Το “Τουρκικό Πρόβλημα” της αναξιόπιστης Ευρώπης

Η Έκθεση του Μπορέλ με το …ενισχυμένο “μαστίγιο”!

Αποφεύγοντας να αντιμετωπίσουν με μόνιμο τρόπο στις γεωπολιτικές διαστάσεις του, ο Ζ. Μπορέλ και η Κομισιόν στην 16σελιδη έκθεση τους, παραδέχονται τελικά το «Πρόβλημα Τουρκία» που δεν περιορίζεται μόνο στις σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο. Αφορά και τις σύγχρονες προκλήσεις ασφάλειας για τις οποίες σε μια σειρά περιφερειακές κρίσεις διαπιστώνεται σύγκρουση των τουρκικών παρεμβάσεων, με στρατηγικές επιδιώξεις της ΕΕ.

Οι τελευταίες κινήσεις της Τουρκίας με την προσπάθεια απαγόρευσης του φιλοκυβερνητικού κόμματος και την απόσυρση από την σύμβαση για τα δικαιώματα των γυναικών, βάρυναν το κλίμα για την Αγκυρα στις Βρυξέλλες, καθώς ο κ.Ερντογαν αποθρασυμμένος από την διαρκή ανοχή, αγνοεί επιδεικτικά την ΕΕ.

Η Έκθεση Μπορέλ, θέτει υπό αιρεσιμότητα τα θετικά βήματα προς την Τουρκία και συγχρόνως προβλέπει λίστα μέτρων και κυρώσεων σε περίπτωση που η Τουρκία υποτροπιάσει και πάλι σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Κύπρο.

Κυρώσεις που δεν περιορίζονται πλέον μόνο σε πρόσωπα ή εταιρείες, αλλά και σε σημαντικούς τομείς της τουρκικής οικονομίας, «.. όπως η απαγόρευση προμήθειας τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές οδηγίες από Κράτη μέλη και άλλα...», καθώς και στον ενεργειακό τομέα και στην εισαγωγή τεχνολογίας. Η απειλή για τον τουριστικό τομέα είναι ισχυρή καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων στον τουρισμό που το 2019 έφτασαν τα 34,5 δισ. δολάρια, προέρχονται από την Ευρώπη.

Στην παράγραφο για την Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές σε όλες τις τουρκικές κινήσεις που προκάλεσαν την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Τα γεγονότα του Έβρου και την ενθάρρυνση μεταναστών και προσφύγων να περάσουν στα ελληνικά σύνορα, τις μη εξουσιοδοτημένες γεωτρήσεις και έρευνες στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου, την διαμάχη με την Ελλάδα για τα θαλάσσια σύνορα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, την αποστολή τουρκικού ερευνητικού κοντά στο Καστελόριζο, που όπως αναφέρεται έφερε κοντά στην σύγκρουση δύο μέλη του ΝΑΤΟ. Γίνεται αναφορά στις υπερπτήσεις κατοικημένων νησιών και στην ανησυχία που προκαλεί το Τουρκολυβικό Μνημόνιο που αγνοεί τα δικαιώματα των νησιών.

Η έκθεση επισημαίνει ότι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ πρέπει να γίνεται μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο περιλαμβανομένης και της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας και προσφυγή στην Χάγη εφόσον απαιτηθεί.

Η Έκθεση που αποτιμά θετικά τα αποτελέσματα εφαρμογής της Συμφωνίας για το Μεταναστευτικό, αναφέρει ότι απαιτείται να είναι αξιόπιστη η στάση της Τουρκίας και να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν οπισθοδρομήσεις.

«Τα πρόσφατα ήσσονος σημασίας περιστατικά μας υπενθυμίζουν ότι η αποκλιμάκωση εξακολουθεί να είναι ισχνή και πρέπει να παγιωθεί» επισημαίνει η Έκθεση.

Η ελληνική πλευρά δικαιολογημένα θα επιδιώξει να υπάρξει ρητή αναφορά και στο casus belli, όπως τόνισε και στην διάρκεια του Συμβουλίου Υπουργών ο Ν.Δένδιας, αλλά και στις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων, ώστε να υπάρξει ένα γενικότερο πλαίσιο εντός του οποίου θα αξιολογείται η στάση της Τουρκίας.

Για το Κυπριακό επισημαίνει ότι είναι «βασικό στοιχείο» (core element) για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και ότι χωρίς λύση του, η εξομάλυνση των ευρω-τουρκικών σχέσεων είναι εξαιρετικά δύσκολη. Χαιρετίζεται η προοπτική επανάληψης των Συνομιλιών στην Γενεύη, γίνεται αναφορά στις εκκλήσεις της Ε.Ε. και του ΟΗΕ για ανάκληση των μονομερών ενεργειών στα Βαρώσια και επισημαίνονται οι επανειλημμένες δηλώσεις που αμφισβητούν ευθέως τη συμφωνημένη βάση λύσης Κυπριακού, βάσει των σχετικών ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ. Επιβεβαιώνεται επίσης ότι η εμπλοκή της ΕΕ και υποστήριξη στο Κυπριακό είναι εκ των ων ουκ άνευ για αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή.

Η Έκθεση καταγράφει την επιδείνωση του πολιτικού πλαισίου των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας που οδήγησε σε παύση εργαλείων (instruments) και διαδικασιών διμερούς συνεργασίας, που αποδίδεται κυρίως σε: Τουρκικές δράσεις σε Αν. Μεσόγειο που έθεσαν υπό άμεση αμφισβήτηση τα κυριαρχικά δικαιώματα ΚΔ στις θαλάσσιες της ζώνες, οξεία αύξηση προκλητικών ενεργειών εναντίον Ελλάδος, αποτυχία προόδου επί της διαπραγματευτικής διαδικασίας για Κυπριακό σε συνδυασμό με τις απειλητικές δράσεις και αρνητική ρητορική, δυναμικές τουρκικές παρεμβάσεις στις πλείστες περιφερειακές διενέξεις, που έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της ΕΕ, περαιτέρω επιδείνωση της εσωτερικής κατάστασης στην Τουρκία, ιδίως στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και οικονομικής διακυβέρνησης.

