Μπορεί να αντέξει η Ευρωπαϊκή Ένωση το βάρος της Ιστορίας;

Μπορεί η απώθηση της ιστορικότητας των γεωπολιτικών αντιθέσεων να αποτέλεσε για την Ευρωπαϊκή Ένωση την αναγκαία συνθήκη για να μακροημερεύσει το χωρίς ιστορικό προηγούμενο εγχείρημά της, πλην όμως είναι η ίδια που μπορεί να λειτουργήσει ως η βραδυφλεγής βόμβα που κάποια στιγμή ενδέχεται να το τινάξει στον αέρα.

Θα έλεγα μάλιστα ότι οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο αυξάνονται όσο η πολιτική ορθότητα στις ενδοευρωπαϊκές διακρατικές σχέσεις λειτουργεί ως ο κανόνας που επιβάλει είτε την αποσιώπηση είτε τη συγκάλυψη των ιστορικών αντιθέσεών τους.

Μπορεί, για παράδειγμα, να αγνοηθούν οι διαχρονικές γαλλογερμανικές διαφορές επειδή οδήγησαν σε επανειλημμένους πολέμους μεταξύ των οποίων δυο παγκόσμιοι που μετατράπηκαν σε εκατόμβες με θύματα εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές;

Μπορεί επειδή η υπέρβασή τους υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της ευρωπαϊκής ιδέας και το ιδρυτικό όραμα της ευρωπαϊκής κοινότητας για μια διαρκή ειρήνη και οικονομική συνεργασία, ο γαλλογερμανικός άξονας να αντέξει εσαεί τις τριβές που από την εποχή του Τριακονταετούς Πολέμου και της Συνθήκης της Βεστφαλίας (1648) η Γηραιά Ήπειρος προσπαθεί χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία να αμβλύνει;

Μπορεί, με άλλα λόγια, η ιστορία της εδαφικά προσδιορισμένης πολιτικής κυριαρχίας των κρατών και της Εθνικής Ανεξαρτησίας, που διεκδίκησε, πρόβαλε και καθιέρωσε η Γαλλική Επανάσταση και έκτοτε αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία αναπτύσσεται το Διεθνές Δίκαιο, που σήμερα Ελλάδα και Τουρκία επικαλούνται για να λύσουν τις δικές τους διαφορές, να διαγραφεί για να ξαναγραφτεί σε λευκό χαρτί μια άλλη ιστορία μη εθνοκεντρικών αντιλήψεων και ανταγωνισμών σαν κι αυτή που θα επέτρεπε στις ενδοευρωπαϊκές διακρατικές σχέσεις να θεσπισθούν χωρίς σε κάθε στροφή να παραμονεύουν για να πάρουν την εκδίκησή τους οι ηγεμονισμοί του παρελθόντος;

Αναβιώνοντάς τους ο Ερντογάν ξέρει πολύ καλά και τι κάνει και πώς να το κάνει. Και ίσως γιαυτό να ξέρει εξίσου πολύ καλά η μελέτη που δημοσίευσε προ ημερών το Stratfor πώς και γιατί μπορεί να επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη που κάνει βλέποντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία να γίνεται πραγματικότητα μέχρι το 2050!

Μπορεί ο νεο-οθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός του τούρκου ηγέτη να είναι υπερφίαλος. Ανιστόρητος πάντως δεν είναι.

Γνωρίζει ότι ούτε η Κοινωνία των Εθνών στάθηκε εμπόδιο στην έκρηξη των ευρωπαϊκών εθνικών αντιθέσεων που οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ούτε μετά το τέλος του ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών απέτρεψε τον Ψυχρό Πόλεμο που παρολίγον να εξελιχθεί σε πυρηνικό όλεθρο ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ούτε η Σοβιετική Ένωση πέτυχε να χειραγωγήσει τους εθνικισμούς των σοσιαλιστικών δημοκρατιών και να πραγματώσει τη διεθνιστική επαγγελία της Γ' Διεθνούς. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση μπόρεσε να υπερβεί την ιστορική αντιπαλότητα ανάμεσα στη Γηραιά Αλβιώνα και την υπόλοιπη Γηραιά Ήπειρο.

Είναι, λοιπόν, πολύ εύλογο χτυπώντας μια στο καρφί και μια στο πέταλο ο Ερντογάν να κάνει τους υπολογισμούς του επενδύοντας στις συγκρουσιακές δυναμικές που μπορεί να προσλάβουν είτε οι διατλαντικές διαφοροποιήσεις σε θέματα εξωτερικής πολιτικής (βλ. σχέσεις με την Κίνα ή τη Ρωσία) είτε οι αντιδράσεις των ευρωπαϊκών κοινωνιών στη γερμανοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πολύ περισσότερο που ξέρει ότι για την τελευταία ένα μακράς διάρκειας και μεγάλου βάθους πρόβλημα, όπως θα είναι αυτό της πολυπολιτισμικότητας και των μεταναστευτικών ροών, θα είναι πάντα εκεί για να δοκιμάζει για πολύ ακόμα τις αντοχές και τη συνοχή της.

