Τοπωνύμια δήμων και συνοικιών της Αττικής

Από πού πήραν το όνομά τους διάσημες πλατείες και συνοικίες της Αθήνας;

Τοπωνύμια δήμων και συνοικιών της Αττικής στο παρελθόν

Περιοχές με αναλλοίωτα ονόματα από την αρχαιότητα ως σήμερα – Κοινότητες που έγιναν Δήμοι ή αποσπάστηκαν από άλλους Δήμους

Με ένα από τα αγαπημένα μας θέματα, που απ' ότι φαίνεται έχει μεγάλη απήχηση και στους αναγνώστες του protothema.gr, τα τοπωνύμια Δήμων και συνοικιών της Αττικής, θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.Σχετικό θέμα, είχαμε γράψει και στις 16 Οκτωβρίου 2016.Τώρα θα αναφερθούμε, κυρίως σε όσους Δήμους δεν μας είχαν "απασχολήσει" τότε.

Η Αγία Βαρβάρα, πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ναό, ο οποίος κτίστηκε στη θέση όπου βρέθηκε η εικόνα της Αγίας Βαρβάρας. Ο ναός, στη σημερινή του μορφή, ολοκληρώθηκε το 1904. Στο μεσαίο κλίτος του βρίσκεται ο πρώτος ναΐσκος, που σήμερα αποτελεί το κυρίως Άγιο Βήμα. Ονομάζεται Εύρεσις, επειδή εκεί βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Αγίας Βαρβάρας και αποτελεί ιστορικό μνημείο του 17ου αιώνα.
Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε στη θέση αυτή μοναστήρι που πιστεύεται ότι είχε ιδρυθεί στα βυζαντινά χρόνια.
Στην Αγία Βαρβάρα, άρχισαν να εγκαθίστανται Ρομά από το 1936. Το 1941, είχε μόλις 42 κατοίκους.
Αρχικά ανήκε στον Δήμο Αιγάλεω. Το 1949, αναγνωρίστηκε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1963, έγινε Δήμος.



Η Αγία Παρασκευή στην αρχαιότητα, αποτελούσε τμήμα του μεγάλου δήμου Φλύας, του σημερινού Χαλανδρίου. Γύρω στα τέλη του 12ου αιώνα, χτίστηκε στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής η μονή του Άι – Γιάννη του Κυνηγού, γνωστή και ως Μονή των Φιλοσόφων .
Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Αγία Παρασκευή ανήκε στον Τούρκο Χαλίλ Μπέη που την πούλησε στον κόμη Αμπότιο Μπότσαρη. Αυτός με τη σειρά του το 1850, πούλησε μεγάλη έκταση της περιοχής σε 9 κατοίκους του Χαλανδρίου. Το πρώτο σπίτι στην Αγία Παρασκευή χτίστηκε το 1894 και ανήκε στον Παναγιώτη Δάβαρη. Στις αρχές του 20ου αιώνα, στην περιοχή υπήρχαν λιγοστά σπίτια και 4 χάνια, όλα γύρω από το μικρό, τότε, εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Το εκκλησάκι αυτό το… διεκδικούσαν και άλλες περιοχές (Μαρούσι, Χαλάνδρι, Λιόπεσι, η νυν Παιανία). Το 1933 αποφασίστηκε να χτιστεί νέος, μεγαλύτερος ναός. Τα θυρανοίξια της εκκλησίας έγιναν το 1936.
Η Αγία Παρασκευή, αποσπάστηκε από την, τότε, κοινότητα Χαλανδρίου, το 1931 και αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα. Το 1963 έγινε Δήμος.
Στην Αγία Παρασκευή, υπάρχει και η γνωστή τοποθεσία Σταυρός. Πρόκειται για μεσαιωνικό τοπωνύμιο που προήλθε από τον μαρμάρινο σταυρό που κατά την παράδοση είχε τοποθετήσει κάποιος μοναχός Αθανάσιος κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται το Κιόνιο του Νεοφύτου. Ο Νεόφυτος ήταν ηγούμενος της Μονής των Φιλοσόφων, που αναφέραμε παραπάνω και με δικές του ενέργειες φτιάχτηκε ο δρόμος που συνέδεε την περιοχή του σημερινού Σταυρού με τα Μεσόγεια.


Οι Άγιοι Ανάργυροι, αποτελούσαν κατά την αρχαιότητα ένα τεράστιο ελαιώνα. Κατά την τουρκοκρατία, τα κτήματα της περιοχής ανήκαν σε Τούρκους ιδιοκτήτες, οι οποίοι μετά την Επανάσταση του 1821, τα πούλησαν σε Έλληνες και Άγγλους.
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, ήταν νησιώτες και πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Το 1927, η περιοχή αυτή αποσπάστηκε από τα Νέα Λιόσια (σήμερα Ίλιον) και αποτέλεσε ανεξάρτητη κοινότητα με την ονομασία Άγιοι Ανάργυροι, από τον ομώνυμο ναό που βρίσκεται εκεί. Το 1963, αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητος Δήμος.
Μια από τις συνοικίες των Αγίων Αναργύρων, είναι η Ανάκασα.
Το όνομά της προέρχεται πιθανότατα από παραφθορά του παλιού τοπικού επιρρήματος "ανάκασι" ή "ανακαίασι" και δήλωνε την Ανακαίαν. Η αρχαία Ανακαία, βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα στη θέση της σημερινής Ανάκασας.

1936

Το Αμαρούσιο (Μαρούσι), ήταν Δήμος της αρχαίας Αττικής με το όνομα Αμαρύσιον Άθμονον.
Εκεί, λατρευόταν πανηγυρικά η Άρτεμις της Αμαρύνθου, η Αμαρυσία Άρτεμις. Οι αρχαιολογικές έρευνες, έδειξαν ότι τα αρχαία ευρήματα στη ΝΔ πλευρά του σημερινού Δήμου, κοντά στις μεσαιωνικές εκκλησίες της Νερατζιώτισσας και των Αγίων Θεοδώρων, δείχνουν ότι το ιερό της θεάς βρισκόταν στο ύψωμα της πλευράς εκείνης, ενώ ο οικισμός του αρχαίου Δήμου, βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του ναού. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, το Μαρούσι είχε λίγους κατοίκους, γεωργούς και βοσκούς. Ως το 1925, ανήκε στον Δήμο Αθηναίων. Τότε αποσπάστηκε απ' αυτόν και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα. Το 1943, αναγνωρίστηκε ως Δήμος. Μια από τις περιοχές του, είναι και τα Ανάβρυτα, που σημαίνει "άφθονα νερά".



Η Αργυρούπολη, στην οποία αναφερθήκαμε και στο άρθρο της 16/10/2016, αποτελούσε στην αρχαιότητα μέρος του μεγάλου δήμου Ευωνύμου που ανήκε στην Ερεχθηίδα φυλή. Το 1961 μετονομάστηκε σε Αργυρούπολη (από Νέα Αργυρούπολη) και το 1972 έγινε Δήμος.
Οι Τράχωνες, μία από τις συνοικίες του Δήμου Αλίμου, πήραν το όνομά τους από το άγονο, πετρώδες και τραχύ έδαφος της περιοχής.



