ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗΣ

Στις απαρχές της τεχνολογικής επανάστασης, πολλοί ήλπισαν ότι η δημιουργία έξυπνων ρομπότ και αυτοματοποιημένων παραγωγικών μεθόδων θα οδηγούσε την εργατική τάξη σε μεγαλύτερη ευημερία.

του ΑΛΕΞΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

Οι δεκαετίες που πέρασαν έδειξαν ότι οι δυνάμεις της εργασίας κάθε άλλο παρά επωφελήθηκαν από τη λεγόμενη «τεχνική, παραγωγική νοημοσύνη». Αντιθέτως, είτε με τη δομική πλέον ανεργία είτε με την κατάλυση των συλλογικών ρυθμίσεων και τη γενίκευση της ρήτρας αυτοεξαίρεσης (opt-out) είτε με την επικράτηση των ευέλικτων μορφών εργασίας, τα κεκτημένα του Συνδικαλιστικού Κινήματος καταργούνται.

Οι τεχνολογικές μέθοδοι δεν μείωσαν τον εργασιακό χρόνο ούτε αύξησαν την αμοιβή της εργασίας. Το ότι ένας εργαζόμενος σήμερα παράγει πλούτο όσο πέντε ή έξι εργαζόμενοι προ 30ετίας όχι μόνο δεν συνεπιφέρει πολλαπλάσιες αμοιβές, αλλά ούτε καν προσμετράται στην αναλογία ασφαλισμένων – εργαζομένων και συνταξιούχων. Ο πλούτος που περισσεύει αποξενώνεται παντελώς από την προσαύξηση του άμεσου και έμμεσου εργατικού κόστους. Ταυτοχρόνως, ούτε ωφέλιμος χρόνος των εργαζομένων απελευθερώνεται για να τον διαθέσουν στην οικογένεια, στον πολιτισμό, στη συλλογική δράση. Η πεμπτουσία της γνώσης της ανθρωπότητας, που γέννησε τις νέες παραγωγικές μεθόδους, δεν παρέμεινε ως κτήμα των κοινωνικών συνόλων, αλλά την ιδιοποιήθηκαν οι επιχειρηματικοί όμιλοι.


Όλοι προστρέχουν σ’ αυτούς, ακόμη και τα κράτη, για να εκσυγχρονίσουν τη λειτουργία τους, σε έναν ατέρμονα και ετερόνομο δρόμο, όπου οι πάλαι ποτέ κραταιές συλλογικότητες πληρώνουν ακριβό τίμημα για την επιχειρηματική εκμετάλλευση του πλούτου της γνώσης και του πολιτισμού. Με αυτή την εξέλιξη ήταν εκ των πραγμάτων αδύνατο να επωφεληθεί ποιοτικά και ποσοτικά ο παράγοντας «εργασία». Δεν είναι, ως εκ τούτου, παράδοξο ότι το κοινωνικό κράτος, κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, κατεδαφίζεται με ραγδαίους ρυθμούς. Αφού το μετανεωτερικό κράτος δεν κατόρθωσε να ελέγξει τις νέες παραγωγικές μεθόδους και να θέσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην υπηρεσία της πραγματικής οικονομίας και των αναγκών του λαού, ήταν επόμενο (σύμφωνα και με τους κανόνες της διαρκούς και ανελέητης ταξικής πάλης) οι δυνάμεις του κεφαλαίου να προσπαθήσουν να απορρυθμίσουν τις κύριες πτυχές της πολιτικής λειτουργίας, μεταξύ των οποίων και η δημόσια, καθολική, κοινωνική ασφάλιση.

