Διεθνής οικονομική κρίση και «αλλαγή υποδείγματος»
Διεθνής οικονομική κρίση και «αλλαγή υποδείγματος»
Συντάκτης: Του Χρύσανθου Λαζαρίδη, αντιπροέδρου του ΔΣ/Δ21
Σε προηγούμενο σημείωμά μας, επιχειρήσαμε μιαν αποτίμηση των συνεπειών της πρόσφατης διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Θα επιμείνουμε στο ίδιο θέμα, προσπαθώντας να αναδείξουμε τη «βέλτιστη διέξοδο». Και θα ξεκινήσουμε με δύο παρατηρήσεις:
* Πρώτον, η σημερινή κρίση – σε ό,τι αφορά τα οικονομικά της αίτια και τις οικονομικές επιπτώσεις της - δεν είναι μεγαλύτερη από εκείνη του 1929 (ακόμα τουλάχιστον). Μετά την Κρίση του 1929, είχαμε κατάρρευση των διεθνών αγορών, κατάρρευση του διεθνούς πολιτικού συστήματος, πρωτοφανή κατάρρευση τιμών. Είχαμε 25% ανεργία στις ΗΠΑ, είχαμε πτωχεύσεις της τάξης του 20% των επιχειρήσεων και κατασχέσεις της τάξης του 25% των κατοικιών που φτιάχτηκαν με τραπεζικά δάνεια. Σήμερα οι επιπτώσεις της κρίσης που έχουμε ήδη βιώσει, αλλά κι αυτές που φοβούνται ακόμα και οι πιο απαισιόδοξοι, απλώς δεν συγκρίνονται με εκείνη την καταστροφή.
Ακόμα, η σημερινή κρίση δεν συγκρίνεται με την επόμενη χειρότερη μετά το 1929: Στη δεκαετία του ’70 ξέσπασαν τρείς σοβαρότατες κρίσεις: Η πρώτη (Αύγουστος 1971- Ιανουάριος 1973) οδήγησε στην κατάρρευση του συστήματος σταθερών νομισματικών ισοτιμιών (Μπρέττον –Γούντς). Στη συνέχεια ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση (Οκτώβριος 1973), ακολούθησε κύμα βαθιάς ύφεσης σε όλο τον κόσμο, όταν στις ΗΠΑ μπήκε δελτίο στα καύσιμα (για πρώτη φορά μεταπολεμικά), ενώ χώρες όπως η Βρετανία και η Ολλανδία αναγκάστηκαν τότε να καταφύγουν στη στήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μόλις οι παγκόσμιες οικονομίες άρχισαν να συνέρχονται, ξέσπασε η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση (1979 αμέσως μετά την Ιρανική Επανάσταση), οδηγώντας σε νέο κύμα ύφεσης και πληθωρισμού ταυτόχρονα (φαινόμενο που ονομάστηκε στασιμοπληθωρισμός, όταν αχρηστεύθηκαν όλα τα «συμβατικά» εργαλεία άσκησης οικονομικής πολιτικής). Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 16% και η ανεργία ανέβηκε πάνω από το 12%.
Για να έχουμε μια σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα, η ανεργία στις ΗΠΑ βρίσκεται τώρα γύρω στο 7,2%, ενώ ο πληθωρισμός δεν ξεπερνά το 2%. Σίγουρα δεν έχουμε «στασιμοπληθωρισμό» (καταστροφική συνύπαρξη βαθιάς ύφεσης και καλπάζοντος πληθωρισμού) όπως συνέβη στη δεκαετία του ’80. Αλλά δεν έχουμε ούτε «μεγάλη κατάρρευση» (Depression) Εισοδήματος και τιμών όπως συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του ’30.
Η σημερινή κρίση μπορεί να είναι από οικονομική άποψη ηπιότερη κι από τεχνική άποψη πιο περίπλοκη, αλλά έχει ένα κοινό σημείο με τις δύο προηγούμενες (του 1929 και της δεκαετίας του ’70): Όπως κι εκείνες, έχει «σεισμικές» πολιτικές συνέπειες. Αλλάζει τους συσχετισμούς ανάμεσα στα κράτη, αλλάζει τους συσχετισμούς μέσα στις κοινωνίες, αλλάζει τους συσχετισμούς στο χώρο των ιδεών (τόσο μέσα σε κάθε κοινωνία ξεχωριστά όσο και διεθνώς), αν και όχι αναγκαστικά προς την ίδια κατεύθυνση…
Με δύο λόγια τέτοιες μεγάλες κρίσεις αλλάζουν τη δυναμική των γεγονότων, μεταστρέφουν τις διεθνείς τάσεις, ανατρέπουν τις ισορροπίες παντού. Θέτουν σε κίνηση (κοινωνικούς) μετασχηματισμούς και (πολιτικές) συγκρούσεις που οδηγούν σε αναζήτηση νέων ισορροπιών, πάνω σε νέα μοντέλα και νέα αξιακά προτάγματα.