Τα Βριλήσσια, αποτελούσαν παλιά τμήμα της τοποθεσίας γνωστής με το όνομα Πάτημα, το οποίο σχετίζεται πιθανότατα με κάποιο πατητήρι σταφυλιών που βρισκόταν εκεί. Το όνομά τους προέρχεται από το Πεντελικό(ν) Όρος, το οποίο κατά την αρχαιότητα λεγόταν Βριλησσός ή Βριληττός. Σύμφωνα με μια εκδοχή, την ονομασία Βριλήσσια την έδωσε πρώτος ο λογοτέχνης και αρχίατρος του Πολεμικού Ναυτικού Παύλος Νιρβάνας (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Πέτρου Αποστολίδη, 1866-1937). Τα Βριλήσσια αρχικά ανήκαν στον Δήμο Χαλανδρίου. Το 1949 αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητη κοινότητα και το 1990 έγιναν Δήμος. Σχετικά με το αν η Πεντέλη στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βριλησσός (ή Βριληττός) όμως, δεν συμφωνούν όλοι. Στο σπουδαίο και δυσεύρετο έργο του «Αι Τοπωνυμίαι Αθηνών και Περιχώρων των», ο Κώστας Μπίρης, αφιερώνει στο θέμα αυτό περισσότερες από 5 σελίδες και καταλήγει:«Οπωσδήποτε, και κατά τας δύο εκδοχάς, δεν τίθεται εν αμφιβόλω ότι ο Βριλησσός είναι τα λεγόμενα σήμερον Τουρκοβούνια». Παραθέτει δε, απόσπασμα άρθρου του Σμυρνιού λόγιου και γλωσσολόγου Αριστοτέλη Σταυρίτση, στην «Καθημερινή» της 2ας Σεπτεμβρίου 1952, στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι: «η κατάληξη –ηττός είναι η πελασγική λέξις εττού, σημαίνουσα ύψωμα. Όντως όλαι αι λέξεις, αι λήγουσαι εις –ηττός αναφέρονται εις υψώματα, όπως, επί παραδείγματι, Υμηττός (Χιουμ – εττού = άγονον ύψωμα), Λυκαβηττός (Λούκ – αμπ – εττού = μαστοειδές ύψωμα), Αρδηττός και κατ’ ακολουθίαν Βριληττός».
Και ο Γιάννης Καιροφύλας, αμφισβητεί το ότι Βριλησσός (ή Βριληττός), ονομαζόταν στην αρχαιότητα το Πεντελικό Όρος. Πρόκειται για ισχυρισμό του λόγιου Διονύσιου Σουρμελή, τον οποίο αντέκρουσαν και ξένοι επιστήμονες (John Stuart, Forchhammer).

Ο Βύρωνας, αναπτύχθηκε ως οικισμός αρχικά γύρω από το παραποτάμιο πεδίο ενός μικρού ρέματος που λεγόταν «Πήδημα της Γριάς» και δεν υπάρχει σήμερα, καθώς τη δεκαετία του ’60 δημιουργήθηκε στη θέση του ένα μεγάλο πάρκο. Το όνομά του Δήμου, οφείλεται στον μεγάλο Άγγλο ποιητή και φιλέλληνα λόρδο Βύρωνα και δόθηκε το 1924, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τον θάνατό του.

Ο Βύρωνας αναγνωρίστηκε ως Δήμος το 1934. Μια από τις συνοικίες του, είναι και η Νέα Ελβετία που ονομάστηκε έτσι γιατί θεωρήθηκε ότι έχει υγιεινό κλίμα.
Άλλη συνοικία του Δήμου Βύρωνα, είναι ο Καρέας. Πήρε το όνομά του από τη μονή του Αγίου Ιωάννη Καρέα που βρίσκεται εκεί. Η ονομασία Καρέας, προέρχεται, κατά τον Βύρωνα Πολύδωρα, είτε από τη βυζαντινή Καρέα Πύλη είτε από τον κτήτορα της Μονής. Η μονή Καρέα, θεωρείται ότι χτίστηκε τον 11ο αιώνα, αλλά πιθανότατα είναι πολύ παλαιότερη.
Θυμίζουμε και τη μεγάλη χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν, που το 1903 έχτισε σπίτι στον λόφο Κοπανά του Βύρωνα.



Το Γαλάτσι, πήρε το όνομα αυτό ήδη από τον Μεσαίωνα, από τα κτήματα της αθηναϊκής οικογένειας Γαλάκη που βρισκόταν εκεί. Το όνομα της οικογένειας, προφερόταν κατά το παλιό αθηναϊκό ιδίωμα «Γαλάτση».
Η περιοχή, η οποία στην αρχαιότητα αποτελούσε τμήμα του Δήμου Βατής, στα σημερινά Πατήσια, άρχισε να κατοικείται μετά το1905 από Ναξιώτες που δούλευαν στα λατομεία που λειτουργούσαν στο Γαλάτσι από το 1850.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι στο Γαλάτσι στις αρχές του 20ου αιώνα, οργάνωνε η, τότε, βασιλική οικογένεια, κυνήγι αλεπούς!
Στο Γαλάτσι υπάρχει και η Όμορφη Εκκλησία ή Ομορφοκκλησιά που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο. Στη θέση της Ομορφοκκλησιάς, υπήρχε παλαιοχριστιανικός ναός. Νότια της εκκλησίας, θεωρείται ότι βρισκόταν ο αρχαίος αττικός Δήμος Περγασή. Το 1954, το Γαλάτσι αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1964 Δήμος.

Στη θέση της Γλυφάδας, υπήρχε στην αρχαιότητα ο Δήμος Αιξωνής. Οι κάτοικοι της Αιξωνής ασχολούνταν κυρίως με την αιγοτροφία (αιξωνή = γιδοπάζαρο).

Το σημερινό της όνομα η Γλυφάδα, το πήρε στις αρχές του 20ου αιώνα εξαιτίας του γλυκού και υφάλμυρου νερού των πηγαδιών της. Γύρω στο 1920 δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός στην περιοχή. Το ρυμοτομικό σχέδιο της Γλυφάδας εκπονήθηκε από τον Γάλλο πολεοδόμο Ερνέστ Εμβράρ. Η Γλυφάδα έγινε ανεξάρτητος Δήμος το 1945.




Η Εκάλη, ονομάστηκε έτσι από τη «βασίλισσα» ή γραία «μητριάρχη» Εκάλη, που φιλοξένησε τον Θησέα όταν αυτός πήγαινε στον Μαραθώνα για να εξοντώσει τον μαραθώνιο ταύρο. Όταν ο Θησέας επέστρεψε, η Εκάλη είχε πεθάνει. Τότε, ο μυθικός ήρωας καθιέρωσε θυσίες προς τιμήν της και προς τιμήν του Δία, τα Εκαλήσια. Ίδρυσε το ιερό του Εκαλίου Διός και ονόμασε τον Δήμο Εκάλη. Στα νεότερα χρόνια, η Εκάλη καλυπτόταν από πυκνά δάση και ήταν περιοχή που επισκέπτονταν κυρίως κυνηγοί. Τα πρώτα σπίτια στην Εκάλη, χτίστηκαν μετά το 1922. Μια από τις περιοχές της Εκάλης, ΒΑ του δρόμου Κηφισίας – Τατοΐου, είναι το Φασίδερι. Το όνομα προέρχεται ή από το επώνυμο Φάση, ιδιοκτητών κτημάτων της περιοχής τον Μεσαίωνα ή από το αρχαίο τοπωνύμιο Φάσις-έμφασις του Κηφισού που περνά από εκεί, μαζί με το συνθετικό «ντερέ» (ρέμα) που χρησιμοποιήθηκε επί τουρκοκρατίας.



Το Ελληνικό, παλαιότερα Χασάνι, πήρε το όνομά του από τον αρχαίο πρωτοελλαδικό οικισμό που υπήρχε στον χώρο του παλιού αεροδρομίου (Βύρων Γ. Πολύδωρας, «Η Μείζων Αθήνα»). Η εκδοχή ότι ο Δήμος (από το 1982), Ελληνικού ονομάστηκε έτσι από το αεροδρόμιο, μάλλον δεν ευσταθεί.