Συρρίκνωση συντάξεων
Έτσι και το σχέδιο νόμου που κατέθεσε η κυβέρνηση, με τις προδιαγραφές του Πρωτοκόλλου της Τριμερούς Επιτήρησης, συμπληρώνει έναν κύκλο σταδιακής αποδόμησης του κοινωνικού κράτους που συντελείται στην πατρίδα μας κατά την τελευταία 20ετία. Συνιστά την έκτη γενική ασφαλιστική «μεταρρύθμιση» (ν. 1902/1990, 2084/1992, 3029/2002, 3232/2004, 3655/2008) και είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει σε δραματική συρρίκνωση όλων των συντάξεων και σε περαιτέρω άμβλυνση των κοινωνικών δομών. Είναι πρώτη φορά που τίθεται ένας ποσοτικός στόχος, τον οποίο οφείλει να τηρήσει η ελληνική κυβέρνηση, ότι δηλαδή δεν πρέπει να αυξηθεί η δαπάνη του κράτους για το συνταξιοδοτικό σύστημα πάνω από το 2,5% του ΑΕΠ έως το 2060. Με δεδομένο ότι τις επόμενες δεκαετίες, σύμφωνα με αξιόπιστες μελέτες ελληνικών και διεθνών οργανισμών, το δημογραφικό θα υποστεί ραγδαία επιδείνωση με τη σημαντική αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού, αντιλαμβάνεται ο καθένας τα ασφυκτικά – περιοριστικά πλαίσια εντός των οποίων καλείται να κινηθεί το ταλαιπωρημένο και κολοβωμένο από δεκαετιών ταμειακό πρόβλημα του ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Αυτός και μόνον ο όρος καθιστά τον επιχειρούμενο ανασχεδιασμό του ασφαλιστικού συστήματος την τελευταία μεταβατική, προ της κρίσιμης στιγμής της κατάρρευσης, συνταξιοδοτική ρύθμιση. Οι επικείμενες ρυθμίσεις αποτελούν αναπόσπαστη συνέπεια των προηγουμένων. Δεν καταργείται καμία ουσιώδης «αντι-ασφαλιστική» μεταρρύθμιση της ΝΔ από το 1993 έως το 2009, παρά τις αντίθετες υποσχέσεις. Το σχέδιο νόμου θεωρεί ως δεδομένο το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, που με τη συνταγή του Πρωτοκόλλου της Διεθνούς Επιτήρησης, υπό το πρόσχημα της διάσωσης και της βιωσιμότητάς του, εισάγει σ’ αυτό αρχές και κανόνες αναδιανομής της φτώχειας, νεοφιλελεύθερης επίνευσης. Η δημοσιονομική κρίση δίνει την αφορμή για μια αμετάκλητη «επίλυση» του ζητήματος, όπου το κράτος πρόνοιας υποστέλλει την κοινωνική του σημαία και αποχωρεί από το πεδίο της αναβάθμισης του κοινωνικού κεφαλαίου, αφήνοντας ανυπεράσπιστο το καλύτερο δημιούργημα της πολιτικής κοινωνίας. Όλες οι συντάξεις μειώνονται σημαντικά και θα μειωθούν ακόμη περαιτέρω με το δραστικό περιορισμό της κρατικής χρηματοδότησης στο εγγύς μέλλον. Τα όρια ηλικίας αυξάνουν απαγορευτικά, ώστε να καθιστούν ελάχιστο τον εναπομένοντα χρόνο των «περήφανων γηρατειών» και να καταβαραθρώνουν την παραγωγικότητα των δημόσιων εργασιακών συστημάτων. Η νέα «αρχιτεκτονική» των συντάξεων αλλάζει το χαρακτήρα τους από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό. Η εισαγωγή της ρήτρας ότι τα Ταμεία θα δίδουν τις παροχές, μεταξύ των άλλων, και εφόσον το επιτρέπουν τα οικονομικά τους, καθιστά τις παροχές απροσδιόριστες εν σχέσει με τις καθορισμένες εισφορές. Η αγώγιμη αξίωση του ασφαλισμένου για την καταβολή της σύνταξης με τις προκαθορισμένες παροχές καταργείται ως δικαίωμα και δυνατότητα. Η σύνδεση του προσδόκιμου της ζωής με τα όρια συνταξιοδότησης και του ύψους των συντάξεων με τη δυνατότητα καταβολής μεγαλύτερων εισφορών μετατρέπει το ασφαλιστικό – εργασιακό στάδιο σε ατομικό διακύβευμα. Οι επικουρικές συντάξεις, το έξοχο αυτό δημιούργημα της συλλογικής αυτονομίας, θα απονέμονται κατόπιν μελέτης για τη βιωσιμότητα των Επικουρικών Ταμείων, αφήνοντας έτσι πιθανό το ενδεχόμενο υπολογισμού τους και κάτω από το κατώτατο όριο του 20% του νόμου Πετραλιά. Το νέο ΛΑΦΚΑ, με την πονηρή διατύπωση της σχετικής διάταξης, μπορεί να επιβληθεί επί του συνολικού ύψους της σύνταξης που θεωρείται ως βάση καταβολής του. Το πλαφόν της κατώτατης σύνταξης ουσιαστικά καταργείται. Η προοπτική των νέων για απόληψη σύνταξης γίνεται θολή. Οι γυναίκες καλούνται, υπό αυστηρότερες συνθήκες, να εργαστούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, ανεξαρτήτως εάν έχουν σημαντικές προσωπικές ή οικογενειακές υποχρεώσεις.

