Τα “μηνύματα” που ανταλλάσσει … η τουρκική αντιπολίτευση με τους Αμερικανούς και τα βολικά ψεύδη του Ακάρ

Ο ισλαμιστής υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ. T.C. Millî Savunma Bakanlığı, @tcsavunma

Του ΖΑΧΑΡΙΑ Β. ΜΙΧΑ, Defence Point

Παραμονές Χριστουγέννων, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας και φερόμενος ως υποψήφιος για τη διαδοχή Ερντογάν, στρατηγός Χουλούσι Ακάρ, επέλεξε να θυμίσει στην Ελλάδα, τον καημό της χώρας του για το Καστελλόριζο.

Κάπως σαν “κάλαντα”. Η λογική του, όπως πάντα, εξαιρετικά τουρκική. Επειδή το νησί απέχει λιγότερο από δύο χιλιόμετρα από τις τουρκικές ακτές, η Ελλάδα δεν νομιμοποιείται να διεκδικεί «40 τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσιου χώρου» για ΑΟΖ

Ως συνήθως, η τουρκική ρητορική διατυπώνεται με τη μέθοδο της μισής αλήθειας. Προτού συνεχίσουμε, κι επειδή είναι Χριστούγεννα, ας δούμε το ποτήρι μισογεμάτο. Ξεκινώντας από το θετικό ότι η κυριαρχία επί της νήσου δεν αμφισβητήθηκε ευθέως, μαζί με συγκεκαλυμμένες απειλές κατάληψης… για επίλυση του προβλήματος, κατά το πρότυπο της εισβολής στην Κύπρο το 1974.

Ίσως βέβαια η Τουρκία, μια τριετία προ της συμπλήρωσης μισού αιώνα από την εισβολή, άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι ακόμα και μια πετυχημένη στρατιωτική επιχείρηση, μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα επιλύσει στην πορεία.

Εάν είχε καταστεί εφικτή μια λύση “τύπου Ανάν”, που θα χάριζε τον έλεγχο της Μεγαλονήσου στην Τουρκία, η τουρκική σκέψη για το Καστελλόριζο ίσως ήταν πολύ διαφορετική. Ό,τι κι αν αυτό θα σήμαινε για την κυριαρχία επί της νήσου… Διότι στην Άγκυρα θα είχαν λόγο να θεωρήσουν ότι η επιμονή φέρνει καρπούς. Γι’ αυτό κάθε μια από τις επιλογές στις σχέσεις με την Τουρκία, προστίθεται στη φήμη που δημιουργεί η Ελλάδα. Όχι μόνο στην Άγκυρα, αλλά και στην παγκόσμια σκηνή.

Ο Ακάρ αμφισβήτησε το ελληνικό δικαίωμα διεκδίκησης πλήρους επήρειας της νήσου. Αυτό που η Τουρκία ονομάζει “μαξιμαλιστική διεκδίκηση“. Μόνο που ξεχνά βολικά δύο πράγματα: Πρώτον, ότι “διεκδίκηση” δεν σημαίνει και έλεγχο. Δεύτερον, ότι αυτή η “μαξιμαλιστική διεκδίκηση” έρχεται ως απάντηση της πιο μαξιμαλιστικής θέσης των Τούρκων ότι ακόμα και νησιά του μεγέθους της Κρήτης δεν δικαιούνται ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδα, μόνο χωρικά ύδατα έξι ναυτικών μιλίων!

Άρα η Τουρκία διατηρεί για τον εαυτό της το δικαίωμα διατύπωσης διεκδικήσεων, όχι μόνο μαξιμαλιστικών, αλλά και παράνομων με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, καταγγέλλοντας το δικαίωμα της Ελλάδας να υιοθετεί νόμιμες διεκδικήσεις, επειδή τις κρίνουν οι Τούρκοι μαξιμαλιστικές! Αρνούμενοι παράλληλα να αποδεχθούν τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης!

