάλει την Ευρωπαϊκή Ένωση από την σημερινή προβληματική της θέση στον κόσμο και μάλιστα όταν ούτε την διαχείριση των εμβολιασμών οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί της δεν την αφήνουν να κάνει σωστά;

Μπορεί ένας τεχνοκράτης, όσο φωτισμένος και ικανός κι αν είναι, να λύσει κατεξοχήν πολιτικά και δη μέγιστου μεγέθους προβλήματα όπως αυτά που προκύπτουν από την ίδια την αρχιτεκτονική και την θεσμική σύσταση της Ευρώπης των 27;

Υποτίθεται ότι το μεγάλο προσόν του Ντράγκι είναι ακριβώς ότι δεν πρόκειται μόνον για έναν επαρκέστατο τεχνοκράτη που ξέρει να μιλά την γλώσσα που πείθει τα κέντρα λήψης οικονομικών αποφάσεων δίνοντας λύσεις καθοριστικές για την έξοδο της Ένωσης από την ταυτόχρονη, και γιαυτό πρωτοφανή, κρίση και ζήτησης και προσφοράς. Αλλά ότι πρόκειται για μια προσωπικότητα με κεϋνσιανή παιδεία, σοσιαλδημοκρατικό προσανατολισμό και συνολική άποψη για το ευρωπαϊκό μέλλον. Ότι πρόκειται άρα για έναν πρώτης γραμμής μεταρρυθμιστή που μπορεί να δρομολογήσει πολιτικές υπέρβασης των αδιεξόδων στα οποία έχει οδηγηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την πολυετή κυριαρχία των νεο-φιλελεύθερων πολιτικών ηγεσιών της Ένωσης.

Είναι όμως ο νεο-φιλελευθερισμός το πραγματικό πρόβλημα της Ευρώπης των 27 ή είναι οι δομικές αδυναμίες που φάνηκαν για πολλοστή φορά στον πόλεμο των εμβολίων βραχυκυκλώνοντας το ευρωπαϊκό σύστημα και ανατροφοδοτώντας τον εθνολαϊκιστικό ευρωσκεπτικισμό;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο νεο-φιλελευθερισμός κατελήφθη εξ απίνης από την πανδημία και έφθασε στα όρια της κατάρρευσης υπό το βάρος των ευθυνών του για την εφαρμογή πολιτικών μονομερούς δημοσιονομικής λιτότητας που οδήγησαν στην απίσχναση του κοινωνικού κράτους, την υπονόμευση του δημόσιου συστήματος υγείας, την γενικότερη έλλειψη ελεύθερης πρόσβασης στα δημόσια αγαθά, την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, την φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης, την έκρηξη των κοινωνικών ανισοτήτων και, το χειρότερο, την αποδυνάμωση της πραγματικής ευρωπαϊκής οικονομίας εξ αιτίας της άλωσής της από τις "μαγικές λύσεις" που πίστεψε ο καπιταλισμός ότι βρήκε με την παγκοσμιοποίηση.

Όταν, όμως, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνειδητοποίησαν, έστω και καθυστερημένα, ότι το παραγωγικό τους μοντέλο ήταν πια σε τέτοιο βαθμό εξαρτημένο από τις εκτός Ευρώπης νέες βιομηχανικές μητροπόλεις που δεν είχε να προσφέρει καν πρώτης ανάγκης αγαθά, όπως οι χειρουργικές μάσκες, τα αντανακλαστικά των ηγεσιών τους λειτούργησαν ακαριαία επιτρέποντάς τους να ενώσουν τις δυνάμεις τους κάνοντας αυτή τη φορά ένα άλμα προς την κατεύθυνση της σύγκλισης των οικονομιών τους με την αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους, την χαλάρωση των ασφυχτικών κανόνων της δημοσιονομικής πειθαρχίας, που επέβαλε η γερμανικής εμπνεύσεως Συνθήκη του Μάαστριχτ, και την λήψη διορθωτικών μέτρων για την ανάκτηση της ευρωπαϊκής αυτοδυναμίας, την οικολογική μετάβαση και την ενίσχυση του Κοινωνικού Κράτους παράλληλα με την προώθηση της ψηφιοποίησης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Δεδομένου ότι από αυτή την άποψη ο δρόμος των μεταρρυθμίσεων εντός ΕΕ άνοιξε μεν αλλά είναι ακόμα πολύ μακρύς, η ώθηση που ευλόγως αναμένεται να δώσει ο Ντράγκι στις μεταρρυθμίσεις είναι, ασφαλώς αποφασιστικής σημασίας. Πολύ δε περισσότερο που από την επόμενη της πανδημίας το μεγάλο πρόβλημα της Ένωσης θα είναι η υπερδιόγκωση του χρέους της. Οι ισχυρές απόψεις του για την διαχείρισή του θα είναι, όπως και στην προηγούμενη οικονομική κρίση, συνδυαζόμενες με αυτές της Γαλλίας, ιδιαίτερα κρίσιμες και χρήσιμες για την ανάσχεση των πιέσεων που πιθανότατα θα ασκήσει η Γερμανία και στην μετά-Μέρκελ εποχή για την επαναφαρά της ΕΕ στο δρόμο της δημοσιονομικής αυστηρότητας, της νομισματικής ορθοδοξίας και της οικονομικής λιτότητας.

