Η Ευρώπη θα πληρώσει τίμημα λόγω της ανυπαρξίας των ηγετών της

European Union for Foreign Affairs and Security Policy Josep Borrell (R) chats with General Claudio Graziano, the permanent Chairman of the European Union Military Committee (CEUMC), prior to a special meeting of the EU Foreign Affairs Council in light of Russia’s aggression against Ukraine, in Brussels, Belgium, 25 February 2022. EPA, OLIVIER HOSLET

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*

Η συνεχιζόμενη κρίση στην Ουκρανία και για τις προθέσεις της Ρωσίας με τα νέα δεδομένα των τελευταίων ωρών, με αναγκάζουν να επανέλθω επί του θέματος.

Στο ερώτημα εάν θα γίνει πόλεμος στην Ουκρανία μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, απάντησα στις 11/2 κατηγορηματικά όχι. Μάλιστα περιέγραψα εν συντομία, από πού και πώς αντλώ την βεβαιότητα αυτή.

Η συνεχιζόμενη όμως ρητορική σε όλα τα επίπεδα, καθώς και η πρόσφατη αυτονόμηση των επαρχιών Ντόνετσκ και στο Λουχάνσκ με τη σαφή υποστήριξη της Μόσχας και η προώθηση δυνάμεων από πλευράς Ρωσίας στις υπόψη περιοχές, υποχρεώνουν να γίνει ακόμη πιο εμπεριστατωμένη η βεβαιότητα αυτή.

Κατ΄ αρχάς, δεν υπάρχουν οι διαδικασίες εντός Ε.Ε. και ΝΑΤΟ για λήψη απόφασης υποστήριξης στρατιωτικά της Ουκρανίας, σε περίπτωση γενικής επίθεσης από την πλευρά της Ρωσίας. Για να επέμβει το ΝΑΤΟ βάση του καταστατικού του πρέπει ένα από τα μέλη του να δεχθεί επίθεση από χώρα εκτός ΝΑΤΟ (Άρθρο 5). Σε ότι δε αφορά στις αποστολές τύπου Ιράκ, Αφγανιστάν κλπ, υπήρξε πρώτα απόφαση από τον ΟΗΕ και πρόσκληση του ΝΑΤΟ, με το πρόσχημα της τρομοκρατίας. Είναι πολύ απόμακρο και εκτός ορίων λογικής να συμβεί κάτι ανάλογο για την Ουκρανία.

• Οι συγκρούσεις μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων αυτονομιστών γίνονται, μόνο και μόνο, για να διατηρήσουν το κλίμα ζωντανό, μετά την δήλωση του ουκρανού προέδρου την Τετάρτη 13/2/22 ότι θα είχαμε πόλεμο, αφού οι συγκρούσεις αυτές ξεκίνησαν προβοκατόρικα, αμέσως μετά, ώστε να πιεστεί το ΝΑΤΟ να εμπλακεί ενεργά όπως νόμιζε ή νομίζει η ουκρανική πλευρά.

Η Ρωσία λοιπόν ΔΕΝ είναι διατιθεμένη να μπει πρώτη σε ρήξη με την Ευρώπη για πολλούς λόγους, οικονομικούς, επιρροής στην ευρύτερη περιοχή (Βόρεια Θάλασσα, Μαύρη Θάλασσα, Ειρηνικός, Αφρική κλπ), καθώς και πολιτικούς, αφού δεν θέλει να υπάρχει και να διαιωνίζεται ένας ψυχρός πόλεμος, όπως στις δεκαετίες από τον Β΄ΠΠ και μετά.

Η μετακίνηση ρωσικών στρατευμάτων στην περιοχή, και η εμπλοκή τους με δυνάμεις της Ουκρανίας, γίνεται με σκοπό πρωτίστως να φανεί το ποιος έχει το «πάνω» χέρι στην περιοχή.

• ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Σε ότι αφορά στη διακίνηση του φυσικού αερίου (ΦΑ) προς την Ευρώπη, η Ρωσία σαφώς έχει πολλαπλά οφέλη, αφού στα 10-12 τελευταία χρόνια, έχει αυξήσει τη ροή προς Ευρώπη πάνω από 10%, γεγονός που σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία.

Όμως διαφεύγει σε πολλούς ότι μετά την πρόσφατη υπογραφή με την Κίνα να της παρέχει για 30 έτη 10 δις κυβικά μέτρα ΦΑ ανά έτος, εισπράττοντας τα χρήματα σε ΕΥΡΩ και όχι σε δολάριο, δεν ρισκάρει την οικονομική κατάρρευση της ΕΕ και του ΕΥΡΩ. Σημειώνεται ότι, η Ρωσία ήδη στέλνει ΦΑ στην Κίνα μέσω του αγωγού “Power of Siberia” που ξεκίνησε το 2019, αλλά και μέσω μεταφορών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).