-- Η μεγάλη Κρίση του 1929 αποσταθεροποίησε τις φιλελεύθερες δημοκρατίες και τις ανοικτές οικονομίες σε όλο τον κόσμο. Με αποτέλεσμα να ενισχυθούν ολοκληρωτικά κινήματα και καθεστώτα, να επικρατήσει καθεστώς προστατευτισμού, να γνωρίσουν νέα έξαρση οι εθνικιστικοί ανταγωνισμοί, να καταρρεύσει το διεθνές πολιτικό σύστημα (που στηριζόταν ως τότε στην Κοινωνία των Εθνών), να καταρρεύσει η διεθνής «οικονομική τάξη» (που στηριζόταν ως τότε στον κανόνα χρυσού και στο ελεύθερο εμπόριο), και να οδηγηθεί ο κόσμος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
-- Η τριπλή Κρίση της δεκαετίας του ’70 προκάλεσε επίσης μεγάλες πολιτικές αλλαγές παντού: Στις ΗΠΑ επικράτησε η νέο-δεξιά του Ρόναλντ Ρέηγκαν, στη Βρετανία η νεοφιλελεύθερη Μάργκαρετ Θάτσερ, στη Γερμανία ο Χριστιανοδημοκράτης Χέλμουτ Κολ, ενώ στη Γαλλία ήλθαν στην εξουσία οι Σοσιαλιστές του Φρανσουά Μιτεράν (όπως Σοσιαλιστές ήλθαν στην εξουσία, για πρώτη φορά, στη μετα-φρανκική Ισπανία με την Φελίπε Γκονζάλες, στην Ιταλία με τον Μπετίνο Κράξι και στην Ελλάδα με τον Ανδρέα Παπανδρέου), ενώ στην κομμουνιστική Πολωνία ξέσπαγε η εργατική εξέγερση της Αλληλεγγύης και στην ΕΣΣΔ άρχιζε η ρευστή μετά-Μπρέζνιεφ εποχή).
Δεν είχαμε τότε Πόλεμο, είχαμε όμως, σοβαρή επιδείνωση των διεθνών σχέσεων, πρόσκαιρη επιστροφή σε ψυχροπολεμικό κλίμα (1983-85) κι ύστερα απότομη «τήξη των πάγων» με την «περεστρόϊκα» του νέου σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (1986-89), διάλυση του κομμουνιστικού συνασπισμού κατάρρευση του διπολισμού (1989), διάλυση της ίδιας της ΕΣΣΔ (1991) κι ύστερα ένα «ντόμινο» εξελίξεων τόσο στην ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, όσο και στην Δυτική Ευρώπη (Νομισματική και Πολιτική Ένωση της Ευρώπης) κλπ.
Δεν χρειάζεται, λοιπόν, μια διεθνής οικονομική κρίση να έχει στο οικονομικό πεδίο τις εφιαλτικές διαστάσεις εκείνης του 1929, ούτε χρειάζεται να οδηγήσει σε Πόλεμο (όπως ο Β΄ Παγκόσμιος) για να αποτελέσει «σημείο καμπής» των διεθνών εξελίξεων. Αρκεί να έχει πολιτικές επιπτώσεις παντού, σε μεγάλες κοινωνίες και ισχυρές οικονομίες ξεχωριστά, αλλά και στο διεθνές σύστημα συνολικά. Αρκεί να υπονομεύει ή να ανατρέπει τις «σταθερές» της διεθνούς τάξης πραγμάτων, για να αποτελέσει αφετηρία νέων ανατροπών, νέων ανακατατάξεων και νέων συσχετισμών.
...
η συνέχεια εδώ...
