Αμερικανικές κυρώσεις και ελληνικοί στρατηγικοί προβληματισμοί

Ποια είναι τα δεδομένα, τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα

Για λόγους αντικειμενικότητος, έναντι των αναγνωστών μας θα προβούμε κατ′ αρχήν εις την παράθεσιν της μεταφράσεως του Κειμένου της Αποφάσεως κυρώσεων των ΗΠΑ, συμφώνως προς το Κεφάλαιο 231 του CAATSA «Επιβολή Κυρώσεων στην Τουρκική Διοίκηση Αμυντικών Βιομηχανιών»1:

«Σήμερα, [14-Δεκεμβρίου 2020] οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκική Προεδρία Αμυντικών Βιομηχανιών (Savunma Sanayii Başkanlığı/SSB)2 κατ’ εφαρμογήν του Κεφαλαίου 231 του Διατάγματος περί Αντιμετωπίσεως των Ανταγωνιστών της Αμερικής μέσω Κυρώσεων (CAATSA), καθώς έχει εμπλακεί σε σημαντικές συναλλαγές με την Rosoboronexport (ROE), το βασικό εξαγωγέα όπλων της Ρωσίας, προμηθευομένη το αντιαεροπορικό σύστημα S-400. Η SSB είναι ο επίσημος εθνικός φορέας διεκπεραιώσεως των αμυντικών προμηθειών της Τουρκίας [που από το 2018 υπάγεται απευθείας στην τ. Προεδρία] και έχει την αρμοδιότητα αναπτύξεως της [εθνικής/τουρκικής] αμυντικής βιομηχανίας. Κατ’ εφαρμογή της παρούσης, οι ΗΠΑ επιβάλλουν πλήρεις περιοριστικές [οικονομικές] κυρώσεις και [ταξιδιωτικούς] περιορισμούς εκδόσεως visa στον Πρόεδρο της SSB Ismail Demir, στον Αντιπρόεδρο FarukYigit, στον Επικεφαλής του Τμήματος Άεράμυνας και Διαστήματος Serhat Gençoğlu και στον Διευθυντή του Προγράμματος Συστημάτων Περιφερειακής Αεράμυνας της SSBMustafaAlperDeniz.

Το Κεφάλαιο 231 του CAATSA και οι σημερινές αποφάσεις δεν αποσκοπούν στην υπονόμευση των στρατιωτικών δυνατοτήτων ή της αντιστοίχου ετοιμότητος της Τουρκίας ή οιουδήποτε άλλου συμμάχου ή εταίρου των ΗΠΑ, αλλά στην επιβολή κόστους στην Ρωσία σε απάντηση των ευρύτερων κακόβουλων δραστηριοτήτων της. Οι ΗΠΑ ξεκαθάρισαν στην Τουρκία, στο υψηλότερο επίπεδο και σε πολυάριθμες περιστάσεις, ότι η [εμπορική συναλλαγή για την] προμήθεια του συστήματος S-400 θα έθετε σε κίνδυνο την αμερικανική στρατιωτική τεχνολογία και το προσωπικό της, και θα παρείχε σημαντικά κεφάλαια στην ρωσική αμυντική βιομηχανία, καθώς επίσης θα παρείχε πρόσβαση της Ρωσίας στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και στην αμυντική βιομηχανία. Ωστόσο, η Τουρκία αποφάσισε να προχωρήσει με την προμήθεια και τη δοκιμή των S-400, παρά τη διαθεσιμότητα της εναλλακτικής λύσης των ΝΑΤΟϊκά συμβατών συστημάτων, προκειμένου να καλύψει τις αμυντικές απαιτήσεις της. Αυτή η απόφαση συνετέλεσε στην αναστολή της συμμετοχής της Τουρκίας ενώ εκκρεμεί [η απόφαση για] οριστική αποπομπή της, στη σύμπραξη για το μαχητικό αεροσκάφος F-35.

