Το στοίχημα των Συμμαχιών με Άραβες - Ισραήλ και ο ρόλος της Τουρκίας

Οι έρωτες και οι συμμαχίες σπανίως είναι παντοτινές. Προσφέρουν όμως δυνατές στιγμές και σημαντικά πλεονεκτήματα για όσο διάστημα διαρκούν.

Την Παρασκευή ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας μια ημέρα μετά την επεισοδιακή επίσκεψη του στην Άγκυρα βρέθηκε στην Πάφο για την Τετραμερή Ελλάδας-Κύπρου - Ισραήλ – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, την Κυριακή πήγε στο Κάιρο για συνομιλίες με τον ομόλογο του Σ. Σούκρι και σήμερα μαζί με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας θα βρεθούν στο Ριάντ για την υπογραφή μιας ακόμη συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας αυτή τη φορά με τη Σαουδική Αραβία.

Η Ελλάδα έχει κατορθώσει τα τελευταία χρόνια να εμπλακεί δυναμικά στη διαμόρφωση μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, Μέσης Ανατολής, Βόρειας Αφρικής και του Κόλπου, με αρχικό κίνητρο την αναζήτηση αντίβαρου στην τουρκική πίεση στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, που όμως με το πέρασμα του χρόνου αυτές οι συνεργασίες αποκτούν στρατηγικό βάθος και περιεχόμενο.

Η οργή και η ανησυχία της Τουρκίας είναι δικαιολογημένη καθώς εκεί που ο κ. Ερντογάν θεωρούσε ότι με την επεκτατική πολιτική του έχει μετατρέψει την Τουρκία σε αδιαφιλονίκητη περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, βλέπει ότι περιφερειακά σχήματα όπως οι Τριμερείς και οι Τετραμερείς που έχουν βασικό πυρήνα την Ελλάδα και την Κύπρο, φέρνουν στο «μαλακό υπογάστριο» της στην Ανατολική Μεσόγειο, τους στρατηγικούς αντιπάλους της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία και δίνουν χώρο στον επίσης αντίπαλο της το Ισραήλ.

Η Άγκυρα τους τελευταίους μήνες και λόγω της αβεβαιότητας για την αμερικανοτουρκική σχέση στην εποχή Μπάιντεν, αλλά και λόγω της όλο και μεγαλύτερης εξάρτησης της αποκλειστικά από τη Ρωσία, θέλει να σπάσει αυτά τα «δεσμά» και να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, με το Ισραήλ αλλά και τη Σαουδική Αραβία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα αφήνει να εννοηθεί ότι είναι διατεθειμένη να προσφέρει γη και ύδωρ.

Όμως καμιά από αυτές τις προσπάθειες δεν έχει αποδώσει μέχρι στιγμής, καθώς το σοβαρό έλλειμμα εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του Ταγίπ Ερντογάν, καθιστά όλες τις χώρες της περιοχής εξαιρετικά επιφυλακτικές όχι απλώς για την ανάπτυξη των σχέσεων με την Τουρκία αλλά ακόμη και για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων, που θα ήταν ένα τυπικό μεν, αλλά σημαντικό πρώτο βήμα.

Ο ίδιος ο κ. Τσαβούσογλου αποκάλυψε ότι στις αρχές Μαΐου θα υπάρξουν σε χαμηλότερο επίπεδο επαφές μεταξύ του τουρκικού και αιγυπτιακού Υπουργείου Εξωτερικών, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από το Κάιρο.

Πάντως, η αιγυπτιακή πλευρά είχε καλωσορίσει την είδηση ότι η τουρκική κυβέρνηση συνέστησε σε τηλεοπτικό σταθμό που εκπέμπει από το τουρκικό έδαφος και ελέγχεται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους να κατεβάσουν τους τόνους της κριτικής εναντίον του προέδρου Σίσι.

Όμως και πάλι κάθε άλλο παρά είναι αρκετό αυτό το βήμα. Οι Αιγύπτιοι εκτός των άλλων θέτουν δυο όρους που είναι δύσκολο να εκπληρωθούν από την Τουρκία. Τη διακοπή λειτουργίας των δομών των Αδελφών Μουσουλμάνων που βρήκαν καταφύγιο στην Τουρκία μετά την ανατροπή Μόρσι, την έκδοση ορισμένων από αυτούς στην Αίγυπτο και σε ότι αφορά στη Λιβύη, η Αίγυπτος ζητά την άμεση αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των μισθοφόρων.

