Η πολιτική ήττα της Ευρώπης στην Ουκρανία

Θάνος Βερέμης


φωτογραφία αρχείου Shutterstock

Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν αλλάζουν την εικόνα. Βαθιά ελλειμματική, αμήχανη, χωρίς δυνατή φωνή, η Ευρώπη υφίσταται μια πολιτική ήττα στην Ουκρανία. Αδυνατεί να αρθρώσει ένα καθαρό πολιτικό λόγο, ποντάρει στις ΗΠΑ, και περιορίζεται, δίχως να έχει άλλες λύσεις, σε οικονομικά μέτρα κατά μιας αμιγώς αναθεωρητικής δύναμης, με εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανατολική Ουκρανία. Δεν μιλάμε για κάποια κρίση στη Μέση Ανατολή, αλλά για την Ουκρανία, η οποία βρίσκεται στην Ευρώπη και η σχέση της με τη Ρωσία σχετίζεται άμεσα με την ασφάλεια ολόκληρης της ευρωπαϊκής επικράτειας.

Η χιλιοειπωμένη τα τελευταία χρόνια, φράση, «η Ευρώπη είναι απούσα», ταιριάζει γάντι στα όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες ώρες. Εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, ο πρόεδρος Μακρόν, ο μόνος που ενσωματώνει όσα λείπουν από τη Γηραιά Ήπειρο. Δηλαδή την ενιαία φωνή στη διπλωματία, στην πολιτική και σε μια προσπάθεια να αποκτήσει υπόσταση ο τομέας ασφάλειας και άμυνας.

Κάποιοι μιλούν για τη χαμένη πολιτική τιμή της Ευρώπης. Λάθος. Δεν είναι χαμένη, γιατί απλούστατα η ΕΕ ουδέποτε είχε κοινή εξωτερική πολιτική. Λάθος επίσης κάνουν όσοι μιλούν για συνεχιζόμενη φθορά του ευρωπαϊκού γοήτρου στη διεθνή σκηνή. Ουδέποτε η Ευρώπη είχε ενιαία φωνή, ώστε αυτή να έχει φθαρεί.

Η Ευρώπη ηττάται πολιτικά επειδή την ίδια στιγμή που φλέγεται η γειτονιά της, εκείνη βρίσκεται απλώς στο περιθώριο. Και μπορεί στο παρελθόν, να κατάφερνε να κρύβει αυτή την πολιτική της αδυναμία, ωστόσο σήμερα αυτό είναι αδύνατο. Σε μια εποχή, όπως η σημερινή, όπου ο αναθεωρητισμός και η χρήση βίας παίρνουν πλέον το πάνω χέρι και αρχίζουν να επιβάλλονται σε τοπικές εξεγέρσεις και διεκδικήσεις διεθνώς, το μόνο που εκπέμπει η Ευρώπη είναι αδυναμία.

Ούτε καν φροντίζει να αναμορφωθεί στους τομείς όπου υστερεί απελπιστικά. Συνεχίζει να βλέπει στον καθρέφτη τον εαυτό της ως μια κατακερματισμένη πολιτική οντότητα, μεταξύ 27 χωρών.

Γνωρίζω καλά ότι ως σενάριο ακούγεται ακραίο και πως φυσικά δεν είμαστε ακόμη εκεί, αλλά ποιος μπορεί να διαβεβαιώσει ότι η αναθεωρητική Ρωσία, δεν θα θελήσει μετά από κάποια χρόνια να απλώσει τη σφαίρα επιρροής της στην Πολωνία ; Να θεωρήσει ότι κακώς έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ οι χώρες της Βαλτικής ; Τι θα κάνει τότε η Ευρώπη; Θα ποντάρει για την ασφάλειά της πάλι στις ΗΠΑ και θα καταγγέλλει, όπως κάνει σήμερα τη Ρωσία, ανακοινώνοντας πακέτα κυρώσεων ή θα αντιπαρατάξει ένα δικό της αμυντικό σύστημα;

Η κρίση στην Ουκρανία αθροίζεται στις πολλαπλές ήττες που έχει υποστεί τα τελευταία τριάντα χρόνια η Ευρώπη. Έχουν συμβεί τόσες κρίσεις στη γειτονιά ή την ευρύτερη περιοχή της, αρχής γενομένης από τη Γιουγκοσλαβία, μέχρι τη Μέση Ανατολή, με κοινό παρονομαστή ότι δεν μπόρεσε να κάνει απολύτως τίποτα. Συνυπολογίστε και τον εξευτελισμό που υπέστη κατά την περίοδο Τραμπ, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ, την αγνοούσε επιδεικτικά και μιλούσε για αυτήν με περιφρόνηση. Ουδείς του απάντησε, ουδείς ανέλαβε ποτέ την υποστήριξη της τιμής της Ευρώπης.

Αν η ΕΕ επιμείνει στον κατευνασμό, δεν επιταχύνει την ανάπτυξη Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, δεν κάνει δηλαδή τον Πούτιν να αμφιβάλει ότι το όποιο κέρδος θα αξίζει τον πόνο, τότε αλίμονό της. Αν δεν βάλει τα παραπάνω σε τάξη, η ΕΕ δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ ως πολιτική οντότητα, θα μείνει για πάντα ένα «City» του πλανήτη. Τίποτα περισσότερο. Θα παραμείνει ένα έρμαιο των περιστάσεων σε ένα κόσμο που αλλάζει βίαια.

Κανείς στη διεθνή σκηνή δεν θα την παίρνει στα σοβαρά. Σκεφτείτε για παράδειγμα έναν πλούσιο ο οποίος δεν έχει τη δύναμη να αντισταθεί. Είναι θέμα χρόνου να αποκαθηλωθεί, να χάσει τη δύναμή του, να απολέσει το πλούτο και τα περιουσιακά του στοιχεία.