Η περιοχή του Ζωγράφου, πήρε το όνομά της από τον οικονομολόγο και πολιτικό Ιωάννη Ζωγράφο (1844-1927), ιδρυτή του συνοικισμού. Ο Ι. Ζωγράφος, που υπήρξε και καθηγητής πανεπιστημίου, το 1902 αγόρασε από τη χήρα Βουρνάζου μεγάλη έκταση στην περιοχή και από το 1918 άρχισε να χτίζει σπίτια.
Ο αρχικός «πυρήνας» του Ζωγράφου, δημιουργήθηκε γύρω από τον Ιλισό και τον παραπόταμό του Χουσεΐν Μπέη, που περνούσε από την περιοχή που βρίσκεται σήμερα το νοσοκομείο «Συγγρού» και οφείλει το όνομά του σε Τούρκο κτηματία που ζούσε εκεί. Η περιοχή του Ζωγράφου, όπου βρίσκεται και η Πανεπιστημιούπολη, αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα το 1929 και το 1947 έγινε Δήμος.

Η περιοχή της Ηλιούπολης, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ανήκε στον Μουσταφά Καρά Αλή. Το 1890, υπήρχαν εκεί λίγα σπίτια. Ο οικισμός ονομαζόταν Καράς. Μεγάλη οικιστική ανάπτυξη, γνώρισε η Ηλιούπολη μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την άφιξη στην Αθήνα χιλιάδων προσφύγων. Το 1924, η Ελληνική Εταιρεία Αστικών και Αγροτικών Συνοικισμών «Δρανδάκης, Πάγκαλος και Σία», αγόρασε από τον κτηματία Αλέξανδρο Νάστο 1.030 στρέμματα στην περιοχή και ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Αριστομένη Βάλβη την εκπόνηση ρυμοτομικού σχεδίου για την οικοπεδοποίηση της περιοχής, στην οποία δόθηκε το όνομα Ηλιούπολη, από την ομώνυμη πόλη της Αιγύπτου στην οποία είχε σπουδάσει ο Παύλος Δρανδάκης.
Υπάρχει και μία άλλη εκδοχή για το όνομα Ηλιούπολη, σύμφωνα με την οποία, η περιοχή οφείλει την ονομασία της στο ότι πάνω απ’ αυτήν, στον Υμηττό, ανατέλλει ο ήλιος. Το 1928 η Ηλιούπολη αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα και το 1963 έγινε Δήμος.

Το Ηράκλειο, οι Χαλκωματάδες των βυζαντινών χρόνων, πήρε το όνομά του από το ιερό του Ηρακλή που βρισκόταν εκεί στην αρχαιότητα. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, το Ηράκλειο(ν) μετατράπηκε σε Αράκλι. Εκεί ο Όθωνας ίδρυσε το 1837 τη «Στρατιωτική Αποικία Ηρακλείου» (Militar Colonie Arakly), όπου εγκαταστάθηκαν Βαυαροί αξιωματικοί. Στο διάστημα μεταξύ 1885-1920, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πολλοί υπάλληλοι των σιδηροδρόμων. Το 1925 το Ηράκλειο έγινε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1948 Δήμος.



Στο Ίλιον, για το οποίο γράψαμε και στο άρθρο της 16/10/2016, υπάρχει ο Πύργος Βασιλίσσης. Χτίστηκε στη θέση παλαιού πύργου που υπήρχε εκεί, με οδηγίες του Γάλλου αρχιτέκτονα Φλοριμόν Μπουλανζέ, κατ’ απομίμηση του πύργου του Χόχεν Σβάνγκαου όπου γεννήθηκε ο Όθωνας.
Το Ίλιον, ανεξάρτητη κοινότητα από το 1925 και Δήμος από το 1963, ονομαζόταν πριν το 1994 Νέα Λιόσια και παλαιότερα Κάτω Λιόσια, σε αντιδιαστολή με τα Παλαιά (σήμερα Άνω) Λιόσια.
Μία από τις περιοχές του Ιλίου, είναι και ο συνοικισμός Δραγουμάνο, που πήρε το όνομά του από κάποιον (Έλληνα ή Τούρκο) διερμηνέα που είχε κτήματα εκεί. Τον Σεπτέμβριο του 1821, έγινε στο Δραγομάνο μεγάλη μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, που είχαν επικεφαλής τον Ομέρ Βρυώνη. Οι Τούρκοι κατατροπώθηκαν . Ο Ομέρ Βρυώνης θα σκοτωνόταν από τα πυρά του αγωνιστή Δήμου Ρουμπέση, αν δεν έμπαινε μπροστά του ο σωματοφύλακάς του που έχασε τη ζωή του! 

Η Καισαριανή, πήρε το όνομά της από τη βυζαντινή μονή που βρίσκεται σ’ αυτή. Για τη προέλευση του ονόματος της Μονής της Καισαριανής, η οποία ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα, υπάρχουν οι εξής εκδοχές:
i. προέρχεται από κάποιον ηγούμενο Καισάριο, ιδρυτή της
ii. προέρχεται από την εικόνα της Θεοτόκου που μεταφέρθηκε από την Καισάρεια
iii. προέρχεται από κάποιον Καίσαρα που ίδρυσε τη μονή
iv. προέρχεται από το επίθετο καισαριανός (καισαρ(γ)ιανή κτήση)
v. προέρχεται από τη Σαισάρα ή Συριανή ή Σαιργιανή, κόρη του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού, πρώτη ιέρεια του ναού της Δήμητρας που βρισκόταν στην αρχαιότητα εκεί.
Υπάρχει και μία άλλη, λαϊκή (παρ)ετυμολογία: Λόγω του ότι η περιοχή της Καισαριανής ήταν τόπος περιπάτου των Αθηναίων, η μονή ονομάστηκε Σεργιανή από το σεργιάνι, τον περίπατο. Το Σεργιανή έγινε Σαισαριανή και κατόπιν Καισαριανή.
Όπως και να’ χει, ως τις αρχές του 20ου αιώνα, η περιοχή της Καισαριανής ήταν ερημική με πολλά αγρίμια. Το 1920, κατοικούσαν εκεί 11 άτομα (!) Με την εγκατάσταση προσφύγων μετά το 1922, η περιοχή αναπτύχθηκε οικιστικά και το 1934 έγινε Δήμος.

Τέλος, η Καλλιθέα, «βαφτίστηκε» από τον Ευθύμιο Κεχαγιά, που ήταν τότε υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας. Μια άλλη εκδοχή, αποδίδει το όνομα σε μια βασιλοπούλα η οποία βλέποντας την περιοχή αναφώνησε «τι καλλίστη θέα»!
Πρώτος οικιστής της ήταν ο Γεώργιος Φιλάρετος (1848-1929), νομομαθής, δημοσιογράφος και πολιτικός. Το 1908, εξέδωσε στην Αθήνα την εφημερίδα «Ριζοσπάστης», τον τίτλο της οποίας παραχώρησε αργότερα στο Κ.Κ.Ε.
Στην Καλλιθέα, βρίσκονται οι Τζιτζιφιές, που πήραν το όνομά τους από την έπαυλη «Ζιζιφιές» του δικηγόρου Παναγιώτη Πολίτη, αδελφού του Νικόλαου Πολίτη, στον κήπο της οποίας ήταν φυτεμένες τζιτζιφιές.
Η περιοχή του Χαροκόπου, οφείλει το όνομά της στην «Χαροκόπειο Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή Θηλέων», που ιδρύθηκε από τον Κεφαλλονίτη εθνικό ευεργέτη Παναγή Χαροκόπο (1835-1911). Η Καλλιθέα έγινε ανεξάρτητη κοινότητα το 1925 και το 1933 Δήμος.