Με το Ισραήλ η απόσταση γίνεται όλο και μεγαλύτερη καθώς ο Τούρκος πρόεδρος θεωρώντας εαυτόν ως τον μοναδικό προστάτη των Παλαιστινίων και των «καταπιεσμένων μουσουλμάνων» έχει αναλάβει εργολαβικά τις επιθέσεις εναντίον του Τελ Αβίβ πυροδοτώντας ακόμη περισσότερο την υπαρκτή απέχθεια και δυσπιστία του Μ. Νετανιάχου προς το πρόσωπο του. Ακόμη και σε περιόδους που γίνονται παρασκηνιακές προσπάθειες για να υπάρξει τουλάχιστον ανταλλαγή πρεσβευτών μεταξύ των δυο χωρών, ο κ. Ερντογάν προκαλεί το Ισραήλ, σαν να στέλνει το μήνυμα ότι η αποκατάσταση των σχέσεων θα γίνει με τους δικούς του όρους.

Μόλις την Παρασκευή, μετά την επίθεση που εξαπέλυσε στην Ελλάδα εγείροντας θέμα «τουρκικής μειονότητας» επιτέθηκε με πρωτοφανή τρόπο και στο Ισραήλ με αφορμή τον βομβαρδισμό στόχων της Χαμάς στη Γάζα.

«Αυτό αποτελεί δυστυχώς σαφή ένδειξη της στάσης του Ισραήλ απέναντι στους μουσουλμάνους. Γνωρίζουμε ήδη την εχθρότητα του Ισραήλ κατά του Ισλάμ. Ωστόσο, η ισραηλινή κυβέρνηση δεν εγκαταλείπει αυτή τη συνήθεια της. Θέλουμε όλη η ανθρωπότητα να παρακολουθεί πιο στενά την εχθρότητα του Ισραήλ κατά του Ισλάμ και να την αξιολογεί δεόντως. Αναπόφευκτα καθίσταται αδύνατο για τις διμερείς μας σχέσεις να φθάσουν στο επιθυμητό επίπεδο, εφόσον το Ισραήλ διατηρήσει αυτή τη στάση», δήλωσε ο κ. Ερντογάν μετά την προσευχή, με φόντο το τζαμί Kerem Aydınlar στην Κωνσταντινούπολη.

Η υποδοχή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Τριμερή Ελλάδας - Κύπρου – Ισραήλ, με την πρώτη συνάντηση της Τετραμερούς να γίνεται στην Πάφο την περασμένη Παρασκευή, το μήνυμα είναι σαφές ακόμη κι αν κανείς από τους συμμετέχοντες από Ισραηλ και Εμιράτα δεν αναφέρθηκε ονομαστικά στην Τουρκία.

Τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν ήρθαν κοντά στο Ισραήλ λόγω του κοινού εχθρού, του Ιραν. Όμως για τα ΗΑΕ η Τουρκία αποτελεί ίσως πιο επικίνδυνο αντίπαλο λόγω της επέκτασης στη Μέση Ανατολή αλλά και μέχρι το Κέρας της Αφρικής, λόγω της στήριξης που είχε προσφέρει σε Αδελφούς Μουσουλμάνους, αλλά και σε άλλες κινήσεις που στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης στοχοποίησαν τις βασιλικές οικογένειες του Κόλπου και σε όλες τις περιφερειακές κρίσεις έχουν βρεθεί στα αντίπαλα στρατόπεδα όπως σε Λιβύη, Συρία, Υεμένη, αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε ότι αφορά στη Σαουδική Αραβία, η οποία ακόμη δεν έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ και έτσι δεν μπορεί να συμμετέχει ακόμη στις Τριμερείς, έδειξε τις διαθέσεις της με την αποστολή μαχητικών της για ασκήσεις με την ελληνική Πολεμική Αεροπορία και σήμερα αναμένεται να υπογράψει κατά την επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας Ν. Δένδια και Ν. Παπαγιωτόπουλου σήμερα στο Ριάντ τη συμφωνία για τη μεταφορά μιας ελληνικής μονάδας Patriot στη Σαουδική Αραβία και η προώθηση έτσι της αμυντικής συνεργασίας των δυο χωρών.

Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο κ. Ερντογάν έχει συνομιλήσει το τελευταίο διάστημα με τον γηραιό βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, είναι σαφές ότι με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχαμεντ Μπιν Σαλμάν δεν θα μπορέσει εύκολα να αποκαταστήσει σχέσεις, μετά τους χειρισμούς της Τουρκίας μετά τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Κασόγκι.

Σε αυτό το πλαίσιο συνεργασιών θα πρέπει να προστεθεί το πλεονέκτημα που προσφέρει στην Ελλάδα τόσο η αμερικανική στρατηγική που αποτυπώθηκε στο East Med Act και εγκαινιάσθηκε με την επίσκεψη Πομπέο στην Ελλάδα, για επιστροφή των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μ.Ανατολή, αλλά και η φιλόδοξη εξωτερική πολιτική του Γάλλου προέδρου Εμ. Μακρόν για ανάκτηση της γαλλικής επιρροής σε παραδοσιακές Ζώνες όπως αυτή της Μεσογείου και της Μ. Ανατολής.

Νίκος Μελέτης
Liberal