Συντάκτης: Του Χρύσανθου Λαζαρίδη, αντιπροέδρου του ΔΣ/Δ21
Σε προηγούμενο σημείωμά μας, επιχειρήσαμε μιαν αποτίμηση των συνεπειών της πρόσφατης διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Θα επιμείνουμε στο ίδιο θέμα, προσπαθώντας να αναδείξουμε τη «βέλτιστη διέξοδο». Και θα ξεκινήσουμε με δύο παρατηρήσεις:
* Πρώτον, η σημερινή κρίση – σε ό,τι αφορά τα οικονομικά της αίτια και τις οικονομικές επιπτώσεις της - δεν είναι μεγαλύτερη από εκείνη του 1929 (ακόμα τουλάχιστον). Μετά την Κρίση του 1929, είχαμε κατάρρευση των διεθνών αγορών, κατάρρευση του διεθνούς πολιτικού συστήματος, πρωτοφανή κατάρρευση τιμών. Είχαμε 25% ανεργία στις ΗΠΑ, είχαμε πτωχεύσεις της τάξης του 20% των επιχειρήσεων και κατασχέσεις της τάξης του 25% των κατοικιών που φτιάχτηκαν με τραπεζικά δάνεια. Σήμερα οι επιπτώσεις της κρίσης που έχουμε ήδη βιώσει, αλλά κι αυτές που φοβούνται ακόμα και οι πιο απαισιόδοξοι, απλώς δεν συγκρίνονται με εκείνη την καταστροφή.
Ακόμα, η σημερινή κρίση δεν συγκρίνεται με την επόμενη χειρότερη μετά το 1929: Στη δεκαετία του ’70 ξέσπασαν τρείς σοβαρότατες κρίσεις: Η πρώτη (Αύγουστος 1971- Ιανουάριος 1973) οδήγησε στην κατάρρευση του συστήματος σταθερών νομισματικών ισοτιμιών (Μπρέττον –Γούντς). Στη συνέχεια ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση (Οκτώβριος 1973), ακολούθησε κύμα βαθιάς ύφεσης σε όλο τον κόσμο, όταν στις ΗΠΑ μπήκε δελτίο στα καύσιμα (για πρώτη φορά μεταπολεμικά), ενώ χώρες όπως η Βρετανία και η Ολλανδία αναγκάστηκαν τότε να καταφύγουν στη στήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μόλις οι παγκόσμιες οικονομίες άρχισαν να συνέρχονται, ξέσπασε η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση (1979 αμέσως μετά την Ιρανική Επανάσταση), οδηγώντας σε νέο κύμα ύφεσης και πληθωρισμού ταυτόχρονα (φαινόμενο που ονομάστηκε στασιμοπληθωρισμός, όταν αχρηστεύθηκαν όλα τα «συμβατικά» εργαλεία άσκησης οικονομικής πολιτικής). Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 16% και η ανεργία ανέβηκε πάνω από το 12%.
Για να έχουμε μια σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα, η ανεργία στις ΗΠΑ βρίσκεται τώρα γύρω στο 7,2%, ενώ ο πληθωρισμός δεν ξεπερνά το 2%. Σίγουρα δεν έχουμε «στασιμοπληθωρισμό» (καταστροφική συνύπαρξη βαθιάς ύφεσης και καλπάζοντος πληθωρισμού) όπως συνέβη στη δεκαετία του ’80. Αλλά δεν έχουμε ούτε «μεγάλη κατάρρευση» (Depression) Εισοδήματος και τιμών όπως συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του ’30.
Η σημερινή κρίση μπορεί να είναι από οικονομική άποψη ηπιότερη κι από τεχνική άποψη πιο περίπλοκη, αλλά έχει ένα κοινό σημείο με τις δύο προηγούμενες (του 1929 και της δεκαετίας του ’70): Όπως κι εκείνες, έχει «σεισμικές» πολιτικές συνέπειες. Αλλάζει τους συσχετισμούς ανάμεσα στα κράτη, αλλάζει τους συσχετισμούς μέσα στις κοινωνίες, αλλάζει τους συσχετισμούς στο χώρο των ιδεών (τόσο μέσα σε κάθε κοινωνία ξεχωριστά όσο και διεθνώς), αν και όχι αναγκαστικά προς την ίδια κατεύθυνση…
Με δύο λόγια τέτοιες μεγάλες κρίσεις αλλάζουν τη δυναμική των γεγονότων, μεταστρέφουν τις διεθνείς τάσεις, ανατρέπουν τις ισορροπίες παντού. Θέτουν σε κίνηση (κοινωνικούς) μετασχηματισμούς και (πολιτικές) συγκρούσεις που οδηγούν σε αναζήτηση νέων ισορροπιών, πάνω σε νέα μοντέλα και νέα αξιακά προτάγματα.