Κάπου εδώ, τελειώνει το Α’ μέρος του αφιερώματός μας στα τοπωνύμια των δήμων της Αττικής. Θα επανέλθουμε την ερχόμενη εβδομάδα με τα υπόλοιπα. Συνεχίζουμε και ολοκληρώνουμε , το αφιέρωμα στα τοπωνύμια Δήμων και συνοικιών της Αττικής. Με τα τοπωνύμια των Δήμων και των συνοικιών του Πειραιά και των Δήμων που ανήκουν στην εκλογική Περιφέρεια Αττικής (τέως Υπόλοιπο Αττικής), θα ασχοληθούμε στο μέλλον.


Το Καματερό, πήρε το όνομά του σύμφωνα με μια εκδοχή, από το τιμάριο του Βυζαντινού άρχοντα Καματηρού, εισπράκτορα των εσόδων του Δημοσίου (τέλη 12ου αιώνα). Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, το όνομα προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του. Αυτοί είχαν το επώνυμο Καματερός και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μεταξύ 1816 και 1818. Ίδρυσαν μάλιστα κτηνοτροφικό συνεταιρισμό που πήρε το όνομα Καματερό. Στην αρχαιότητα, στη θέση του Καματερού, βρισκόταν πιθανότατα ο Δήμος Ευπηρίδων.
Κατά την επανάσταση του 1821, έγινε στο Καματερό, με επίκεντρο τη διασταύρωση των σημερινών οδών Καματερού και Φυλής, σφοδρή μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων (27 Ιανουαρίου 1827). Οι Τούρκοι επικράτησαν. Ανάμεσα στους νεκρούς, ήταν ο συνταγματάρχης Διονύσιος Βούρβαχης, αξιωματικός του γαλλικού στρατού και Γάλλοι φιλέλληνες που πολεμούσαν μαζί του.
Το 1836, το Καματερό ανήκε στον Δήμο Χασιάς. Το 1845, εντάχθηκε στον Δήμο Αχαρνών και το 1912 στον Δήμο Αθηναίων. Το 1934, αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα. Δήμος έγινε το 1972. Από το 2010 αποτελεί ενιαίο καλλικρατικό Δήμο με τους Αγίους Αναργύρους.
Μια από τις περιοχές του Καματερού, είναι το Γεροβουνό. Πρόκειται για ύψωμα, που οφείλει το όνομά του σε κάποιον ηλικιωμένο αναχωρητή που είχε εγκατασταθεί εκεί.


Το ρέμα της Χελιδονούς, σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του ως εξής: Στην περιοχή συγκρούστηκαν το 1770 οι Αθηναίοι με τους Τουρκαλβανούς που έκαναν επιδρομές στην Αττική. Οι Έλληνες ήταν συγκεντρωμένοι στη μια πλευρά της ρεματιάς, όπου βρίσκεται κι ένα εκκλησάκι της Παναγίας και οι Τουρκαλβανοί στην απέναντι. Ξαφνικά, από τη σκεπή του ναού, βγήκε ένα χελιδόνι που πέταξε προς την πλευρά των Ελλήνων, οι οποίοι το θεώρησαν καλό οιωνό. Επιτέθηκαν στους αντιπάλους τους και τους κατατρόπωσαν.
Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, το ρέμα βρίσκεται σε περιοχή όπου κατά την αρχαιότητα εκτεινόταν ο Δήμος της Χελιδωνίας.


Για το όνομα της Λυκόβρυσης, υπάρχουν πολλές εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, εδώ υπήρχαν πολλές βρύσες και στέρνες, όπου κατέβαιναν και έπιναν νερό λύκοι από τα γύρω βουνά. Κάποτε μάλιστα, ένας κυνηγός είδε ένα λύκο σε μια βρύση. Έτσι η περιοχή ονομάστηκε Λυκόβρυση και Λυκότρυπα. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα προήλθε από τη λέξη «Γλυκόβρυση», που σήμαινε τον τόπο με πολλές βρύσες με γλυκό νερό.
Η Λυκόβρυση αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα το 1949, ενώ το 1994 έγινε Δήμος.
Τα Μελίσσια, «σημαίνουν» την περιοχή όπου οι μελισσοκόμοι είχαν τις κυψέλες τους. Το 1946 έγιναν κοινότητα, αφού αποσπάστηκαν από τον Δήμο Αμαρουσίου και το 1990 Δήμος (δείτε και άρθρο της 16/10/2016). Σήμερα, αποτελούν τμήμα και έδρα του Δήμου Πεντέλης.




Η Μεταμόρφωση (Κουκουβάουνες ως το 1957, δείτε σχετικά στο άρθρο της 16/10/2016), πήρε το όνομά της από τον μητροπολιτικό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.



Το Μοσχάτο, κατά την αρχαιότητα αποτελούσε το κύριο μέρος του Δήμου της Ξηπέτης. Από τους κλασικούς χρόνους γινόταν εδώ εκτεταμένη καλλιέργεια αμπελιών. Η ομώνυμη ποικιλία σταφυλιού, έδωσε το όνομά της στο Μοσχάτο.
Ένας Αυστριακός αξιωματικός του 17ου αιώνα, ονόμασε το Μοσχάτο Weingarden (σταφυλόκηπο). Το 1925 το Μοσχάτο αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα, ενώ το 1943 έγινε Δήμος.

Η Νέα Ερυθραία, τμήμα της Κηφισιάς παλαιότερα, πήρε το όνομά της από την χερσόνησο της Ερυθραίας που βρίσκεται απέναντι από τη Χίο, στη Μικρά Ασία, καθώς απ’ αυτήν προέρχονταν, στη συντριπτική πλειοψηφία, οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν σ’ αυτή μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Το 1934 αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα και το 1982 έγινε Δήμος.




Η Νέα Σμύρνη, πήρε το όνομά της από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, καθώς σ’ αυτήν εγκαταστάθηκαν πολλοί Σμυρνιοί πρόσφυγες. Άρχισε να οικοδομείται το 1926. Το 1928 είχε 210 κατοίκους. Το 1934 αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1943 έγινε Δήμος.



Η Νέα Φιλαδέλφεια, ονομάστηκε έτσι ύστερα από πρόταση του νομικού και βουλευτή Πάνου Διαμαντόπουλου. Η ονομασία αυτή, εμφανίζεται για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1924. Παλιότερα (δείτε άρθρο της 16/10/2016), λεγόταν Ποδονίφτης. Η Φιλαδέλφεια, που έδωσε το όνομά της στη Νέα Φιλαδέλφεια, είναι πόλη της Δυτικής Μικράς Ασίας. Η Νέα Φιλαδέλφεια, κατοικήθηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες μετά το 1923. Το 1934 έγινε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1947 Δήμος.



Η Νέα Χαλκηδόνα, που από το 2010 αποτελεί ενιαίο καλλικρατικό Δήμο με τη Νέα Φιλαδέλφεια, κατοικήθηκε αρχικά από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Χαλκηδόνα του Βοσπόρου. Το όνομα Χαλκηδόνα, προέρχεται από το κάλχη ή χάλκη (πορφύρα).

Η περιοχή του Παπάγου, πήρε το όνομά της από τον στρατάρχη και πολιτικό Αλέξανδρο Παπάγο, ο οποίος είχε μεριμνήσει για την κατάρτιση του νόμου που προέβλεπε την παροχή ιδιόκτητης στέγης στους αξιωματικούς. Η θεμελίωση του πρώτου σπιτιού στην περιοχή του Παπάγου, που από το 2010 αποτελεί ενιαίο καλλικρατικό Δήμο με τον Χολαργό, έγινε το 1952.



