Σαν σήμερα πεθαίνει ο Γρίβας-Διγενής-Τι έλεγε η ΜΙ5 για τη δράση του στρατηγού

Στις 30 Ιανουαρίου 1974, 200.000 Κύπριοι αποχαιρέτησαν για τελευταία φορά τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα, γνωστό και ως Διγενή. Ο στρατηγός της ΕΟΚΑ άφησε την τελευταία του πνοή τρεις ημέρες πριν, στο κρησφύγετό του στον Άγιο Νικόλαο της Λεμεσού, σε ηλικία 76 ετών.


Ο Γρίβας πέθανε από καρδιακή προσβολή ενώ βρισκόταν στο σπίτι της Έλλης Χριστοδουλίδου μαζί με τις κόρες της. Τις τελευταίες μέρες, ο στρατηγός ένιωθε έντονη αδιαθεσία και καθώς η σύζυγός του έλειπε στην Αθήνα, μεταφέρθηκε στο σπίτι της οικογένειας Χριστοδουλίδη, όπου βρισκόταν και το κρησφύγετό του, για να μην παραμένει μόνος του. Στην κηδεία το πλήθος του κόσμου έφθασε τις 200.000.


Η Κυβέρνηση δεν εκπροσωπήθηκε, καθώς η σχέση του με τον Μακάριο ήταν στα όρια του εμφυλίου. Ωστόσο,οι υποστηρικτές του μετέτρεψαν την κηδεία του σε λαϊκό προσκύνημα, ενώ κηρύχτηκε τριήμερο πένθος εις μνήμη του...



Η ΜΙ5 για τη δράση του στρατηγού Γρίβα


«Ανθρωπος αυστηρά έντιμος με όποια πρότυπα και αν γίνει η σύγκριση», αλλά και «απάνθρωπος, λιτός, κακόβουλος και ευέξαπτος», όπως και «απόμακρος, παγερός και αγέρωχος». Αυτοί είναι ορισμένοι από τους χαρακτηρισμούς της βρετανικής υπηρεσίας ασφαλείας, της Security Service γνωστότερης ως Military Intelligence Section 5 (MI5) για την προσωπικότητα του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα, μαζί με την επισήμανση ότι είχε «εξαιρετική εμμονή» στην επιδίωξη να ενωθεί η Κύπρος με την Ελλάδα. Στη δράση του στρατηγού Γρίβα, που έμεινε στην ιστορία με το ψευδώνυμο «Διγενής», ως ηγέτη της φιλοβασιλικής «Οργάνωσης Χ» -ή απλώς «X»- την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα (1941-1944), και μετέπειτα ως αρχηγού της ΕΟΚΑ στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων (1955-1959), αναφέρονται έξι (ΚV2/3878-3883) από τους συνολικά 157 φακέλους, που αποχαρακτήρισε η ΜΙ5, η οποία είναι επιφορτισμένη με την εσωτερική ασφάλεια της Βρετανίας.





Στους φακέλους, που καλύπτουν την περίοδο 1942-1962, υπάρχουν πληροφορίες για τις ενίοτε τεταμένες σχέσεις του Γρίβα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μετά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου το 1959, με τις οποίες τερματίστηκε η βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο και ιδρύθηκε το ανεξάρτητο κυπριακό κράτος. Δημοσιοποιούνται, εξάλλου, χειρόγραφες επιστολές του Διγενή -μεταφρασμένες στα αγγλικά- από την Αθήνα προς τα αδέλφια στην Κύπρο. Σε μία από αυτές (1η Φεβρουαρίου 1945), ο Γρίβας, ως αρχηγός της «Χ», αναφέρεται στις συγκρούσεις της οργάνωσης με τους ναζί και τους κομμουνιστές, καθώς και στη λεηλασία και καταστροφή της οικίας του από τον ΕΛ.ΑΣ. Επίσης υπάρχουν αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιό του, που είχε περιέλθει στα χέρια των βρετανικών διωκτικών αρχών το 1955 και το 1956, όταν ο Γρίβας είχε καταφύγει στην οροσειρά του Τρόοδος για να διαφύγει τη σύλληψη. Ακόμη, δημοσίευμα βρετανικής εφημερίδας (Sunday Times, 7 Ιουνίου 1959), που μας πληροφορεί ότι σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερς, ο Γρίβας είχε υπογράψει συμβόλαιο με τον ανεξάρτητο παραγωγό του Χόλιγουντ, Εντουάρντ Αλμπερστόν, για να γίνει κινηματογραφική ταινία με θέμα τον αγώνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ).