-- Η μεγάλη Κρίση του 1929 αποσταθεροποίησε τις φιλελεύθερες δημοκρατίες και τις ανοικτές οικονομίες σε όλο τον κόσμο. Με αποτέλεσμα να ενισχυθούν ολοκληρωτικά κινήματα και καθεστώτα, να επικρατήσει καθεστώς προστατευτισμού, να γνωρίσουν νέα έξαρση οι εθνικιστικοί ανταγωνισμοί, να καταρρεύσει το διεθνές πολιτικό σύστημα (που στηριζόταν ως τότε στην Κοινωνία των Εθνών), να καταρρεύσει η διεθνής «οικονομική τάξη» (που στηριζόταν ως τότε στον κανόνα χρυσού και στο ελεύθερο εμπόριο), και να οδηγηθεί ο κόσμος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
-- Η τριπλή Κρίση της δεκαετίας του ’70 προκάλεσε επίσης μεγάλες πολιτικές αλλαγές παντού: Στις ΗΠΑ επικράτησε η νέο-δεξιά του Ρόναλντ Ρέηγκαν, στη Βρετανία η νεοφιλελεύθερη Μάργκαρετ Θάτσερ, στη Γερμανία ο Χριστιανοδημοκράτης Χέλμουτ Κολ, ενώ στη Γαλλία ήλθαν στην εξουσία οι Σοσιαλιστές του Φρανσουά Μιτεράν (όπως Σοσιαλιστές ήλθαν στην εξουσία, για πρώτη φορά, στη μετα-φρανκική Ισπανία με την Φελίπε Γκονζάλες, στην Ιταλία με τον Μπετίνο Κράξι και στην Ελλάδα με τον Ανδρέα Παπανδρέου), ενώ στην κομμουνιστική Πολωνία ξέσπαγε η εργατική εξέγερση της Αλληλεγγύης και στην ΕΣΣΔ άρχιζε η ρευστή μετά-Μπρέζνιεφ εποχή).
Δεν είχαμε τότε Πόλεμο, είχαμε όμως, σοβαρή επιδείνωση των διεθνών σχέσεων, πρόσκαιρη επιστροφή σε ψυχροπολεμικό κλίμα (1983-85) κι ύστερα απότομη «τήξη των πάγων» με την «περεστρόϊκα» του νέου σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (1986-89), διάλυση του κομμουνιστικού συνασπισμού κατάρρευση του διπολισμού (1989), διάλυση της ίδιας της ΕΣΣΔ (1991) κι ύστερα ένα «ντόμινο» εξελίξεων τόσο στην ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, όσο και στην Δυτική Ευρώπη (Νομισματική και Πολιτική Ένωση της Ευρώπης) κλπ.
Δεν χρειάζεται, λοιπόν, μια διεθνής οικονομική κρίση να έχει στο οικονομικό πεδίο τις εφιαλτικές διαστάσεις εκείνης του 1929, ούτε χρειάζεται να οδηγήσει σε Πόλεμο (όπως ο Β΄ Παγκόσμιος) για να αποτελέσει «σημείο καμπής» των διεθνών εξελίξεων. Αρκεί να έχει πολιτικές επιπτώσεις παντού, σε μεγάλες κοινωνίες και ισχυρές οικονομίες ξεχωριστά, αλλά και στο διεθνές σύστημα συνολικά. Αρκεί να υπονομεύει ή να ανατρέπει τις «σταθερές» της διεθνούς τάξης πραγμάτων, για να αποτελέσει αφετηρία νέων ανατροπών, νέων ανακατατάξεων και νέων συσχετισμών.
...
η συνέχεια εδώ...
Δεν υπάρχουν σχόλια
Παρακαλούμε σχολιασμούς επί της ουσίας.
Τα σχόλια σας δεν περνάν από έλεγχο γιατί πιστεύουμε ότι δεν θα θίγουν κάποιον προσωπικά με βρισιές και συκοφαντίες.
Τέτοιου είδους σχόλια δεν περνάν από έλεγχο, αλλά θα διαγράφονται μετά την δημοσίευση.
Παρακαλούμε να γράφετε σε πεζά και όχι κεφαλαία
-------------------------------------------------------------------------
Οι απόψεις του ιστολογίου δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν με τα περιεχόμενα στου άρθρου.
Ο ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα - αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω, φόρμας επικοινωνίας.
Ευχαριστούμε