Η μονή Πεντέλης, ιδρύθηκε το 1576 από τον επίσκοπο Ευρίπου Τιμόθεο. Στις υπόγειες στοές της παλαιάς μονής, πιστεύεται ότι λειτουργούσε ένα από τα «κρυφά σχολειά» στα χρόνια της τουρκοκρατίας (Βύρων Πολύδωρας, «Η ΜΕΙΖΩΝ ΑΘΗΝΑ»).
Η μονή Νταού Πεντέλης, παλαιότερα ονομαζόταν Ταώ. Από παραφθορά της λέξης Ταώ, προήλθε το όνομα Νταού.



Για την προέλευση του ονόματος Περιστέρι, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Κατά μία άποψη, προήλθε από τα κτήματα της μεσαιωνικής αθηναϊκής οικογένειας Περιστέρη. Κατ’ άλλη εκδοχή, από τον αρχαίο αττικό Δήμο Σποργίλο. Μια Τρίτη εκδοχή, είναι ότι η ονομασία είναι αρβανίτικης προέλευσης, από τη λέξη pelistare, που σημαίνει περιστέρι. Στον μεγάλο αυτό Δήμο της Αττικής, στα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα, είχε δημιουργηθεί ένα μικρό χωριό το οποίο σύντομα επεκτάθηκε.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν στο Περιστέρι πολλοί πρόσφυγες, στην αρχή σε ξύλινες παράγκες και αργότερα σε πλινθόχτιστα σπίτια. Το 1934 το Περιστέρι αποσπάστηκε από το Δήμο Αθηναίων και αναγνωρίστηκε απευθείας σαν Δήμος.
Ας δούμε μερικές από τις συνοικίες του.

• Η Ανθούπολη, γνωστή και από το «Κάρβουνο» το οποίο μας είχε απασχολήσει σε εκτενές άρθρο στο protothema.gr, πήρε το όνομά της από τους επιχειρηματίες λουλουδιών που υπήρξαν οι πρώτοι οικιστές της.
• Ο Λόφος Αξιωματικών, ονομάστηκε έτσι γιατί οι οικογένειες δυο αξιωματικών ήταν οι πρώτες που εγκαταστάθηκαν εκεί πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• Η Νέα Ζωή, ονομαζόταν παλαιότερα Άσπρα Χώματα. Στην περιοχή βρισκόταν κατά την αρχαιότητα ο Δήμος Λευκονόης. Η αργιλώδης και «λευκόφαιος» τοποθεσία έδωσε το όνομά της στον αρχαίο Δήμο.
• Το Μπουρνάζι, γνωστό κυρίως…από τις πολλές καφετέριες που υπάρχουν εκεί, οφείλει το όνομά του στην παλιά αθηναϊκή οικογένεια Μπουρνάζου που είχε κτήματα στην περιοχή.
• Η Πετρούπολη, άρχισε να οικοδομείται το 1933. Η πρώτη φορά που αναφέρεται με το όνομα αυτό, είναι στις 18 Μαΐου 1933. Η Πετρούπολη, δημιουργήθηκε από τον δημοσιογράφο και εκδότη (!) Πέτρο Γιάνναρο (προφανώς από το όνομά του Πέτρος, πήρε και το όνομά της…). Ο Γιάνναρος, πρόσφερε στους αναγνώστες της εφημερίδας του «Εσπερινή», τη δυνατότητα με 300 κουπόνια να αποκτήσουν οικόπεδο στην περιοχή της Πετρούπολης, πληρώνοντας μηνιαίες δόσεις των 50 δραχμών για 10 χρόνια! Συνολικά δηλαδή 6.000 δρχ. και 300 κουπόνια της «Εσπερινής», αρκούσαν για ένα οικόπεδο στην Πετρούπολη!Το σχέδιο της Πετρούπολης είχε εκπονήσει ο αρχιτέκτονας-μηχανικός Αλέξανδρος Μεταξάς. Το 1946, η Πετρούπολη αποσπάστηκε από τα Νέα Λιόσια (Ίλιον), όπου ανήκε. Το 1972 αναγνωρίστηκε ως Δήμος.

Ο Ταύρος, που λεγόταν στο παρελθόν Νέα Σφαγεία (δείτε και άρθρο της 16/10/2016), «φιλοξενούσε» παλιότερα τις φυλακές πριν αυτές μεταφερθούν στον Κορυδαλλό! Για το πώς προήλθε το όνομα Ταύρος, υπάρχουν διάφορες εκδοχές.

i. Προέρχεται από την εκκλησία του Άι-Γιάννη του Ταύρου. Κατά μία άποψη, το όνομα αυτό προέκυψε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας από έναν άγριο ταύρο στον οποίο έριχναν οι Τούρκοι τους επαναστάτες.
ii. Προέρχεται από κάποιο αρχαίο γλυπτό που βρισκόταν στην περιοχή του Ταύρου ως τα μεσαιωνικά χρόνια.
iii. Σύμφωνα με μία, μάλλον ακραία εκδοχή, ο Άι-Γιάννης μεταμορφωνόταν σε μικρό ταύρο που τριγύριζε κοντά στο εκκλησάκι.
iv. Τέλος, οι κάτοικοι της περιοχής υποστήριζαν παλαιότερα ότι ένας μανιασμένος ταύρος μπήκε κάποτε μέσα στο μικρό εκκλησάκι και ηρέμησε.

Όσο για τα σφαγεία, βρισκόταν ως το 1915 στην περιοχή Χαροκόπου, επί της σημερινής λεωφόρου Θησέως. της Καλλιθέας. Το 1915 μεταφέρθηκαν στην περιοχή του σημερινού Ταύρου. Την μεταφορά εκεί, ίσως ευνοούσε η ύπαρξη ενός μικρού ρέματος που λεγόταν Πλατύ Φρέαρ, κυλούσε μεταξύ Πετραλώνων και Ταύρου και δεν υπάρχει σήμερα. Από το 1966-1967 τα σφαγεία άρχισαν να εγκαταλείπονται και από το 1968 περιέπεσαν σε πλήρη αχρηστία.
Ο Ταύρος (ως Νέα Σφαγεία), αποσπάστηκε το 1934 από τον Δήμο Αθηναίων και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα. Το 1936 μετονομάστηκε σε κοινότητα Ταύρου και το 1943 έγινε Δήμος Ταύρου.



Ο Υμηττός, που μαζί με τη Δάφνη αποτελούν ενιαίο καλλικρατικό Δήμο από το 2010, πήρε το όνομά του από τον Υμηττό, το τραγουδισμένο βουνό της Αττικής. Η λέξη Υμηττός, προέρχεται από την πελασγική λέξη υμήτ ή ουμαΐτ, που σημαίνει τραχύς, βραχώδης τόπος ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή «με τη βροχή».



Η Δάφνη, το παλιό Κατσιπόδι (δείτε και άρθρο της 16/10/2016), δεν είναι ξεκάθαρο γιατί ονομάστηκε έτσι. Ο Χαράλαμπος Β. Συμεωνίδης, στο δίτομο «Ετυμολογικό Λεξικό των Νεοελληνικών Οικωνυμίων», απλά αναφέρει ότι πρόκειται για λόγια μετονομασία της περιοχής Κατσιπόδι (<κατσιπόδης=κατσικοπόδαρος;). Γράφει επίσης, ότι το τοπωνύμιο Δάφνη, δίνεται σε περιοχές όπου υπάρχουν νερά. Πραγματικά, παλαιότερα μεταξύ Δάφνης και Αγίου Δημητρίου, υπήρχε το «ρέμα των Καλογήρων». Οι…Καλόγηροι, ήταν οι αδελφοί Τριανταφύλλου, που είχαν κτήματα κοντά στο ρέμα και επειδή ήταν άγαμοι, ο λαός τους αποκαλούσε «καλόγηρους». Το τοπωνύμιο, υπάρχει ως σήμερα.