Κατά το Κεφάλαιο 231 του CAATSA προβλέπονται τουλάχιστον 5 από τις 12 κυρώσεις του Κεφαλαίου 235 του Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act/CAATSA 235) επιβαλλόμενες σε οιοδήποτε άτομο, το οποίο αποδεδειγμένα έχει γνώση ή έχει εμπλακεί σε σημαντική συναλλαγή με αντίστοιχο άτομο που είναι στέλεχος ή λειτουργεί εξ ονόματος κλάδων της Άμυνας ή των Υπηρεσιών Πληροφοριών της Κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτή η αρμοδιότητα μεταφέρθηκε στον Υπουργό Εξωτερικών, κατόπιν διαβούλευσης με τον Υπουργό Οικονομικών, στις 29 Σεπτεμβρίου 2017. Η ROE περιλαμβάνεται στη Λίστα Προσδιορισμένων [φυσικών ή νομικών] Προσώπων (List of Specified Persons - LSP) του CAATSA ως μέρος ή λειτουργικό στοιχείο της αμυντικής βιομηχανίας της Κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το Υπουργείο Οικονομικών συμπεριέλαβε την (ROE) στην LSP στις 6 Απριλίου του 2018, κατ’ εφαρμογήν της εκτελεστικής αποφάσεως 13582, για την υποστήριξή της στην Κυβέρνηση της Συρίας.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, κατόπιν διαβουλεύσεως με τον Υπουργό Οικονομικών, έχει επιλέξει τις εξής κυρώσεις από το Κεφάλαιο 235 του CAATSA, κατ’ εφαρμογήν της εκτελεστικής διατάξεως 13849, προς επιβολήν στην SSB:

1) Απαγόρευση εκδόσεως εξαγωγικών αδειών των ΗΠΑ και εξουσιοδοτήσεων για οιαδήποτε προϊόντα ή τεχνολογία προς την SSB (Κεφάλαιο 235(α)(2)).

2) Απαγόρευση δανείων ή πιστώσεων από αμερικανικούς χρηματοδοτικούς θεσμούς προς την SSB, που θα υπερβαίνουν τα 10 εκατ. δολάρια με 12μηνη διάρκεια εφαρμογής (Κεφάλαιο 235(α)(3)).

3) Απαγόρευση της παροχής βοήθειας από την Αμερικανική Τράπεζα Εισαγωγών-Εξαγωγών για εξαγωγές προς την SSB (Κεφάλαιο 235 (α)(1)).

4) Απαίτηση από τις ΗΠΑ να αντιτεθούν σε δάνεια διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών προς την SSB (Κεφάλαιο 235(α)(4))

5) Και επιβολή πλήρους απαγορεύσεως, κυρώσεων και απαγορεύσεων έκδοσης βίζας (Κεφάλαιο 235(α)(7), (8), (9), (11) και (12)) στον Πρόεδρο της SSBDr. IsmailDemir, στον Αντιπρόεδρο FarukYigit, στον Επικεφαλής του Τμήματος Άεράμυνας και Διαστήματος SerhatGencoglu και στον Διευθυντή του Προγράμματος Συστημάτων Περιφερειακής Αεραμύνης της SSBMustafaAlperDeniz.

Η σημερινή απόφαση καθιστά περαιτέρω σαφή τη διαρκή προσήλωση του Υπουργείου Εξωτερικών στην πλήρη εφαρμογή του Κεφαλαίου 231 του CAATSA. Το κράτος ενθαρρύνει άπαντες να αποφεύγουν τις συναλλαγές τους με οντότητες της LSP, οι οποίες καθιστούν πιθανές υποχρεωτικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν υψηλής σημασίας προηγμένα οπλικά συστήματα.

Το Γραφείο του Υπουργείου Οικονομικών για τον Έλεγχο των Αλλοδαπών Περιουσιακών Στοιχείων (Office of Foreign Assets Control/OFAC) έχει εντάξει την SSB στη δική του Λίστα Κυρώσεων, η οποία καταδεικνύει ότι η SSB εμπίπτει στις κυρώσεις του Κεφαλαίου 235 του CAATSA.

Το OFAC επίσης προσέθεσε τους τέσσερις αξιωματούχους στη Λίστα Ειδικά Χαρακτηρισμένων και Αποκλεισθέντων Προσώπων. Κατόπιν τούτου, όλα τα περιουσιακά δικαιώματα και οι συμμετοχές σε περιουσίες αυτών των ατόμων στις ΗΠΑ αναστέλλονται και οι Αμερικανοί υπήκοοι απαγορεύεται γενικώς να συνδιαλλάσσονται με αυτούς. Επιπροσθέτως, όσα [νομικά] πρόσωπα κατέχονται, άμεσα ή έμμεσα, κατά 50% ή περισσότερο από ένα ή περισσότερα τέτοια άτομα επίσης τελούν υπό το ανωτέρω περιοριστικό καθεστώς. Αν δεν εκδοθεί γενική ή ειδική άδεια από το OFAC, ή αν εξαιρεθούν με κάποιο άλλο [νόμιμο] τρόπο, [σημειώνεται ότι] οι προβλέψεις του γενικά απαγορεύουν όλες τις συναλλαγές από Αμερικανούς ή εντός των ΗΠΑ, οι οποίες αφορούν περιουσιακά δικαιώματα ή δικαιώματα συμμετοχής των εν λόγω [φυσικών ή νομικών] προσώπων. Οι [ως άνω] απαγορεύσεις περιλαμβάνουν την οιαδήποτε εισφορά, ή παροχή κεφαλαίων, αγαθών ή υπηρεσιών εκ μέρους ή προς όφελος αποκλεισθέντος προσώπου, ή τη λήψη [αποδοχή] εισφοράς παροχής [διαθέσεως] κεφαλαίων, αγαθών ή υπηρεσιών από κάθε τέτοιο πρόσωπο».

