Οι αλησμόνητες πατρίδες της Ίμβρου και της Τένεδου: Ένα οδοιπορικό στα δύο νησιά που και σήμερα αντιστέκονται

Ο δημοσιογράφος Τάσος Παπαδόπουλος στην Ίμβρο. Φωτογραφία via Hellas Journal

Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Μια επίσκεψη σε δύο νησιά με ελληνικό πληθυσμό στο παρελθόν, που εκχωρήθηκαν στην Τουρκία με την Συνθήκη της Λωζάνης, την Ίμβρο και την Τένεδο, στάθηκε αφορμή να προσεγγίσουμε το εναπομείναν ελληνικό στοιχείο, μια και η συντριπτική πλειοψηφία εκδιώχθηκε με βίαιο τρόπο μετά το 1964.

Παρά τα οικονομικά προβλήματα, εν τούτοις πολλοί είναι οι Τούρκοι, που επιλέγουν τα δύο αυτά νησιά, για μια μικρή απόδραση από τα αστικά κέντρα που ζουν.

Η πρώτη εικόνα που παρατηρεί κανείς, είναι η συνύπαρξη δύο κόσμων στην Τουρκία. Αυτής του σύγχρονου Ευρωπαίου πολίτη και μιας δεύτερης του Ασιάτη. Από τη μια το κοντό σορτς κι από την άλλη η ολόσωμη παραδοσιακή ισλαμική ενδυμασία με το μαντίλι στο κεφάλι που καλύπτει τα μαλλιά.

Στα δύο αυτά νησιά μετά τις συστηματικές διώξεις, έχουν απομείνει ελάχιστοι Έλληνες. Στην Ίμβρο από 13.000 παραμένουν 500 και στην Τένεδο από 3.000 απέμειναν μόλις 10.

Η Ίμβρος το μεγαλύτερο νησί από το οποίο κατάγεται ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει αεροδρόμιο και καλή οδοποιία, ενώ η Τένεδος μικρότερο νησί, περιορίζεται όλη η ζωή και η δραστηριότητα στην πόλη, που βρίσκεται γύρω από το λιμάνι, όπου υπάρχει και το Ενετικό κάστρο.

Φτάνοντας στην Ίμβρο το πρώτο χωριό που συναντά ο επισκέπτης είναι η Παναγιά, όπου υπάρχει και η μεγαλύτερη εμπορική κίνηση, μια και είναι η πρωτεύουσα του νησιού.

Μέσα από μια διαδρομή σε πολύ καλό δρόμο, με συνολικό οδικό δίκτυο που δεν συναντά κανείς σε αντίστοιχου μεγέθους ελληνικά νησιά, θα οδηγηθούμε στο Σχοινούδι.

Οι δύο εκκλησιές η μια κάτω και η άλλη στο πάνω του χωριού είναι κλειστές. Η μία είναι η Αγία Μαρίνα και η δεύτερη αφιερωμένη στην Παναγία. Όπως μας πληροφόρησαν τις λειτουργούν μόνο στην γιορτή τους μια και το χωριό είναι μισοερειπωμένο.

Ένας Ρωμιός κάτοικος του χωριού μας πληροφόρησε ότι στο Σχοινούδι σήμερα κατοικούν 50 Έλληνες και 50 Τούρκοι. Όπως μας είπε ακόμη και οι Τούρκοι το έχουν εγκαταλείψει. Παντού συναντά ο επισκέπτης, παλιά πέτρινα σπίτια εγκαταλελειμμένα στο χρόνο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο χώρος που οι γυναίκες του χωριού έπλεναν τα ρούχα τους. Χρησιμοποιούσαν μια σειρά από γούρνες και στους πίσω χώρους σε καζάνια ζέσταιναν το νερό. Ήταν κάτι σαν τα σημερινά πλυντήρια κοινής χρήσης, που ομαδικά χρησιμοποιούνται σε κάποιες μεγαλουπόλεις.

Στο Σχοινούδι οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι έχουν στήσει με τελάρα κυψελών αυτοσχέδιο θερινό κινηματογράφο στην αυλή ενός σπιτιού. Πινακίδα στην είσοδο του χωριού πληροφορεί τους επισκέπτες ότι κάμερες επιτηρείται η περιοχή όλο το εικοσιτετράωρο.

