Υδρογονάνθρακες: ΓΙΑΤΙ Η ΣΤΡΟΦΗ, της κυβέρνησης Μητσοτάκη μπορεί να αποδειχθεί… “GAME CHANGER”

Αυτό το πρωθυπουργικό διάγγελμα ήταν διαφορετικό από τα άλλα. Με αφορμή τη σφοδρή κρίση που πλήττει σκληρά μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, και ενώ το ενδιαφέρον ήταν στραμμένο στις εξαγγελίες ενίσχυσης των πιο ευάλωτων εκ των συμπολιτών μας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προέβη σε μια ιστορική ανακοίνωση. Μετά από δεκαετίες παλινωδιών, οι συνθήκες οδηγούν την ελληνική κυβέρνηση να διακηρύξει επίσημα την πρόθεση αξιοποίησης ελληνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Η στροφή Μητσοτάκη έχει κολοσσιαία σημασία.

Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)

Η σημασία της εξαγγελίας είναι χωρίς υπερβολή κολοσσιαία. Σε μια εποχή που το φυσικό αέριο αναδεικνύεται στο πιο πολύτιμο και περιζήτητο παγκοσμίως αγαθό, η Ελλάδα παίρνει την απόφαση να αντιμετωπίσει δραστικά το ενεργειακό της πρόβλημα. Ταυτόχρονα, στέλνει επιτέλους το ξεκάθαρο πολιτικό σήμα που περίμεναν οι επικεφαλής των ενεργειακών κολοσσών που δραστηριοποιούνται στη Μεσόγειο. Είναι προϋπόθεση η πολιτική βούληση για να ασχοληθούν οι εταιρείες απερίσπαστες με περαιτέρω έρευνες και γεωτρήσεις.

Το ενδιαφέρον τους προέρχεται από τις έρευνες που έχουν ήδη πραγματοποιήσει κορυφαίοι στον τομέα οργανισμοί, προερχόμενοι κυρίως από τη Γαλλία και τη Νορβηγία. Πολλοί υποστηρίζουν ότι εάν η Ελλάδα είχε επιδείξει διαφορετικά αντανακλαστικά, η χώρα θα είχε αποφύγει τις περιπέτειες των Μνημονίων…

«Διεκδικούμε την ενεργειακή μας αυτάρκεια. Αυτό σημαίνει επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές, ξεπερνώντας κάθε γραφειοκρατικό εμπόδιο. Ανάπτυξη ηλεκτρικών διασυνδέσεων με κράτη, όπως η Αίγυπτος. Μετατροπή της πατρίδας μας σε πύλη εισόδου υγροποιημένου φυσικού αερίου. Προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και αντικατάστασης των παλαιών συσκευών», είπε, προσθέτοντας: «και ασφαλώς, αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου με οικονομικό ενδιαφέρον. Για το θέμα αυτό θα υπάρξουν σύντομα και νέες ανακοινώσεις».

Η σημασία του πρωθυπουργικού μηνύματος δεν έχει γίνει επαρκώς αντιληπτή. Επηρεάζει όμως, κατά κυριολεξία, τη γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας και αυτό θα διαπιστωθεί σύντομα. Η απόφαση αυτή –πέραν της σημασίας που έχει η γεωγραφική θέση της Ελλάδας για τη Δύση– μεγιστοποιεί και την αξία της χώρας μας για την ενεργειακή ασφάλεια της Γηραιάς Ηπείρου. Αυτή η πραγματικότητα ενισχύει θεαματικά τη μη στρατιωτική ελληνική αποτρεπτική αξιοπιστία, καθώς «παντρεύει» ζωτικά συμφέροντα των εταίρων και συμμάχων της με τα αντίστοιχα ελληνικά.