Για το «καλό τους»
Χωρίς συνολική αναλογιστική μελέτη, χωρίς συνοδευτικά και πειστικά στοιχεία για τους νέους πόρους του Ασφαλιστικού, χωρίς επιστημονική προσομοίωση των συντάξεων στο μέλλον, χωρίς καν την ελπίδα ότι η νεοφιλελεύθερη μονεταριστική αντίληψη δεν θα παραμείνει εσαεί ως τρόπος οργάνωσης των κοινωνιών, προσπαθούν να πείσουν τους αμήχανους και αγωνιούντες ασφαλισμένους ότι η ιδιαίτερα σκληρή αυτή πρόταση γίνεται για το καλό τους. Διαγράφοντας όλα τα ημαρτημένα της Πολιτείας και του οικονομικού συστήματος, όλες τις πράξεις και παραλείψεις που οδήγησαν στην έλλειψη ισχυρών αποθεματικών και αυτοδιαχειριζόμενων μορφωμάτων κοινωνικής οικονομίας, καλούμαστε να αναδεχτούμε τα τετελεσμένα της διαχρονικής επιδείνωσης. Αλλά όλοι πρέπει να μιλήσουμε ειλικρινά! Αυτός ο σχεδιασμός του Ασφαλιστικού είναι καταστροφικός για τις συντάξεις και αποδομητικός για το κοινωνικό κράτος. Η περίοδος των ευφημισμών πέρασε ανεπιστρεπτί. Πολλοί ισχυρίζονται ότι σε περιόδους κρίσης ανοίγονται οι μεγαλύτερες ευκαιρίες για έναν ελπιδοφόρο ανασχεδιασμό του κοινωνικού γίγνεσθαι. Δυστυχώς χάνουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε, στο σημερινό εύθραυστο παρόν, τη νέα δυναμική συνάρτηση του Εργασιακού με το Ασφαλιστικό. Δεν γνωρίζουμε αν κατά τη διαπραγμάτευση (κυρίως με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα) τέθηκαν τα δυσμενή ιστορικά δεδομένα του Κοινωνικοασφαλιστικού Συστήματος, ώστε και η νεοφιλελεύθερη τεχνοδομή της ΕΕ να αντιληφθεί ότι στη χώρα μας το κοινωνικοοικονομικό σύστημα επιφύλαξε στο Ασφαλιστικό μια συμπεριφορά «απόπαιδου» και επομένως απαιτούνται, για να φτάσει σε ανεκτά ευρωπαϊκά επίπεδα, ενισχυτικές και όχι αποδομητικές παρεμβάσεις. Κανένας δεν μπορεί να αποδεχτεί το τέλος ενός θεσμού που στηρίζεται στο μόχθο και στις αγωνίες πολλών χρόνων. Όλοι σιγά σιγά –και κυρίως η νέα γενιά της δομικής ανεργίας, της ευελιξίας και της ετεροαπασχόλησης– θα αντιληφθούν ότι με το σχέδιο αυτό δεν έχουν μέλλον στην εργασία και τη σύνταξη. Το Ασφαλιστικό, πλην των προνοιακών χαρακτηριστικών του, πρέπει κυρίως να έχει θετική επίδραση στα εργασιακά συστήματα και στην αναπτυξιακή διαδικασία. Και αυτό το σχέδιο προωθεί το ακριβώς αντίθετο. Οφείλουμε όλοι με ψυχραιμία, σύνεση, γνώση, ειλικρίνεια και ακρίβεια να εξηγήσουμε προς όλους τους ασφαλισμένους –και κυρίως τους νέους– την εσωτερική εντελέχεια των ρυθμίσεων και την κατάρρευση των βεβαιοτήτων που συνεπιφέρουν. Έτσι κι αυτοί δεν θα δουν το μέλλον τους μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες, αλλά, συνειδητοποιώντας την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα, στην οποία τους καταδικάζουμε, ίσως στραφούν στα πεδία της δημιουργικής σκέψης και δράσης.

ΕΠΙΚΑΙΡΑ