Η Φιλοθέη, πήρα το όνομά της από την Αγία Φιλοθέη (1522-1589), κόρη του Αθηναίου προύχοντα Άγγελου Μπενιζέλου. Το όνομά της ήταν Ρηγούλα. Χήρεψε σε νεαρή ηλικία και έγινε μοναχή με το όνομα Φιλοθέη. Ανέπτυξε έντονη χριστιανική και φιλανθρωπική δράση. Οι Τούρκοι τη συνέλαβαν και τη βασάνισαν μέχρι θανάτου (19 Φεβρουαρίου 1589). Η οικοδόμηση της Φιλοθέης ξεκίνησε γύρω στο 1930. Το 1934, αναγνωρίστηκε ανεξάρτητη κοινότητα με το όνομα Νέα Αλεξάνδρεια, από τον Αλεξανδρινό αρχιτέκτονα Γ. Αρχοντούλη ο οποίος το 1907 ήταν ιδιοκτήτης της περιοχής και είχε εκπονήσει και ρυμοτομικό σχέδιο. Το 1936, η Φιλοθέη πήρε το σημερινό όνομά της.


Το Χαϊδάρι, πήρε το όνομά του από τον Τούρκο κτηματία Χαϊντάρ Πασά, ο οποίος κατοικούσε εκεί που βρίσκεται σήμερα το σημερινό Παλατάκι.

• Το Παλατάκι (παλαιότερα και Έπαυλη), έχει μεγάλη ιστορία η οποία όμως δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη. Ίσως υπήρχε αρχικά εκεί ένας μικρός πύργος. Το σημερινό κτίσμα, είναι δημιούργημα του Σταμάτη Κλεάνθη ή του Γάλλου Γκιστάβ Μπουλανζέ. Το 1880, το Παλατάκι πέρασε στα χέρια του τραπεζίτη Νικόλαου Νάζου και στη συνέχεια στην ιδιοκτησία του εφοπλιστή Αντώνη Παληού.

Αθήνα, η Μονή Δαφνίου, φωτογραφία των Robert Weir Schultz και Sidney Barnsley, 1889.

• 
  
• Το Δαφνί, που υπάγεται στο Χαϊδάρι, είναι γνωστό κι από την βυζαντινή μονή που βρίσκεται εκεί. Στη θέση της κατά την αρχαιότητα, πιστεύεται ότι υπήρχε ο ναός του Δαφναίου ή Δαφνηφόρου Απόλλωνος που έδωσε και το όνομά του στο Δαφνί. Κατά μία άλλη εκδοχή, το Δαφνί οφείλει το όνομά του στη βασίλισσα Δάφνη που σώθηκε από μεγάλη τρικυμία βγαίνοντας στην παραλία του Σκαραμαγκά με δώδεκα βαρέλια φλουριά. Μεγάλο μέρος τους έδωσε για να χτιστεί η μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (μονή Δαφνίου), ενώ τα υπόλοιπα τα έθαψε! Η μονή φαίνεται ότι χτίστηκε τον 5ο-6ο αιώνα, αργότερα εγκαταλείφθηκε για να χτιστεί εκ νέου τον 8ο-9ο αιώνα. Λίγο μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, χρησιμοποιήθηκε και ως δημόσιο ψυχιατρείο (φρενοκομείο!!!). Το 1893 ανακαινίστηκε από τον Ιταλό Νόβο καθώς είχε υποστεί μεγάλες φθορές.
• 
  
• Ο Σκαραμαγκάς, που επίσης ανήκει στο Χαϊδάρι, οφείλει το όνομά του στη βυζαντινή οικογένεια Σκαραμαγκά, η οποία είχε καθήκον και αποστολή, τη φύλαξη του σκαραμαγκίου, του πολυτελούς υφάσματος από το οποίο κατασκευαζόταν ο αυτοκρατορικός χιτώνας.

Στην ευρύτερη περιοχή του Χαλανδρίου, υπήρχε στην αρχαιότητα ο δήμος της Φλύας (=εύφορη γη), που είχε κατοικηθεί από τους πρωτοελλαδικούς χρόνους (2.600 π.Χ.-2.000 π.Χ.). Η ονομασία Χαλάνδρι, προήλθε κατά μια εκδοχή από το κτήμα (τουρκικά ντερέ) του Τούρκου Χαλά (Χαλά-ντερέ = Χαλάνδρι). Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή που επισκέφθηκε την περιοχή το 1667, τοποθετεί το κτήμα του Χαλά στη θέση «Ρεματιά» του Χαλανδρίου.

ΧΑΛΑΝΔΡΙ-O σταθμός του τραίνου (Σιδηροδρομική γραμμή Λαυρίου - Αγίων Αναργύρων), στην Αγία Άννα, στην οδό Παπανικολή στη δεκαετία 1930 (πηγή ; Εδώ Αθήναι. Ταξίδι στο χρόνο.www.facebook.com)

 

Άλλη εκδοχή, αναφέρει ότι το όνομα Χαλάνδρι προέρχεται από παραφθορά της αρχαίας λέξης ακαλανθίς = καρδερίνα. Ο Αριστοφάνης («Όρνιθες»), αναφέρει ότι υπήρχε η «Ακαλανθίς Άρτεμις», προς την οποία γινόταν επικλήσεις και θυσίες. Στις αρχές του 19ου αιώνα το Χαλάνδρι, ονομαζόταν Καλάνδρα (Calandra = το πτηνό κορυδαλλός, η γαλιάντρα). Τέλος, μία άλλη εκδοχή, αναφέρει ότι η ονομασία Χαλάνδρι προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη χαράδρι (=ρεματιά, χαράδρα).
Το Χαλάνδρι έγινε ανεξάρτητη κοινότητα το 1925 και το 1943 αναγνωρίστηκε ως Δήμος.

  
Η περιοχή του Χολαργού κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Αντικείμενα και εργαλεία που χρονολογούνται μεταξύ 2.500 π.Χ. και 2.100 π.Χ, έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή του Χολαργού. Το όνομα Χολαργός, είναι αρχαίο. Χολαργός < χολή + αργός = πράος, απαλλαγμένος από οργή. Η περιοχή του Χολαργού στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ακατοίκητη. Μετά το 1917 άρχισε η οικοδόμησή της. Το 1933 ο Χολαργός έγινε ανεξάρτητη κοινότητα και το 1963 Δήμος.



Το Ψυχικό, πήρε το όνομά του από το πηγάδι που είχε ανοίξει η Αγία Φιλοθέη στην περιοχή που ανήκε στην ιδιοκτησία της τον 16ο αιώνα, για να ξεδιψούν οι διαβάτες σαν «ψυχικό» προς αυτούς. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το όνομα του Ψυχικού οφείλεται στο ότι εκεί σταμάτησε για να ξεκουραστεί, να «πάρει αναψυχή», ο πολεμιστής-δρομέας που έφερε στους Αθηναίους τη χαρμόσυνη είδηση της νίκης στον Μαραθώνα. Τέλος κατά μία άλλη εκδοχή, η ονομασία Ψυχικό οφείλεται στο πηγάδι που άνοιξαν κοντά στο Γηροκομείο οι ιδιοκτήτες του, σαν «ψυχικό» για να ξεδιψούν οι διαβάτες.
Ο Φάρος του Ψυχικού, πήρε το όνομά του από τον φωτεινό σηματοδότη (φανάρι), που ρύθμιζε την κυκλοφορία των αυτοκινήτων που διέσχιζαν τη λεωφόρο Κηφισίας και των τρένων της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών-Λαυρίου, που διασταυρώνονταν στο σημείο εκείνο.