Αφού αναγνώσωμεν με προσοχήν το ανωτέρω κείμενο, νομίζω ότι δυνάμαι να παρατηρήσομε τα κατωτέρω:

α. Οι πρόσφατες κυρώσεις των ΗΠΑ εναντίον της Τουρκικής Προεδρίας Αμυντικών Βιομηχανιών (Savunma Sanayii Başkanlığı/SSB)3 με διάρκειαν ενός (!) ολοκλήρου (!) έτους (σ.σ.: τους ... τσάκισαν τους Τούρκους...), έχουν την σημασία της προειδοποιήσεως της Τουρκίας αλλά και κάθε άλλου κράτους που εντάσσεται με οιονδήποτε τρόπον εις τις συλλογικές δομές της Δυτικής Ασφαλείας όταν αποφασίζει να δημιουργήσει σχέσεις με την οπλική βιομηχανία της Ρωσίας. Ουσιαστικά εντάσσονται εντός ευρυτέρου γεωστρατηγικού σχεδιασμού των ΗΠΑ περί διασφαλίσεως της ανασχέσεως της Ρωσίας από τον έλεγχο του Μεσογειακού Γεωπολιτικού Συμπλόκου, στην περίπτωσή μας μέσω ενός ”ατάκτου” ΝΑΤΟϊκού ”ξενιστού”: της Τουρκίας. Πράγμα το οποίον καταγράφεται σαφώς ανωτέρω

β. Κατά τα λοιπά, είναι αληθές ότι δεν πρόκειται να επιφέρουν κάποιο καίριον πλήγμα ούτε εις την τουρκικήν οικονομίαν, η οποία είδε το δείκτην τιμών του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινουπόλεως να ανακάμπτει την ίδια ημέρα έστω και κατ′ ελάχιστον, ούτε εις την SSB τουλάχιστον για την διάρκειαν του ενός αυτού έτους. Διευκρινίζοντες παρατηρούμε ότι από τις 7,860 τλ/δολ. ΗΠΑ(13η/12/2020), η Τουρκική Λίρα ανέκαμψε στα 7,850 τλ/δολ. ΗΠΑ (14/12/2020) ενώ στις 17/12/2020 ανέκαμψε και πάλιν στα 7,660 τλ/δολ.ΗΠΑ. Ως τοσούτον ”σοβαρόν” ερμήνευσαν το αμερικανικόν ”πλήγμα” οι διεθνείς αγορές. Και όταν οι αγορές ομιλούν οι αναλυτές καλόν είναι να τις λαμβάνουν υπόψιν. Όσο για τις απώλειες της SSB αυτές υπολογίζονται περί τα 800 εκατομμύρια δολλάρια, σε καθυστερήσεις απλώς, λόγω μη δυνατότητος της αμέσου προγραμματισθείσης παραδώσεως μιας παρτίδας πολεμικών ελικοπτέρων στο Πακιστάν. Επίσης οι κυρώσεις αναφέρονται στην αδυναμία συνάψεως νέων συμβολαίων με την SSB, για διάρκεια ενός έτους, των παλαιοτέρων συμβολαίων συνεχιζόντων να ισχύουν.