Αυτές οι αναφορές του Χουλούσι Ακάρ είναι όμως και πολιτικά βολικές. Διότι συντηρούν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά του τμήματος της τουρκικής κοινωνίας που ψηφίζει τους ισλαμιστές του κυβερνώντος κόμματος AKP ή τους κυβερνητικούς συμμάχους τους, τους ακροδεξιούς υπερεθνικιστές του MHP.

Είναι τα δυο ακροατήρια στα οποία στοχεύει ο Ερντογάν για να παραμείνει στην εξουσία. Το ισλαμικό κοινό το προσεγγίζει μέσω αναφορών που ερμηνεύουν τις επιλογές οικονομικής πολιτικής με βάση το Ισλάμ και το Κοράνι. Κι αυτές ευκαιριακές και υποκριτικές, διότι εάν διαφωνεί με τα επιτόκια, ας προχωρούσε σε μεταρρύθμιση, θεσπίζοντας ισλαμικό τραπεζικό σύστημα.

Ο Ερντογάν και το περιβάλλον του δεν είναι αφελείς. Γνωρίζουν καλά ότι στρατηγική των ΗΠΑ και της Δύσης γενικότερα είναι να περιμένουν μέχρι τις εκλογές μήπως και τον δουν να εκδιώκεται από την εξουσία. Πιστεύοντας ότι αυτό θα φέρει καταλυτικές αλλαγές, χωρίς να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις ότι ο προσανατολισμός της Τουρκίας δείχνει να έχει αυτή τη φορά πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.
Η απομάκρυνσή της από τη Δύση οφείλεται σε βαθιές διεργασίες στην τουρκική κοινωνία. Ήταν υφιστάμενες, αλλά η νέα πραγματικότητα στο διεθνές σύστημα τις φέρνει στην επιφάνεια με καθοριστικό ρόλο.

Αυτή η πεποίθηση που επικρατεί στο “βαθύ αμερικανικό κράτος” απηχεί τις επιθυμίες του. Μέσω της επίσημης ρητορικής προκύπτει ότι είναι διατεθειμένο να εξαντλήσει κάθε πιθανότητα, έστω κι αν σταδιακά αντιλαμβάνεται ότι ποντάρει στο ευκταίο και ελάχιστα πιθανό, όχι στο ορθολογικά αναμενόμενο.

Το αποτέλεσμα είναι αυτό να εισπράττεται στην Τουρκία και από την κυβέρνηση και από την αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση για να το αντιμετωπίσει επιχειρεί να συσπειρώσει το πολιτικό της ακροατήριο όπως αναφέρθηκε. Και η αντιπολίτευση, όμως, δεν κάθεται με σταυρωμένα χέρια…

Προ ημερών, μια ομιλία του ηγέτη της αντιπολίτευσης (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου περιείχε ενδιαφέρουσες αναφορές. Εκ πρώτης όψεως φαίνονταν εξόχως εθνικιστικές, καθώς στο επίκεντρο ήταν το πως η αντιπολίτευση “θα κάνει την Τουρκία μεγάλη” σε περίπτωση που βρεθεί στην εξουσία.


Προσέχοντας, όμως, την προσεκτικά επιλεγμένη φρασεολογία, προκύπτουν άλλα συμπεράσματα. Η τουρκική αντιπολίτευση δείχνει να κλείνει το μάτι στο Στέιτ Ντιπάρτμερντ ότι μαζί της οι ΗΠΑ θα βρουν μια ισορροπία που θα βγάλει από το αδιέξοδο την περιοχή.

«Θα κάνουμε την Τουρκία την πιο ισχυρή χώρα στην ανατολική Μεσόγειο, σε όλη τη Μεσόγειο. Την πιο ισχυρή! Θα στείλουμε τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας», διακήρυξε. Το δε Σαββατοκύριακο 20-21 Νοεμβρίου, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην εφημερίδα “Τα Νέα”, είχε ταχθεί υπέρ της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση των διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με διάλογο, αφού προηγηθούν διμερείς διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο χωρών, όχι όμως εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου.