Οι Τρεις Γέφυρες, είναι νεότερο τοπωνύμιο, της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Μετά την κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών, φτιάχτηκαν κοντά στην (τότε) «Βασιλική Γέφυρα», οι δύο σιδερένιες γέφυρες των σιδηροδρόμων Πελοποννήσου και Λαρίσης.


Κλείνουμε το αφιέρωμα αυτό, με μία μάλλον άγνωστη αλλά σίγουρα θλιβερή ιστορία. Η γέφυρα Ροσινιόλ, βρίσκεται στο Περιστέρι. Ο Σομπλάν Ροσινιόλ, ήταν ένας νεαρός Γάλλος διανοούμενος που είχε έρθει προπολεμικά στο Περιστέρι από τη Λιόν της Γαλλίας. Έκανε παρέα με κάποιους Περιστεριώτες (Γλυκοφρύδης, Κολομβούνης και Πέτας σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια), οι οποίοι έπαιζαν ποδόσφαιρο και μάλιστα αργότερα ήταν οι ιδρυτές του Ατρόμητου Περιστερίου. Παρόλο ότι ο Σομπλάν ήξερε ποδόσφαιρο, προτιμούσε να βλέπει τους Έλληνες φίλους του να παίζουν (κυρίως στη σημερινή Πλατεία Βικτωρίας). Οι φίλοι του, που είχαν στα σκαριά την ίδρυση μιας ομάδας, σκεφτόταν να την ονομάσουν Ροσινιόλ Περιστερίου. Δυστυχώς, στις 11 Σεπτεμβρίου 1936, ο Σομπλάν Ροσινιόλ, αυτοκτόνησε πέφτοντας από την (τότε υπάρχουσα) γέφυρα, η οποία στη συνέχεια πήρε το όνομά του. Αργότερα, στην περιοχή υπήρχε και κέντρο διασκέδασης με το όνομα «Ροσινιόλ». Δυστυχώς το «αηδόνι» (γαλλ. «rossignol»=αηδόνι), ο Σομπλάν Ροσινιόλ, έφυγε πολύ πρόωρα και έμεινε ένα τοπωνύμιο στο Περιστέρι να θυμίζει το πέρασμά του από την Ελλάδα και τη ζωή…


Μιχάλης Στούκας  www.protothema.gr

Πηγές:
ΒΥΡΩΝ Γ. ΠΟΛΥΔΩΡΑΣ, «Η ΜΕΊΖΩΝ ΑΘΗΝΑ», εκδόσεις Καστανιώτη 2002
ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ, «ΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ», Γ’ Έκδοση, 2006
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙΡΟΦΥΛΑΣ, «ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ», Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1995
ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ «ΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ», Α’ ΕΚΔΟΣΗ 1971, Β’ ΕΚΔΟΣΗ 2005, Γ’ ΕΚΔΟΣΗ 2006.

Πώς ονομάζονται σήμερα… οι Ποδαράδες; - Σας θυμίζουν κάτι οι… Χαλκωματάδες; - Ποιος μεγάλος Δήμος ονομαζόταν Νέαι Κυδωνίαι;

Είναι γνωστό ότι στο πέρασμα του χρόνου, πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά, στη χώρα μας, έχουν αλλάξει ονομασίες. Π.χ. η Λαμία λεγόταν Ζητούνι, το Αγρίνιο Βραχώρι, το Αίγιο Βοστίτσα κλπ.

Κάτι ανάλογο, σε μεγάλο όμως βαθμό, έγινε και στην Αττική. Ειδικά μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την εγκατάσταση στο λεκανοπέδιο χιλιάδων προσφύγων, οι αλλαγές τοπωνυμίων ήταν πολλές. Θα κάνουμε μια προσπάθεια να καταγράψουμε όλες ή σχεδόν όλες τις αλλαγές αυτές και σε επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με την προέλευση των τοπωνυμίων των Δήμων που… παρέμειναν σταθεροί στο όνομα!

Μπραχάμι ονομαζόταν παλαιότερα ο Άγιος Δημήτριος. Το όνομα προέκυψε μάλλον από κάποιον Εβραίο ιδιοκτήτη κτημάτων στην περιοχή, το όνομα του οποίου από Αβραάμ έγινε Μπραχάμης. Στην περιοχή, υπήρχαν παλιά δύο συνοικίες, το Σπιθάρι και τα Χελιώτικα (από το επίθετο ιδιοκτήτη εκτάσεων εκεί, Χελιώτη).

Το Αιγάλεω, αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων το 1934 και έγινε ανεξάρτητη κοινότητα. Το αρχικό όνομα της κοινότητας ήταν Νέαι Κυδωνίαι, καθώς κατοικούνταν από πρόσφυγες που είχαν έρθει από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί σήμερα), πόλη απέναντι από τη Λέσβο.

Ο Άλιμος αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα το 1927, με το όνομα Καλαμάκι. Προφανώς, ο καλαμιώνας που υπήρχε στην περιοχή, έδωσε το όνομα στη νεοσύστατη κοινότητα.

Η Αργυρούπολη, αρχικά, ονομαζόταν Νέα Αργυρούπολη, από την ομώνυμη πόλη του Πόντου, νότια της Τραπεζούντας.

Η Δάφνη ονομαζόταν παλαιότερα Κατσιπόδι. Πρόκειται για μεσαιωνική ονομασία από τα κτήματα της οικογένειας Κατσιπόδη.

Χασάνι ονομαζόταν ως τη δεκαετία του 1950 περίπου, το Ελληνικό. Το όνομα αυτό οφείλεται στον πύργο του Χασάν πασά που υπήρχε εκεί επί τουρκοκρατίας.

Στα βυζαντινά χρόνια, Χαλκωματάδες, ονομαζόταν το (Νέο) Ηράκλειο, από τους πολλούς κατοίκους του που ασχολούνταν με την επεξεργασία του Χαλκού. Επί τουρκοκρατίας, το όνομα μετατράπηκε σε Αράκλι, για να φτάσουμε στο σημερινό Ηράκλειο. Μια από τις συνοικίες του, είναι η Καναπίτσα. Πήρε το όνομά της από τις πολλές λυγαριές που υπήρχαν εκεί, καθώς η λυγαριά λέγεται και καναπίτσα.

Η πιο πρόσφατη μετονομασία Δήμου της Αττικής έγινε το 1994. Τα, μέχρι τον Σεπτέμβριο του έτους αυτού, Νέα Λιόσια, έγιναν Ίλιον. Στην αρχαιότητα, βρισκόταν εκεί ο Δήμος Τρώων. Το όνομα Λιόσια προέρχεται από την αρβανίτικη οικογένεια Λιόσα, που από τον 14ο αιώνα εγκαταστάθηκε στα σημερινά Άνω Λιόσια.

Κατά τον αείμνηστο Τάκη Νατσούλη, η Κηφισιά, τον 19ο αιώνα, ονομαζόταν Αλωνάρα, από τα αλώνια της περιοχής. Το σημερινό όνομά της οφείλεται στον Κηφισό ποταμό, που τη διαρρέει. Μια από τις περιοχές της Κηφισιάς, είναι ο Κοκκιναράς, που οφείλει το όνομά του στο κόκκινο χρώμα του αμμώδους και σχετικά απόκρημνου εδάφους.

Τα Μελίσσια, ονομάζονταν παλιά Ζωοδόχος Πηγή, από την ομώνυμη εκκλησία.