Περιοριστικά Μέτρα

«Σε περίπτωση που η Τουρκία, ωστόσο, δεν προχωρήσει εποικοδομητικά στην ανάπτυξη μιας γνήσια εταιρικής σχέσης με την ΕΕ, αλλά αντ’ αυτού επιστρέψει σε νέες μονομερείς ενέργειες ή προκλήσεις κατά παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου με στόχο την πρόκληση βλάβης στα συμφέροντα της ΕΕ και των κράτη μέλη, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι θα είχε πολιτικές και οικονομικές συνέπειες», όπως αναφέρεται στην έκθεση. Περαιτέρω τα μέτρα της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι «στοχευμένα, αναλογικά και αναστρέψιμα».

Και αυτά είναι:
- Υιοθέτηση επιπροσθέτων καταχωρίσεων (προσώπων) που έχουν ήδη συμφωνηθεί από την Σύνοδο Κορυφης Δεκεμβρίου 2020.
- Περιοριστικά μέτρα υπό τα υφιστάμενα καθεστώτα κυρώσεων δύνανται να ενισχυθούν και να εξεταστεί συμπερίληψη νομικών οντοτήτων.
- Επιπρόσθετοι περιορισμοί στην οικονομική συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας συμπεριλαμβανομένων εργασιών της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών.
- Μέτρα που θα στοχεύουν άλλους σημαντικούς τομείς της τουρκικής οικονομίας, όπως η απαγόρευση προμήθειας τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές οδηγίες από κράτη-μέλη κλπ.
- Επιπρόσθετα μέτρα από ΕΕ στην ενέργεια και σχετικούς τομείς όπως απαγόρευση σε εισαγωγές/ εξαγωγές σε συγκεκριμένα αγαθά και τεχνολογίες

Θετικά μέτρα

Από τον περασμένο Δεκέμβριο, η Τουρκία έχει επιδείξει μια «πιο ήρεμη, πιο εποικοδομητική στάση σε διάφορα θέματα, μεταξύ άλλων στις διμερείς σχέσεις της με διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ». Αυτά είναι θετικά και να καλωσορίσουμε τα βήματα προς τα εμπρός. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία αποκλιμάκωσης παραμένει εύθραυστη. Χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να κρίνουμε αν είναι βιώσιμη και αξιόπιστη και αποφέρει διαρκή αποτελέσματα, επίσης υπό το πρίσμα της επιδεινούμενης εσωτερικής κατάστασης στην Τουρκία».

Η Έκθεση αναφέρει ότι πρέπει να δοθούν «κίνητρα» για ενδυνάμωση των δεσμών Τουρκίας -Ε.Ε. αλλά και πάλι με «προοδευτική, αναλογική και αναστρέψιμη προσέγγιση» υπό την προϋπόθεση ότι οι «εποικοδομητικές προσπάθειες της Τουρκίας θα διατηρηθούν και θα ενισχυθούν τους επόμενους μήνες»:
- Αποτελεσματικότερη και αμοιβαίως επωφελή εφαρμογή των κύριων σημείων της κοινής Δήλωσης 2016, για την διαχείριση του μεταναστευτικού. Επανεκκίνηση χωρίς καθυστέρηση της διαδικασίας επιστροφών από τα ελληνικά νησιά ξεκινώντας με τους 1.450 των οποίων οι εφέσεις έχουν απορριφθεί.
- Τα Κράτη Μέλη πρέπει να ενισχύσουν τις επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία στην ΕΕ. Αυτό θα καλύψει συγκεκριμένα τις πιο ευάλωτες ομάδες Σύρων προσφύγων στην Τουρκία.
- Στο επίκεντρο ενίσχυσης των οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας θα τεθεί η αναβάθμιση και επέκταση της Τελωνειακής Ένωσης υπό τον όρο ότι η Τουρκία θα κάνει αποφασιστικά βήματα στην επίλυση τρεχόντων εμπορικών ζητημάτων.
- Διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας είναι χρήσιμη προς υποστήριξη δεσμεύσεων Τουρκίας για οικονομικές και τομεακές μεταρρυθμίσεις. Θα επαναληφθεί ο διάλογος Υψηλού Επιπέδου σε μια σειρά τομείς.
- Η Ενίσχυση επαφών μεταξύ των πολιτών αποτελεί ένα ακόμη ΜΟΕ.

Η Έκθεση Μπορέλ είναι ένα κείμενο ισορροπημένο εξ ανάγκης καθώς δεν μπορεί ο Ύπατος εκπρόσωπος να παρακάμψει τις σοβαρές παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου από την Τουρκία ούτε την εκτροπή από το Κράτος Δικαίου, ούτε την επιθετική πολιτική εναντίον των Κρατών Μελών, ούτε τον στρατηγικό ανταγωνισμό με την ΕΕ. Όμως θέτει τις βάσεις για ένα πλαίσιο στο οποίο θα επιχειρηθεί και πάλι να λειτουργήσει η πολιτική του «μαστίγιου και του καρότου». Που πάντως με την σημερινή Τουρκία μάλλον δεν δείχνει να λειτουργεί. Εκτός εάν το μαστίγιο όταν χρειαστεί δεν θα μείνει και πάλι στα χαρτιά.

Νίκος Μελέτης
Liberal