Η αναζήτηση, οι μεταμφιέσεις, η επικήρυξη


Οι αποικιοκρατικές αρχές επανειλημμένως επεδίωξαν να συλλάβουν τον στρατιωτικό ηγέτη της ΕΟΚΑ χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Ο Γρίβας-Διγενής, πολλές φορές μεταμφιεσμένος ως ιερέας ή μοναχός, κυκλοφορούσε ελεύθερος στην Κύπρο και διέφευγε συστηματικά τη σύλληψη. Το νεοσύστατο παράρτημα εθνικής ασφαλείας στην Κύπρο (Special Branch) γνώριζε ότι μία μυστηριώδης οργάνωση με την επωνυμία «Χ» -στην πραγματικότητα ήταν η ΕΟΚΑ- σχεδίαζε επιθέσεις κατά βρετανικών στόχων στο νησί από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, δεν ήταν όμως ακόμη σε θέση να εντοπίσει και να προσδιορίσει ποιος ήταν ακριβώς ο αρχηγός της οργάνωσης.


Οι σχέσεις με ΑΚΕΛ


Στην αρχή, μάλιστα, ορισμένοι ήταν της γνώμης ότι η ΕΟΚΑ ήταν κομμουνιστική οργάνωση, και μόνο στις αρχές του 1956 έγινε αντιληπτό ότι οι σχέσεις του Γρίβα με το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου (ΑΚΕΛ) ήταν κάθε άλλο παρά φιλικές.


Οταν την άνοιξη του 1955, η ΕΟΚΑ εγκαινίασε μια εκστρατεία βομβιστικών επιθέσεων στην Κύπρο, η Special Branch δεν ήταν βέβαιη αν πίσω από την επωνυμία «Διγενής» υπήρχε μία επιτροπή ή ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Οπως και στην περίπτωση των αντιαποικιακών εξεγέρσεων στην Παλαιστίνη και στη Μαλαισία, έτσι και στην Κύπρο, όταν άρχισε ο απελευθερωτικός αγώνας, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας (Special Branch, MI5, ΜΙ6) και της υπηρεσίας πληροφοριών του στρατού, πολλές φορές ήταν ανεπαρκής και προβληματική.


Γράφει ο επικεφαλής της Διεύθυνσης του ΜΙ6 (μυστική υπηρεσία πληροφοριών) για τη Μέση Ανατολή (4 Μαΐου, 1956/KV2/ 3878): «Οι Αρχές στην Κύπρο θεωρούν μάλλον πιθανό ότι ο αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΟΚΑ, με το ψευδώνυμο Διγενής, είναι στην πραγματικότητα ένας πρώην αξιωματικός του ελληνικού στρατού, συνταγματάρχης (ή στρατηγός), ο οποίος στη διάρκεια του πολέμου ήταν διοικητής της παραστρατιωτικής, αντικομμουνιστικής οργάνωσης “Χ”. Δυστυχώς πολύ λίγες πληροφορίες είναι γνωστές για την προσωπική εμφάνιση του Γρίβα στις αρχές ασφαλείας της Κύπρου και οποιαδήποτε σημαντική πληροφορία γι’ αυτόν θα πρέπει να τη γνωρίζουν».