Είναι άλλωστε ενδεικτικό του μεγέθους και των συνεπειών του προβλήματος ότι ήδη ο Πρόεδρος Μακρόν, σε αντίθεση με την Καγκελάριο Μέρκελ, σκληραίνει τη στάση του ακολουθώντας τη στροφή της γαλλικής κοινωνίας απέναντι τόσο στον "ισλαμικό αυτονομισμό" (communautarisme) του μουσουλμανικού πληθυσμού της χώρας - που προσλαμβάνεται ως αμφισβήτηση του κοσμικού χαρακτήρα της Γαλλικής Δημοκρατίας - όσο και στις αγγλοσαξονικής προέλευσης ακαδημαϊκές θεωρίες περί αποικιοκρατίας και φυλετικών σχέσεων που υπεραμύνονται των μειονοτικών δικαιωμάτων και της δημόσιας επίδειξης των θρησκευτικών συμβόλων.

Ωστόσο, αν η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, σε συνδυασμό μάλιστα με την εργαλειοποίηση του θρησκευτικού συναισθήματος, συνιστά τον πολιορκητικό κριό με τον οποίο η Άγκυρα επιχειρεί και ελπίζει, κλιμακώνοντας την προκλητικότητα της αντιδυτικής ρητορικής της, να συσπειρώσει την εσωτερική κοινή γνώμη και ταυτόχρονα να διασπάσει εκ των ένδον τις συνιστώσες δυνάμεις της ευρωατλαντικής συμμαχίας, είναι η ισλαμοποίηση και όχι η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής της πολιτικής που συνιστά στην εγγύτερη ελληνική γειτονιά την πιο επικίνδυνη, γιατί είναι ασύμμετρη, απειλή.

Στο "Βήμα" της προχθεσινής Κυριακής υπάρχει ένα άρθρο του πρώην υπουργού Αλέκου Παπαδόπουλου που πρέπει να διαβαστεί περισσότερες της μιας φορές.

Εξηγεί ακριβώς και τεκμηριωμένα πώς, χρησιμοποιώντας τη soft power του ισλαμισμού, η Άγκυρα "εκτουρκίζει" τη γειτονική μας Αλβανία και κατ' επέκταση το διάχυτο στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας μουσουλμανικό στοιχείο: διείσδυση στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή, διάβρωση με αποφοίτους τουρκικών πανεπιστημίων του κρατικού μηχανισμού, οθωμανοποίηση του αλβανικού Ισλάμ, χρηματοδότηση ποικίλων συλλόγων, ερευνητικών κέντρων και "επιστημονικών" μελετών, έλεγχος του τραπεζικού, υγειονομικού, ασφαλιστικού και εκπαιδευτικού συστήματος καθώς και στρατηγικών τομέων στο χώρο της ενέργειας, της ηλεκτροπαραγωγής, της πετρελαιοπαραγωγής και των αερομεταφορών, συντήρηση πληθώρας οθωμανικών μνημείων κυρίως στον αλβανικό νότο, χειραγώγηση μέσων μαζικής ενημέρωσης και προπαγάνδας, υποχρεωτική διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας, ιστορίας και πολιτισμού ακόμα και στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

Και το χειρότερο: διείσδυση στις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας των οποίων οι αξιωματικοί εκπαιδεύονται σε Τουρκικές Σχολές. Και, όπως παρατηρεί ο Αλέκος Παπαδόπουλος, "Δεν είναι υπερβολικό και ούτε σχήμα λόγου ότι η Τουρκία δεν έχει ανάγκη για δικές της στρατιωτικές βάσεις και υποδομές, καθώς με τον τρόπο αυτόν της υιοθεσίας του συνόλου των αλβανικών Ενόπλων Δυνάμεων έχει δημιουργήσει παράρτημα των στρατευμάτων της στην Αδριατική" ακολουθώντας μια συνολική στρατηγική που δείχνει ότι ήρθε για να μείνει.

Τηρουμένων των αναλογιών το "αλβανικό μοντέλο" είναι πανομοιότυπο με αυτό που η Άγκυρα εφαρμόζει σε πλείστες όσες χώρες έχει βάλει στο στόχαστρο του μεγαλοϊδεατισμού της, συμπεριλαμβανομένων ουκ ολίγων ευρωπαϊκών. Απλώς το κακό στις βαλκανικές χώρες έχει έναν καθοριστικό και αναντικατάστατο σύμμαχο: την ιστορία του οθωμανικού παρελθόντος που σταμάτησε λίγο έξω από τη Βιέννη.

Θα ήταν μεγάλη στρατηγική αφέλεια να αγνοηθεί. Και ακόμα αφελέστερο γεωπολιτικά θα ήταν να θεωρηθεί ότι η προοπτική του ευρωπαϊκού μέλλοντός τους αρκεί για να κάνει ελαφρύτερο το βάρος του ιστορικού παρελθόντος τους.

Γιώργος Σεφερτζής

Liberal