Οι όποιες συζητήσεις για επιβολή οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας προσκρούει ήδη στον σκεπτικισμό των μελών της ΕΕ, αφού κανείς δεν γνωρίζει πλέον τις προθέσεις της ρωσικής πλευράς, με ποιο δηλαδή τρόπο θα αντιδράσει στα μέτρα αυτά. Μάλιστα οι προτάσεις ορισμένων ηγετών της ΕΕ να παγώσουν οι διατραπεζικές συναλλαγές της Ρωσίας μόνο έκπληξη προκαλούν, αφού η αντίποινα θα είναι να παγώσει η ροή ΦΑ και άρα η Ευρώπη ολόκληρη λόγω έλλειψης ενέργειας.

Για τον λόγο αυτό είδαμε ¨κυρώσεις¨ εναντίον ρωσικών εταιρειών και όχι προς τη χώρα. Πέραν αυτών και όσο η ουκρανική πλευρά πιέζει την αντίστοιχη ρωσική προσδοκώντας εμπλοκή ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, τόσο το τοπίο θα μοιάζει με το αντίστοιχο της πρώην και πάλαι ποτέ Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, πριν τη διάλυση της. Μόνο που αυτή τη φορά θα βγει ωφελημένη με τη διάλυση της Ουκρανίας η Ρωσία και χαμένη η Ευρώπη.

Πέραν βέβαια όλων αυτών, διαφεύγει δυστυχώς από τις  ηγεσίες της ΕΕ και των ΗΠΑ, η ρήση του Μεγάλου Ναπολέοντα, που είπε πριν από 220 χρόνια: «Όταν η Κίνα ξυπνήσει, ο κόσμος θα κλονιστεί συθέμελα».

• Η Κίνα λοιπόν ξύπνησε εδώ και πολύ καιρό και μάλιστα την στιγμή που οι δυτικές χώρες ¨πήγαιναν για ύπνο¨. Αυτό που έλλειπε από την Κίνα ήταν η αυτάρκεια σε ενέργεια. Τώρα όμως, σε συνεργασία με τη Ρωσία και με τις μέχρι τώρα κινήσεις της κυρίως στην κεντρική Αφρική, την έχει εξασφαλίσει.

Έτσι, η Ρωσία με τις πηγές που διαθέτει, μαζί με την Κίνα κλείνουν ένα τόξο από Ειρηνικό, Ινδικό και Βόρεια Θάλασσα σε ότι αφορά την Ευρώπη, που οι σημερινές ηγεσίες Ευρώπης και Αμερικής δεν είχαν καν φανταστεί. Ως επακόλουθο έχουμε να αδυνατίζει σημαντικά το οικονομικό ενδιαφέρον της Ρωσίας προς την Ευρώπη, αφού έχει εξασφαλίσει ροές ΦΑ προς ανατολάς, χωρίς να προβληματίζεται ιδιαίτερα από την προσπάθεια των αμερικανών για ακόμη πιο δυναμική είσοδο στην Ευρώπη για απεξάρτηση της ΕΕ από την Ρωσία.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι  για να καλύψει η Ευρώπη τις τυχόν μειώσεις προμήθειας ΦΑ από Ρωσία, θα χρειαστεί τουλάχιστον 10 χρόνια για να οικοδομήσει νέους αγωγούς, λιμάνια και εγκαταστάσεις για μεταφορά LNG. Θα χρειαστεί επίσης, νέες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές και γενικότερα θα πληρώσει πολλά δις ΕΥΡΩ μέχρι να αποκατασταθεί ξανά η ισορροπία ροών ΦΑ και τιμών στη γηραιά Ήπειρο.

Η όψιμη ανακάλυψη του προβλήματος συνεργασίας Ρωσίας – Κίνας, από τις δύο πλευρές του ατλαντικού (ΕΕ-ΗΠΑ), το μόνο που τροφοδοτεί είναι φόβο και σκεπτικισμό κυρίως στην Ευρώπη, αλλά το χειρότερο όλων είναι ότι έχει ήδη επιφέρει σημαντική πτώση του βιοτικού της επιπέδου στην ΕΕ, λόγω αύξησης κόστους της ενέργειας σε όλες της μορφές της, ανασφάλεια για το αύριο, φτωχοποίηση των χαμηλών εισοδημάτων και τεράστιο πλουτισμό όμως της οικονομικής ελίτ που ελέγχει τις εσωτερικές πηγές ενέργειας και τεχνολογίας, λόγω της αύξησης του κόστους.