Η Μεταμόρφωση ήταν γνωστή ως Κουκουβάουνες. Στα αρχαία χρόνια, ονομαζόταν Γλαύκεια, από τις πολλές κουκουβάγιες που υπήρχαν σ' αυτή. Έτσι, από την κουκουβάγια, προέκυψε το Κουκουβάουνες. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το όνομα Κουκουβάουνες, προήλθε από την κουκούβα, ένα είδος σταφυλιού που αφθονούσε στην περιοχή.

Ποδαράδες ονομαζόταν παλιά η Νέα Ιωνία. Το όνομα προέρχεται από την αθηναϊκή οικογένεια των Πλατυπόδων ή από τον Τούρκο αγά Μουσταφά Ποδαρά, που είχε κτήματα στην περιοχή. Κατά μία άλλη εκδοχή, προέρχεται από τις κολόνες (ποδάρια ή ποδαράδες) του Αδριάνειου υδραγωγείου, που υπήρχαν παλιά σε δυο σημεία του Ποδονίφτη. Με την εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων στην περιοχή, πήρε το όνομα Νέα Πισιδία (από την Πισιδία, χώρα της Μικράς Ασίας), που υπερίσχυσε του Νέα Σπάρτη (Σπάρτη, πόλη της Μικράς Ασίας).

Συνοικίες της Νέας Ιωνίας είναι, μεταξύ άλλων, η Σαφράμπολη (από την ομώνυμη πόλη της Μ. Ασίας), Καλογρέζα (από παραφθορά της λέξης Καλογριά, που αναφερόταν στην Αγία Φιλοθέη) και Περισσός.

Περισσός ονομαζόταν ένα ρέμα που βρισκόταν παλιά στην περιοχή και κατέληγε στον Ποδονίφτη. Στα μεσαιωνικά χρόνια, στο ρέμα χυνόταν εκτός από τα βροχόνερα και το πλεονάζον (περισσό) νερό, του Αδριάνειου υδραγωγείου.

Ποδονίφτης ονομαζόταν η ευρύτερη περιοχή Νέας Φιλαδέλφειας και Νέας Χαλκηδόνας, από το ομώνυμο ρέμα που υπήρχε εκεί. Για την ονομασία του ρέματος, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Ότι προέρχεται από τα κτήματα της αθηναϊκής οικογένειας Ποδονίφτη. Σύμφωνα με άλλη άποψη, η ονομασία προέρχεται από το λίγο νερό που δεχόταν το ρέμα από τον Κηφισό (μέσω… του Περισσού) και σύμφωνα με την Τρίτη εκδοχή, ότι παλιά, στην περιοχή του ρέματος γίνονταν ασκήσεις από στρατιώτες που έρχονταν από την Αθήνα. Οι στρατιώτες αυτοί έπλεναν τα πόδια τους στο ρέμα, που πήρε το όνομα Ποδονίφτης!

Ο Ποδονίφτης αναφέρεται και στις "Παραδόσεις" του Νικόλαου Πολίτη για τη… νεράιδα του. Όπως γράφει ο "πατέρας" της ελληνικής λαογραφίας, μια φορά, ένας διαβάτης περνούσε μεσάνυχτα από το ρέμα. Ξαφνικά, άκουσε κλάματα μικρού παιδιού. Ψάχνοντας στα χαμόκλαδα, βρήκε ένα πανέμορφο παιδάκι που έκλαιγε και το πήρε στην αγκαλιά του. Το παιδί όμως, τον άρπαξε απ' τον λαιμό και θα τον έπνιγε, αν δεν προλάβαινε να φωνάξει "Βοήθα Χριστέ και Παναγιά!". Τότε, η νεράιδα που παρουσιαζόταν ως μικρό παιδί για να ξεγελά τους ανθρώπους και να τους πνίγει, εξαφανίστηκε!

Από το 1927, η Νέα Φιλαδέλφεια πήρε το σημερινό της όνομα από την ομώνυμη πόλη της Μ. Ασίας. Περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας είναι ο Κόκκινος Μύλος. Οφείλει το όνομά του στο ομώνυμο εξοχικό κέντρο που υπήρχε εκεί προπολεμικά. Στην ίδια περιοχή, υπήρχε παλιά και υδρόμυλος.

Το Νέο Ψυχικό ονομαζόταν παλιά Ανθόκηπος από τις πολλές καλλιέργειες λουλουδιών που υπήρχαν εκεί.

Η περιοχή του Παλαιού Φαλήρου ήταν γνωστή ως Τρεις Πύργοι, από τους πύργους που χρησίμευαν ως παρατηρητήρια για τα πειρατικά πλοία που υπήρχαν εκεί. Μια από τις συνοικίες του είναι και η Αμφιθέα, γνωστή και ως Βουρλοπόταμος, καθώς από την αρχαιότητα ήταν ελώδης τόπος με βούρλα.

Και μία… άσχετη πληροφορία. Στο Παλαιό Φάληρο, λειτούργησε ο πρώτος ζωολογικός κήπος της Αθήνας (από το 1900 ως το 1916).

Μαγκουφάνα, ονομαζόταν παλαιότερα η Πεύκη. Για το όνομα αυτό, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Ότι προέρχεται από τα κτήματα χήρας της οικογένειας Μαγκαφά, που είχε στην ιδιοκτησία της την περιοχή. Σύμφωνα με άλλη άποψη, το όνομα οφείλεται σε κάποια Άννα, που ήταν ανύπαντρη και την αποκαλούσαν "μαγκούφα". Η Άννα είχε πάει στην φημισμένη για το υγιεινό της κλίμα περιοχή, για να θεραπευτεί από τη φυματίωση. Μάλιστα, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η Άννα (η) μαγκούφα ήταν υπηρέτρια του μεγαλοκτηματία Κατσίμπαλη…

Από το 1960, η Μαγκουφάνα μετονομάστηκε σε Πεύκη.

Ο Ταύρος ονομαζόταν Νέα Σφαγεία, από τα σφαγεία που λειτουργούσαν εκεί από το 1915, ως περίπου το 1968.

Η Φιλοθέη, το 1934 αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα με το όνομα Νέα Αλεξάνδρεια, όνομα που οφειλόταν στον Αλεξανδρινό αρχιτέκτονα Γ. Αρχοντούλη, που από το 1907 είχε στην ιδιοκτησία του μεγάλο μέρος της περιοχής και είχε εκπονήσει το ρυμοτομικό της σχέδιο.

Ο Κορυδαλλός ονομαζόταν Κουτσικάρι, από τον φαρμακοποιό και δήμαρχο της Αθήνας Εμμανουήλ Κουτσικάρη (1812-1865), που είχε στην ιδιοκτησία του πολλά κτήματα στην περιοχή.

Οι Αχαρνές είναι γνωστές και ως Μενίδι. Το όνομα αυτό προέρχεται πιθανότατα από το επώνυμο του τιμαριούχου βυζαντινού άρχοντα Μενίδη και βρίσκεται σε χρήση ήδη από τον 12ο αιώνα.

Το Τατόι, περιοχή γνωστή από το στρατιωτικό αεροδρόμιο και τα, τέως, βασιλικά κτήματα, οφείλει το όνομά του στην αρβανίτικη οικογένεια Τατόη που εγκαταστάθηκε εκεί τον 14ο αιώνα. Το Τατόι είναι βέβαια γνωστό και ως Δεκέλεια.

Τέλος, η Φυλή είναι γνωστή και ως Χασιά, που εσφαλμένα θεωρήθηκε ως αλβανική λέξη, καθώς προήλθε από τη θέση του χωριού και του παλιού δρόμου που χάνονταν απότομα μέσα στις πτυχώσεις του εδάφους και ήταν αθέατα από την πεδιάδα και τους πρόποδες της Πάρνηθας.

www.protothema.gr