γ. Επίσης, να τονίσομεν ότι ο κος Τράμπ υπέγραψε τον προϋπολογισμόν αυτόν, με την ελαφρυτάτη αυτήν ποινήν δια την Τουρκίαν, διότι έτσι ”έκαιγε” την δυνατότητα του κου Μπάιντεν να υλοποιήσει αυτός την απόφασιν του Κογκρέσσου επιβάλλοντας σοβαρές κυρώσεις... Επίσης, ο κος Μπάιντεν δεν προέβαλε καμμίαν αντίστασιν, τουναντίον, προώθησε την επιλογήν αυτήν, και άλλες παρόμοιες (πχ. υπόθεσις Τουρκίας - Αζερμπαϊτζάν) δια των Δημοκρατικών Γερουσιαστών Ρόμπερτ Μενέντεζ, Μπομπ Κέισι, Έντ Μάρκεϊ, Ντικ Ντέρμπιν, Κόρι Μπούκερ και Τζακ Ριντ διότι τον διευκολύνει στο να αρχίσει με ”καθαρά χέρια” την προσπάθειαν επαναρυμουλκύσεως της Τουρκίας στις ”βορειο-ατλαντικές αγκάλες” των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

δ. Εξ′ εταίρου όμως, εμπεριέχουν για τους διεισδυτικούς και εθνικώς ορθολογικούς αναγνώστες, και ισχυρές ευκαιρίες για την γεωστρατηγική ανάδειξη της Ελλάδος σε Κέντρο Βάρους της Δυτικής Ασφαλείας εις το κρισιμότερο σημείον του Ανασχετικού Δακτυλίου (Rimland): την Μεσόγειον.

Ο σχεδιασμός αυτός περιέχει τα εξής επιχειρησιακής φύσεως σημεία αναφοράς:

1) Τους λιμένες της Θεσσαλονίκης, της Καβάλλας και της Αλεξανδρουπόλεως οι οποίοι διασφαλίζουν απολύτως - σε συνδυασμό με τον οδικό άξονα της Εγνατίας αλλά και του υπάρχοντος σιδηροδρομικού δικτύου -την προβολή ισχύος των ΗΠΑ προς τα Βαλκάνια και την Ουκρανία όπως και πρός την Κεντρική Ευρώπη εξικνουμένη έως και τα Βαλτικά Κράτη.

2) Παρακάμπτει τους τουρκικούς, βουλγαρικούς και ρουμενικούς λιμένες του Ευξείνου Πόντου οι οποίοι επιχειρησιακώς τελούν υπό την ρωσική αεροναυτική απειλή.

3) Αξιοποίηση των επιχειρησιακών κέντρων της Κεντρικής Ελλάδος και Κρήτης (Λάρισσα, Στεφανοβίκειο, Μαράθι Χανίων, Σούδα)

ε. Αξιοποιούσα συνεπώς, ακριβώς αυτόν τον αμερικανικόν γεωστρατηγικόν σχεδιασμόν, μια ικανή πολιτική διακυβέρνησις στην Αθήνα οφείλει να καταδείξει προς τα αμερικανικά Κέντρα, επ′ ευκαιρία της νέας MDCA, την αποφασιστικότητά της να συνεισφέρει την τεραστία γεωστρατηγική συμβολή της στην πολιτική Δυτικής Ασφαλείας στην Ν/Α Πτέρυγα του ΝΑΤΟ, υπερασπίζουσα ταυτοχρόνως τα κυριαρχικά της δικαιώματα, την εθνική της κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα. Ιδίως όταν είναι εμφανεστάτη και διεθνώς παραδεκτή η απολύτως ανασφαλής, επαμφοτερίζουσα και ουσιαστικώς αντιδυτική συμπεριφορά της Αγκύρας. Συμπεριφορά, δια της οποίας έχει επιδείξει και αποδείξει η Άγκυρα, ότι λειτουργεί ως «ρωσικός ξενιστής» στο Μεσογειακό και Καυκασιανό Σύμπλοκο. Μάλιστα, αρξαμένης της συζητήσεως περί την νέα MDCA με τις ΗΠΑ, η Αθήνα έχει την λαμπρή ευκαιρίαν να το επιτύχει, άλλως θα έχει, τραγικώς και οριστικώς, αποτύχει.

στ.Η Τουρκία προσφέρει όλα τα επιχειρήματα εις την ελληνικήν πλευράν. Σαφώς καταδηλοί την τάσιν της να λειτουργήσει τοιουτοτρόπως εις το άμεσο μέλλον, ενώ συνεχίζει να της παρέχεται η ανοχή από την γερμανική ΕΕ (μέσω της γερμανοτουρκικής “entente” συμφερόντων προς την Μεσόγειον, την Μέσην Ανατολήν και το Μάγκρεμπ), αλλά και από το εγκαταλειφθέν (από την διοίκησιν Τράμπ) ΝΑΤΟ του - πρώην μαρξιστού/κομμουνιστού (!) - κου Στόλτενμπεργκ (σσ.: έχει η ζωή ...γυρίσματα!), προβάλλουσα «ρωσοτουρκικόν συνέλεγχον» επί του κέντρου βάρους της Μεσογείου, δηλαδή του Εμπορευματικού Διαύλου Δαρδανελλίων-Αιγαίουτου έχοντος απολήξεις εις το Σουέζ και το Γιβραλτάρ. Πράγματα τα οποία είχα προ εικοσιπενταετίας4, αλλά και προ διετίας5 επισημάνει. Τουτέστιν, εις το κρισιμότερο στρατηγικώς υποσύστημα της Μεσογείου.