ExxonMobil και Total
Η πρωθυπουργική εξαγγελία έρχεται να ενισχύσει θεαματικά τον δεσμό της Ελλάδας με τους δυο πυλώνες επί των οποίων στηρίζεται η ελληνική ασφάλεια: Τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, από τις οποίες προέρχονται αντίστοιχα οι ενεργειακοί κολοσσοί ExxonMobil και Total. Ας μη λησμονούμε και τον ρόλο τους στα κοιτάσματα της κυπριακής ΑΟΖ που αμφισβητεί η Τουρκία. Ο στρατιωτικός καταναγκασμός που επιχείρησε η Άγκυρα απέναντι σε μια αδύναμη στρατιωτικά χώρα, προσέκρουσε επί του πανίσχυρου τείχους που συνιστούν τα παγκόσμια ενεργειακά συμφέροντα της Δύσης. Ο κύκλος εργασιών τέτοιων εταιριών ξεπερνά συχνά τα ΑΕΠ χωρών της υφηλίου…

Οι πρωθυπουργικές εξαγγελίες αποτελούν δικαίωση για όσους επέμεναν να υποστηρίζουν επί δεκαετίες ότι στις ελληνικές θάλασσες κρύβεται σημαντικότατος πλούτος. Με τα σημερινά δεδομένα, όπως προκύπτουν από τις κατανοητά συντηρητικές εκτιμήσεις της ΕΔΕΥ, ο πλούτος αυτός υπερκαλύπτει τις προϋποθέσεις βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Οι δε διεθνείς αγορές είναι προεξοφλητικοί μηχανισμοί, οπότε οι θετικές επιπτώσεις θα φανούν πολύ νωρίτερα.

Σίγουρα ισχύει το «κάλλιο αργά παρά ποτέ», αλλά είναι μεγάλος και ο πειρασμός να σκεφτεί κανείς πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση σήμερα εάν η Ελλάδα είχε επιδείξει τα αντανακλαστικά π.χ. της Κύπρου. Η νέα πολιτική της Ελλάδας έρχεται ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία. Ο υπογράφων υποστήριξε ότι η επιχειρούμενη βεβιασμένα «πράσινη μετάβαση» αξιοποιήθηκε από τη Μόσχα για να επιχειρήσει διά του στρατιωτικού εργαλείου την επίτευξη των διακηρυγμένων (γεω)πολιτικών στόχων της στην Ουκρανία.

Η Ρωσία είχε ορθώς διαγνώσει την δεδηλωμένη έτσι κι αλλιώς απροθυμία της Δύσης να εμπλακεί στρατιωτικά στην Ουκρανία. Αναφορικά με τις δυτικές κυρώσεις, ποντάρισε στο «παράθυρο τρωτότητας» ειδικά των Ευρωπαίων, εξαιτίας της ενεργειακής εξάρτησής τους από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Αυτό μάλιστα συνδυαζόταν περίφημα με τις ήδη υψηλές διεθνείς τιμές που δεν οφείλονταν στον πόλεμο. Οφείλονταν κυρίως στην ανικανότητα ειδικά της Ευρώπης να αντιμετωπίσει με ρεαλισμό το ενεργειακό της πρόβλημα.

Θα μπορούσε μάλιστα να υποστηριχθεί ότι αυτή η πολιτική συνέβαλε στο ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Εύλογα οι Ρώσοι θα σκέφθηκαν πως σε περίπτωση που η «πράσινη μετάβαση» θα ήταν επιτυχής σε κάποιο βάθος χρόνου, το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό γι’ αυτούς. Δεν θα οδηγούσε μόνο σε μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, αλλά από τα ορυκτά καύσιμα συνολικά. Αυτό θα έπληττε τη ρωσική οικονομία.

Ομοιότητες Ρωσίας-Ουκρανίας με το ελληνοτουρκικό μέτωπο…
Άλλη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι οι συνεχιζόμενες ομοιότητες που παρουσιάζονται στο μέτωπο Ρωσίας-Ουκρανίας με αυτές στα ελληνοτουρκικά. Από τις αρχές Μαρτίου, ο υπογράφων είχε διακρίνει κάποια πρώτα σημάδια αύξησης του κινήτρου ανάμεσα στους εμπολέμους για την αναζήτηση οδού απεμπλοκής από τη στρατιωτική σύγκρουση. Το κόστος που είχε επιβληθεί στη ρωσική πλευρά και τα όρια της οικονομίας της χώρας καθιστούσαν μια τέτοια επιλογή εύλογη.