Στο σημείο αυτό βλέπουμε να έχουμε μια επανάληψη της κρίσης 2006-08 σε πολύ χειρότερη όμως μορφή, με τη συνδρομή και της πανδημίας.

• ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Η όποια προσπάθεια εμπλοκής λοιπόν της Ρωσίας στρατιωτικά με Ευρώπη και το ΝΑΤΟ μέσω των προκλήσεων στα σύνορα με Ουκρανία, δεν θα ευοδωθεί εκτός και αν αποφασιστεί η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Σενάριο αυτό μοιάζει περισσότερο με επιστημονική φαντασία, αφού η ΕΕ και η Ευρώπη γενικότερα δεν θα ρισκάρουν μια τέτοια εξέλιξη, αφού δεν θα έχει κανένα όφελος, αλλά πολλές απώλειες.

Το γεγονός πιστοποιεί η τρικυμία στο ποτήρι που έχει προκληθεί εντός της ΕΕ, με τις επαμφοτερίζουσες δηλώσεις ηγετών και παραγόντων της. Η έλλειψη κοινής πολιτικής, αλλά και τα διαφορετικά οικονομικά και άλλα συμφέροντα, αποτελούν τροχοπέδη στη λήψη αποφάσεων για επίλυση του προβλήματος.

Οι παγκόσμιες γεωπολιτικές ανακατατάξεις στο επόμενο διάστημα θα είναι καταιγιστικές, με το μεγαλύτερο τίμημα να το πληρώνει η γερασμένη πλέον Ευρώπη. Η μόνη χώρα που έχει αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος και λαμβάνει μέτρα είναι η Γερμανία, η οποία θα είναι ξεκάθαρα και ο βασικός συνομιλητής από πλευράς ΕΕ με δύση και ανατολή, όμως εξασφαλίζοντας πρώτα τα δικά της συμφέροντα.

• ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Για να υπάρξει ένα αποτέλεσμα «win win», σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, πρέπει να γίνουν ορισμένα βήματα όπως:

• Σεβασμός της ιστορίας και των θέσεων της Ρωσίας από την ΕΕ, όπως είπε δυνατά ο πρώην Αρχηγός του γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού .
• Η Ρωσία δεν θα κάνει πίσω ποτέ και με κανένα τρόπο στον περιορισμό του στρατηγικού της βάθους, που της προσφέρει το έδαφος της Ουκρανίας. Γεγονός που αυτονόητα σημαίνει δεν θα δεχθεί ποτέ προσχώρηση της Ουκρανίας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, καθώς και περεταίρω επέκταση του προς Ανατολάς.
• Η Ρωσία δεν θα κάνει πίσω στην συμφωνία του 1994 γνωστή ως «Μνημόνιο της Βουδαπέστης» με Βρετανία και ΗΠΑ, με την οποία η Ουκρανία συμφώνησε να παραδώσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο με αντάλλαγμα τον σεβασμό «της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας και των υπαρχόντων συνόρων της».
• Τέλος, δεν θα υποχωρήσει στο θέμα της Κριμαίας, ενώ για το θέμα  στο Ντόνετσκ και στο Λουχάνσκ, θα πατήσει επάνω στην ειρηνευτική συμφωνία του 2015 που έγινε με τη μεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας.Από την πλευρά της η Ευρώπη:

• Σε συνεργασία με ΗΠΑ, πρέπει να εργαστεί για την διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή της. Ισορροπία όμως πρωτίστως οικονομικών συμφερόντων, αλλά και αμυντικών-στρατιωτικών (διατήρηση του ΝΑΤΟ στο έδαφός της).
• Να αναπτύξει και να βρει νέες πηγές ενέργειας, ώστε να έχει τη δική της αυτάρκεια.
• Να αναπτύξει πεδία συνεργασίας με Ρωσία και σε άλλους τομείς όπως τεχνολογία, τουρισμός κλπ.
• Να κινηθεί συμβιβαστικά και βάση αμοιβαίων συμφερόντων σε συνεργασίες με Κίνα, Ινδία και Κεντρική Αφρική. Διαφορετικά το μεταναστευτικό πρόβλημα θα ενταθεί και η οικονομία της θα συρρικνώνεται συνεχώς.

Διαφορετικά, το τίμημα θα το πληρώσει ΜΟΝΟ η Ευρώπη, λόγω της αδυναμίας των σημερινών της πολιτικών ηγεσιών να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων που αφορούν τους λαούς της επειδή απλά εκτελούν πιστά τις πολιτικές των γερακιών της άλλης πλευράς του Ατλαντικού και όχι αυτές προς το δικό τους συμφέρον.

*Ο κ. Χρήστος Χριστοδούλου είναι Πτέραρχος, τέως Α/ΓΕΕΘΑ ε.τ.