Το προσωπικό, άλλωστε, στοίχημα του Ντράγκι είναι αλληλένδετο τόσο με τις αλλαγές των πολιτικών που αφορούν στην διάθεση των πόρων του Ταμείου Ανασυγκρότησης, όσο και με την αναθεώρηση των ανελαστικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας. Χωρίς αυτές ούτε θα ξαναστηθεί στα πόδια της η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης που είναι η πατρίδα του. Ούτε ο αγώνας που πρέπει να κάνει με μια σκληρή διαπραγμάτευση για λογαριασμό όλου του Ευρωπαϊκού Νότου, θα έχει αίσιο τέλος.

Όσο κι αν είναι η προσδοκία ότι θα ευοδωθεί που έκανε την ελληνική κυβέρνηση να καλοδεχτεί τον σχηματισμό της κυβέρνησης Ντράγκι, δυο μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν για το πόσο ψηλά θα πρέπει να τοποθετήσει τον πήχυς αυτών των προσδοκιών:

Το πρώτο αφορά στο εάν η ενίσχυση του μετώπου των ευρωπαίων μεταρρυθμιστών, με τον Ντράγκι να συμπληρώνει τον Μακρόν, θα συμβάλει στην περαιτέρω απομείωση της δυναμικής των εθνολαϊκών ευρωσκεπτικιστών ιδιαίτερα τώρα που μετά το φιάσκο των εμβολίων φαίνεται να ανακάμπτουν ύστερα από την δημοσκοπική κάμψη πολλών μηνών.

Το δεύτερο αφορά στο αν το δίδυμο Ντράγκι-Μακρόν μπορέσει να συντονίσει τον βηματισμό του και στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου οι ενδοευρωπαϊκοί γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί εξακολουθούν να υπονομεύουν τις προσπάθειες για μεγαλύτερη "στρατηγική αυτονομία".

Ξέρουμε ότι μέχρι τώρα το κύριο βάρος αυτής της προσπάθειας το σήκωσε ο Γάλλος Πρόεδρος. Όπως ξέρουμε ότι ήταν ο ίδιος που άλλαξε και την ρότα του βυθιζόμενου στην ύφεση ευρωπαϊκού καραβιού πείθοντας την Καγκελάριο Μέρκελ για την ανάγκη να δημιουργηθεί το Ταμείο Ανασυγκρότησης με την μερίδα του λέοντος να σερβίρεται στην χειμαζόμενη Ιταλία.

Μένει να δούμε αν ο Ντράγκι ανταποδώσει το δώρο προσεγγίζοντας τις θέσεις Μακρόν τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στην προάσπιση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας στην Μεσόγειο και στην αποτροπή της νεο-οθωμανικής απειλής.

Θα θελήσει ο διασώστης του ευρώ της προηγούμενη δεκαετίας να συμβάλει και στην διάσωση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας στην αρχόμενη δεκαετία ή θα δηλώσει "αναρμόδιος" προκειμένου να διασώσει τα ειδικότερα ιταλικά συμφέροντα στην περιοχή.

Η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής του Μαρτίου στις Βρυξέλλες θα είναι ενδεικτική της επιμήκυνσης που μπορεί να έχει η "μεσιανική στιγμή" που σήμανε για την Ευρωπαϊκή Ένωση η "πολιτικοποίηση" του τεχνοκράτη Σούπερ Μάριο.

Αν ο τελευταίος δείξει για την "ενοποίηση" της ευρωπαϊκής στρατηγικής το ενδιαφέρον που έδειξε για την ενοποίηση των οικονομιών της ευρωζώνης, ίσως η "μεσιανική στιγμή" να αποκτήσει την διάρκεια και το βάθος μιας νέας γεωστρατηγικής εποχής με ανθεκτικότερες ισορροπίας. Έστω και μόνον για την Μεσόγειο η πιο συνεκτική ένωση των χωρών της οποίας είναι καιρός να ανασυρθεί ως ιδέα από τα συρτάρια της γαλλικής διπλωματίας για να γίνει ασπίδα προστασίας της ασφάλειάς τους.

Ιδιαίτερα τώρα που η νέα ρητορική Ερντογάν αφήνει όλο και λιγότερες αμφιβολίες ότι η Τουρκία οδεύει οριστικά προς μια μετωπική σύγκρουση με την Δύση.

Γιώργος Σεφερτζής
Liberal