Η τουρκική πολιτική απέναντι στην Ελλάδα δεν διαθέτει καν επιχειρήματα σαν της Μόσχας που αναγνωρίζονται από μεγάλο μέρος αναλυτών ακόμα και στη Δύση ως λογικά. Η πολιτική της Άγκυρας συνιστά κλασικό επεκτατισμό. Το κόστος που επιβλήθηκε στη Ρωσία προβλημάτισε σοβαρά την Άγκυρα. Οι δε στενές και πολυεπίπεδες σχέσεις με τη Μόσχα ήταν λογικό να την εκθέσουν στον κίνδυνο να τεθεί η ίδια στο στόχαστρο εάν δεν αναδιπλωθεί.

Σε εποχές ψυχροπολεμικού διχασμού, οι θέσεις πρέπει να είναι καθαρές, ασχέτως του ύφους διατύπωσής τους. Η Ελλάδα έπραξε το αυτονόητο και τάχθηκε κατά της εισβολής σε ένα κυρίαρχο κράτος. Είχε προηγηθεί ο διπλωματικός μαραθώνιος που οδήγησε στη θεαματική ενίσχυση των σχέσεων της Αθήνας με ισχυρές χώρες στην ευρύτερη περιοχή μας.

Η Τουρκία λοιπόν ανέκρουσε πρύμναν και αποδύθηκε σε μια ταχεία προσπάθεια κλεισίματος των μετώπων που είχε ανοίξει ο Ερντογάν. Το άγχος της Άγκυρας, όμως, δεν κρύβεται, όπως και ο καιροσκοπικός χαρακτήρας της νέας πολιτικής της. Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένη την εκτόξευση της σημασίας των υδρογονανθράκων στο γεωστρατηγικό χρηματιστήριο, η Τουρκία αντελήφθη ότι δεν είχε επιλογή από το να στραφεί και προς την Αθήνα.

Η Άγκυρα δεν μπορούσε να αναλάβει το ρίσκο, καθώς φοβάται πως δεν θα ήταν ίδια με το παρελθόν η ανοχή της Δύσης απέναντι στην τουρκική αμετροέπεια, τον αναθεωρητισμό σε βάρους συμμάχου και την παράλογη διεκδίκηση αυτοεξαίρεσης από το διεθνές δίκαιο. Ούτε οι απειλές περί βραχυκύκλωσης κάθε προσπάθειας μέσω στρατιωτικής παρουσίας θα γίνονταν ανεκτές. Δεν έγιναν πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, όταν τα τουρκικά πολεμικά πλοία περιορίστηκαν να κοιτούν από μακριά τη δραστηριότητα της ExxonMobil στην κυπριακή ΑΟΖ, ενώ στην περιοχή βρίσκονταν μονάδες επιφανείας του US Navy.

Πλέον, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω για την Άγκυρα. Η ανακοίνωση προθέσεων από τον Κυριάκο Μητσοτάκη για την αξιοποίηση των ελληνικών κοιτασμάτων και η ορθή εμμονή στην πιστή εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, σε συνδυασμό με τις ξεκάθαρες παραινέσεις ισχυρότατων παραγόντων στις ΗΠΑ, έχει δημιουργήσει νέο στρατηγικό περιβάλλον. Πολλοί στην Ουάσιγκτον δείχνουν να εκτιμούν τη σημασία της ακώλυτης πρόσβασης των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στον ελληνικό χώρο, χωρίς καν κάποιο σοβαρό χειροπιαστό αντάλλαγμα.

Η διεθνής συγκυρία έχει ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας. Μένει να αποδειχθεί εάν ο πολιτικός της κόσμος μπορεί να σηκώσει στους ώμους του το παίγνιο υψηλής στρατηγικής που εκτυλίσσεται, έχοντας ξεκάθαρη οπτική του ελληνικού συμφέροντος. Χωρίς δηλαδή απλή ταύτιση με τις επιλογές οποιουδήποτε, αλλά με σθεναρή διεκδίκηση όσων επιτάσσει το διεθνές δίκαιο και η απλή λογική.