ζ. Αξιοποιούσα την “σταθερότητα” (και απόλυτον ”προβλεψιμότητα”) της ιδικής της συμπεριφοράς ως προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, η Αθήνα οφείλει και δύναται να προβληθεί ως «κλείδα ασφαλείας και αποτροπής» τέτοιου αντιδυτικού ενδεχομένου, δια της ανασχετικής χρήσεως τού Αιγαιακού νησιωτικού θαλασσίου μετώπου το οποίον δύναται να αναπτύξει έναντι των επιδιωκομένων από το δίπολο Αγκύρας-Μόσχας «ρωσοτουρκικών διατρητικών τάσεων»6 εις το Αιγαίο. Και αυτές ελέγχονται σαφώς από τα νησιωτικά ζεύγη: i) Αττική - Κέα, ii) Νότιος Εύβοια - Άνδρος, iii) Άνδρος - Τήνος iv) Tήνος - Μύκονος v) Μύκονος -Ι καρία vi) Ικαρία - Σάμος vii) Πελοπόνησος - Κύθηρα viii) Kύθηρα - Αντικύθηρα ix) Αντικύθηρα - Κρήτη και τον νησιωτικό άξονα x) Kρήτη - Κάσος - Κάρπαθος - Ρόδος - Καστελόριζο. Δια του χειρισμού αυτού της Αιγαιακής νησιωτικής γεωγραφικής πραγματικότητος από την ευκταίαν συνεργασίαν Αθηνών - ΝΑΤΟ και ΗΠΑ ακυρούνται και οι “παρεκκλίνουσες” από την δυτική πολιτική και αρχιτεκτονική ασφαλείας, προσπάθειες της Αγκύρας δια της κατασκευής του Δευτέρου Διαύλου του Βοσπόρου, να ακυρώσει τα προβλεπόμενα από την Συνθήκην του Μοντρέ του 1936.

η. Τούτων λεχθέντων, να τονίσομεν ότι η επανέναρξις και η θετική κατάληξις των διαπραγματεύσεων για τις γαλλικές φρεγάτες είναι απαραίτητη όπως και η αποφυγή συμμετοχής σε άκρως επικίνδυνες «πολυμερείς διασκέψεις» γερμανο-τουρκικής εμπνεύσεως υπό τον διάτρητον ευρωπαϊκόν μανδύαν, στοχεύουν την υποκατάστασιν του Διεθνούς δικαίου με ”πολιτικές αποφάσεις” άκρως πολωμένες, ύποπτες και υπονομευτικές για την κρατικήν υπόστασιν της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ελλαδικής κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο... Άρα είναι προς αποφυγήν!

Είναι μέγα σφάλμα, το οποίον εγγίζει τα όρια εθνικής αυτοκτονίας, η ολιγωρία των Αθηνών ενώπιον της περιπτώσεως αποδοχής προτάσεως στρατιωτικής συνδρομής της μόνης πυρηνικής δυνάμεως της ΕΕ, της Γαλλίας. Ολιγωρία μη συγγνωστή εθνικώς αλλά ούτε και πολιτικώς.

1 https://www.state.gov/caatsa-section-231-imposition-of-sanctions-on-turkish-presidency-of-defense-industries/

2 PresidencyofDefenceIndustries (SSB), μετονομασθείσα τον Ιούλιο του 2018 από “Υπογραμματεία Αμυντικής Βιομηχανίας” (SSM).

3 PresidencyofDefenceIndustries (SSB), μετονομασθείσα τον Ιούλιο του 2018 από “Υπογραμματεία Αμυντικής Βιομηχανίας” (SSM).

4 Ι. Θ. Μάζης, «Γεωπολιτική ανάλυση του εμπορευματικού θάλασσιου διαύλου Δαρδανελίων-Αιγαίου», https://bit.ly/38lLwnw

5 «Μάζης στα ΝΕΑ: Εξαιρετικά ευαίσθητη η κατάσταση στο Αιγαίο - Πιθανές θερμές ρήξεις» https://bit.ly/3mtkgbG

Ιωάννης Μάζης
Kαθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

HuffingtonPost