10.000 λίρες


Την επιστολή αυτή έγραψε ο Γιανγκ, επειδή ήθελε η τοπική αστυνομία στο Γούλβερχαμπτον στην κεντρική Αγγλία, να μάθει περισσότερες πληροφορίες για τον Γρίβα από τον ταγματάρχη Μπάιφορντ Τζόουνς. Ο Τζόουνς, που είχε σπεύσει στο αρχηγείο του Γρίβα στην Αθήνα για να τον βοηθήσει, όταν κινδύνευε να συλληφθεί από τους κομμουνιστές (στις 3 Δεκεμβρίου 1944), ήθελε να κάνει σαφές στις βρετανικές διωκτικές αρχές ότι ένα χαρακτηριστικό του προσώπου του στρατηγού ήταν μία ουλή στο πάνω χείλος του στόματος, που την κάλυπτε το παχύ μουστάκι του.


Τον Μάιο του 1956, όταν τελικά οι αποικιοκρατικές αρχές είχαν βεβαιωθεί ότι ο στρατιωτικός ηγέτης της ΕΟΚΑ ήταν ο Γρίβας-Διγενής αποφάσισαν να τον επικηρύξουν με το ποσό των 10.000 λιρών.


Ο στόχος ανάμειξης στην πολιτική ζωή


«Ο ελληνικός λαός αντιλαμβάνεται σήμερα ότι η εθνικιστική “Οργάνωση Χ” είναι η πλέον ισχυρή απ’ όλες τις άλλες εθνικιστικές οργανώσεις», έγραφε στο ημερολόγιό του ο Γρίβας τον Οκτώβριο του 1944, όταν ήδη είχαν φθάσει στην Αθήνα τα βρετανικά στρατεύματα με την κυβέρνηση Παπανδρέου. Οπως υπογραμμίζει ο Μάγκαν στην έκθεσή του, ο Γρίβας σε επιστολή του προς τον αδελφό του στην Κύπρο, τον Φεβρουάριο του 1945, δηλώνει ότι είναι «βασιλικός» και ότι αποφάσισε να αποχωρήσει από τον στρατό και να πολιτευθεί. «Γνωρίζεις πολύ καλά ότι είχα δεσμούς με τους δημοκρατικούς και ποτέ δεν ήμουν βασιλικός. Αλλά ο πατριωτισμός είναι απαραίτητος αν πρόκειται να εξαφανισθεί το κράτος ως εθνική οντότητα», γράφει χαρακτηριστικά ο Γρίβας, ο οποίος ήδη επεδίωκε την αναδιοργάνωση της «Χ» και την ανάμειξη στην ελληνική πολιτική ζωή με τη δημιουργία ενός νέου φιλοβασιλικού κόμματος.


Στην έκθεσή του, ο αξιωματούχος του ΜΙ5 δεν παραλείπει να υπογραμμίσει τις δραστηριότητες του Γρίβα και των συνεργατών του, αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), όταν δηλαδή ξέσπασε το κύμα των αντεκδικήσεων, όχι μόνον εναντίον των κομμουνιστών, αλλά και πολιτών που είχαν ενταχθεί ή συμπαθούσαν το ΕΑΜ.


«Ο Γρίβας για περισσότερο από ένα χρόνο συνέχισε μια εκστρατεία βίαιου εκφοβισμού κατά των πολιτικών του αντιπάλων και επεδίωξε με απάνθρωπες πράξεις να επιβάλει τη θέλησή του. Αλλά σε γενικές γραμμές δεν πέτυχε τον σκοπό του και ό,τι δεν κατόρθωσε να κερδίσει με τη βία, δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα το πετύχει με τη συναίνεση. Συνεπώς, πολιτικά και ηθικά έχει χρεοκοπήσει και η παρουσία του στην πολιτική σκηνή ξεθώριασε με την αποκατάσταση της μοναρχίας το φθινόπωρο του 1946. Το αποτέλεσμα ήταν να καταλήξει στην αφάνεια και τη συνταξιοδότηση, αναπαράγοντας χωρίς αμφιβολία τις κακές εμπειρίες που γνώρισε» (19 Μαρτίου 1959 – KV2/3879).


ΒΥΡΩΝΑΣ ΚΑΡΥΔΗΣ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