Το ερειπωμένο παλιό παρθεναγωγείο που βρίσκεται στο Σχοινούδι με την φροντίδα επιχειρηματία από την Ελλάδα πρόκειται να αναστηλωθεί και να μετατραπεί σε οίκο ευγηρίας.

Τα Αγρίδια ήταν άλλοτε το μεγαλύτερο χωριό της Ίμβρου. Εκεί υπάρχει το ένα και μοναδικό ελληνικό σχολείο με Τούρκο υποδιευθυντή, που τα πανθ΄ ορά. Άνοιξε και πάλι το σχολείο το 2013 σε καινούργιο κτίριο. Το 1964 με απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης έκλεισαν όλα τα ελληνικά σχολεία στα δύο αυτά νησιά. Ξεκίνησε με δύο μαθητές και σήμερα έχει 57 που φοιτούν στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο.

Το παλιό σχολείο στα Αγρίδια βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία στο κέντρο του χωριού.

Σε πείσμα των καιρών στα Αγρίδια λειτουργεί μια ελληνική ταβέρνα που με φαντασία ο εστιάτορας έχει ζωγραφήσει την ξύλινη κλεισμένη πόρτα.

Οι Άγιοι Θεόδωροι τόπος καταγωγής του Πατριάρχη Βαρθολομαίου είναι ένα γραφικό χωριό που συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες, με πολλά μικρά εστιατόρια και καφέ. Τα σοκάκια του που είναι στρωμένα με πλακόστρωτο, έχουν άρωμα Ελληνικό, παρά την παρουσία ελάχιστων Ρωμιών, που σε πείσμα των καιρών, διατηρούν ταβέρνες με ελληνικές ονομασίες.

Η Τένεδος είναι πολύ μικρότερο νησί από την Ίμβρο και το μοναδικό χωριό βρίσκεται στο χώρο του λιμανιού γύρω από το κάστρο.

Περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια συναντήσαμε μια οικογένεια Ελλήνων από την Τένεδο, που ζει στην Αθήνα, αλλά που περνάει τα καλοκαίρια της στο νησί, δραστηριοποιείται στο χώρο της εστίασης και παράλληλα διαθέτει ένα μικρό ξενοδοχείο.

Στην ελληνική συνοικία συναντά ο επισκέπτης παλιά αρχοντικά, που κατοικούνται σήμερα από Τούρκους. Το ελληνικό σχολείο που σήμερα είναι μουσείο. Στην ενδοχώρα του νησιού υπάρχουν τεράστιοι αμπελώνες που παράγουν ονομαστά σταφύλια και εξαίρετο κρασί.

Η εκκλησία της Παναγιάς μετά από πολλά χρόνια λειτουργεί και πάλι χάρη στην παρουσία ενός ιερέα που πήγε και ιερουργεί στην Τένεδο από την Μυτιλήνη.

Στους δρόμους της Τενέδου ο επισκέπτης συναντά ένα αυτοσχέδιο τρενάκι που το οδηγεί τρακτέρ με το οποίο γίνεται μια περιήγηση γύρω από την κωμόπολη.

Μια παρέα από την ομάδα των Ιχνηλατών Εικόνων, με τους Διαχειριστές μαζί που οργάνωσαν αυτή την μοναδική επίσκεψη, μετά από την περιήγηση στην Τένεδο κάθονται στο τραπέζι για φαγητό  και ανταλλαγή εμπειριών.

Φεύγοντας από αυτά τα δύο αυτά νησιά, στα οποία οι Τούρκοι, παρά τα όσα προβλέπονται από την Συνθήκη της Λωζάνης, ξεκλήρισαν με δόλιο τρόπο τον ελληνικό πληθυσμό, νιώθει κανείς ένα πόνο, μια και βλέπει έναν ακόμη τόπο, όπου ζούσαν για αιώνες Έλληνες να ξεριζώνεται. Αναλογίζεται ταυτόχρονα και τις αντίστοιχες περιοχές της Μικράς Ασίας, που οι Τούρκοι κινήθηκαν ως κατακτητές και απομάκρυναν με την βία τους γηγενείς κατοίκους, στο πλαίσιο της εθνοκάθαρσης.

Ένα ταξίδι που σε γεμίζει πίκρα και παράλληλα αισιοδοξία, όταν βλέπεις όσους έμειναν να αγωνίζονται με νύχια και με δόντια να παραμένουν ακρίτες στις πατρογονικές τους εστίες…

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