Παράλληλα, υποστήριξε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό (σ.σ. παρότι δεν θέλει εμπλοκή της ΕΕ στα ελληνοτουρκικά!) και την επιστροφή της Τουρκίας στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Άφησε, όμως, ανοιχτό και το ενδεχόμενο αναθεώρησης της πολιτικής Ερντογάν στο ζήτημα του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400.
Εάν αυτές οι αναφορές δεν συνιστούν αποστολή ενός πολιτικώς ορθού μηνύματος στην “βαθιά” Ουάσιγκτον, αναρωτιέται κανείς τι συνιστούν. Έχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον η αναφορά του στους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου.
Προβάλλει μια νέα “μεγάλη ιδέα” στην τουρκική κοινωνία, αυτή της διεκδίκησης του ρόλου διαμετακομιστικού κόμβου του αερίου της περιοχής στην Ευρώπη, χωρίς να προβεί σε αναφορά του στιλ “όλα μας ανήκουν λόγω Γαλάζιας Πατρίδας”.

Αναγνωρίζει έτσι έμμεσα την ισχύ του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, τις προβλέψεις του όποιου, έτσι κι αλλιώς, έχει αξιοποιήσει η Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα και στις μεσογειακές της ακτές.

Εν ολίγοις, διαμηνύει στο διεθνές ακροατήριο ότι μια Τουρκία με δικιά του κυβέρνηση, θα κάνει σημαία της τον ενεργειακό διαμετακομιστικό ρόλο και το Διεθνές Δικαστήριο θα αποφασίσει για τα υπόλοιπα, εάν δεν τα βρουν διμερώς Ελλάδα και Τουρκία. Στην ουσία θα επιχειρήσει να πουλήσει στην τουρκική κοινωνία ότι θα προσπαθήσει να “σκοτώσει” τα σχέδια για τον αγωγό EastMed κι όχι μόνο.

Και επειδή πολλοί επιμένουν εμφατικά ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου που θα εντοπιστούν προσεχώς είναι πολύ μεγάλες, η συμπερίληψη και της Τουρκίας ως διαμετακομιστικού κόμβου δεν μπορεί να αποκλειστεί εξ υπαρχής, διότι η σύνδεση Ελλάδας και Αιγύπτου μειώνει δραστικά τις δυνατότητες της Τουρκίας να χρησιμοποιήσει εκβιαστικά ενδεχόμενο ρόλο της στην μεταφορά του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη.

Άρα, μέσω της ύπαρξης εναλλακτικής οδού, θα αντιμετωπιζόντουσαν οι σχετικές ανησυχίες των Ισραηλινών που δεν κρύβουν ότι προτιμούν μια Τουρκία που θα συνεργάζεται έστω σε έναν βαθμό, από μια Τουρκία όπου ο πρώτος λόγος στην ισραηλινή πολιτική θα περάσει στη στρατιωτική αποτροπή.

Θεωρητικά, μια τέτοια πολιτική θα μπορούσε να υιοθετήσει και το καθεστώς Ερντογάν, αναζητώντας μια διέξοδο στις σχέσεις του με τη Δύση. Είναι, όμως, τόσο η επιρροή των εθνικιστών και ευρασιανιστών, όσο και η κλιμακούμενη εμπρηστική –κυρίως για εσωτερικούς λόγους– ρητορική, που καθιστά τέτοια υποχώρηση επιλογή υψηλότατου πολιτικού κόστους.

Ενός κόστους το οποίο ίσως και να μην μπορεί να αντέξει. Διότι το καθεστώς έχει αυτοεγκλωβιστεί. Γι’ αυτό θα συνεχίσει ο υπουργός Άμυνας Ακάρ να λέει κάθε τόσο τα δικά του…

*Διευθυντής Μελετών Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA