Νότης Μαριάς: "Siemens και «απεχθές χρέος»"

Καθώς η χώρα ζει πλέον στον αστερισμό του σκανδάλου της Siemens και στη συνακόλουθη αφερεγγυότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος, από διάφορες πλευρές τίθεται το ζήτημα της αποζημίωσης του Ελληνικού Δημοσίου για την ηθική και υλική βλάβη που έχει υποστεί από τη Siemens.
Μια σημαντική πλευρά της υλικής ζημίας του Ελληνικού Δημοσίου και των συναφών δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών αφορά και στο ζήτημα του δημοσίου χρέους.
Όπως έχει προκύψει από την Εξεταστική Επιτροπή, το σκάνδαλο της Siemens επικεντρώνεται κυρίως στις προγραμματικές συμβάσεις του ΟΤΕ, στις προμήθειες του ΟΣΕ, στο C4I, στους ηλεκτρονικούς μεταφραστές κ.λπ.
Δημόσιος δανεισμός και Siemens
Η αγορά εξοπλισμού και υλικών από τη Siemens, που έγινε από τον ΟΤΕ, τον ΟΣΕ, τις υπόλοιπες ΔΕΚΟ αλλά και από το Ελληνικό Δημόσιο, πραγματοποιήθηκε κατά κύριο λόγο μέσω δανεισμού από ελληνικές και ξένες τράπεζες.
Ειδικότερα, ο ΟΣΕ αγόρασε από τη Siemens αυτοκινητάμαξες που εξυπηρετούν κυρίως τον προαστιακό, ηλεκτράμαξες, κ.λπ.
Η εν λόγω αγορά πραγματοποιήθηκε με σύναψη δανείων που αποτελούν μέρος του χρέους του ΟΣΕ (ύψους τουλάχιστον 10 δις ευρώ) που με απόφαση της τρόικας έχει πλέον προστεθεί στο ελληνικό δημόσιο χρέος, το οποίο ανέρχεται σε τουλάχιστον 330 δις ευρώ.
Είναι, λοιπόν, προφανές ότι μέρος του ελληνικού δημοσίου χρέους προέρχεται από σύναψη δανείων ή από χορήγηση εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου για αγορά του παραπάνω εξοπλισμού από τη Siemens στην οποία παράνομα ανατέθηκαν οι εν λόγω προμήθειες λόγω μίζας και «μαύρων ταμείων».
Ευρωζώνη και υπερχρέωση της Ελλάδας
Όμως και η ίδια η υπερχρέωση της χώρας, η οποία προέκυψε μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, οφείλεται σε παράνομες ενέργειες των εποπτικών Αρχών της ΕΕ, οι οποίες αν και γνώριζαν ότι η χώρα παραβιάζει τα κριτήρια δημοσιονομικής πειθαρχίας του Συμφώνου Σταθερότητας και του Μάαστριχτ, εντούτοις έκαναν τα στραβά μάτια προκειμένου να συνεχίζεται η απρόσκοπτη εξαγωγή γερμανικών και γαλλικών καταναλωτικών προϊόντων και βιομηχανικού εξοπλισμού στη χώρα μας.
Ειδικότερα, ο επικεφαλής των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης Ζαν Κλοντ Γιούνκερ σε πρόσφατες δηλώσεις του ομολόγησε εντελώς κυνικά πως «οι Ευρωπαίοι γνώριζαν ότι κάποια μέρα η Ελλάδα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη δημοσιονομική κρίση που την έπληξε στις αρχές του χρόνου» (Κέρδος, 9/10/2010, σελ. 3). «Έτσι», συνέχισε, ο κ. Γούνκερ, «ήταν φανερό ότι κάποια μέρα η Ελλάδα θα έπρεπε να αντιμετωπίσει αυτό το είδος του προβλήματος και ήξερα ότι το πρόβλημα αυτό θα έφτανε, διότι συζητούσαμε, οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, ο πρόεδρος Ζαν Κλοντ Τρισέ στην ΕΚΤ, η Επιτροπή κι εγώ ο ίδιος, για τις προοπτικές αυτού που δεν ήταν τότε γνωστό, όπως αυτό που αποκαλούμε “ελληνική κρίση”». Και συνέχισε με ιδιαίτερα αποκαλυπτικό τρόπο: «Ήξερα ακόμη ότι η Γαλλία και η Γερμανία κέρδιζαν τεράστια ποσά από τις εξαγωγές τους προς την Ελλάδα. Αλλά εγώ δεν θα μπορούσα να πω δημόσια αυτό που γνώριζα».
Επομένως, ένα τεράστιο τμήμα του ελληνικού δημοσίου χρέους οφείλεται σε μια συμπαιγνία του δικομματισμού, των εποπτικών Αρχών της ΕΕ και της πολιτικής και οικονομικής ευρωπαϊκής ελίτ, προκειμένου να αποκομίζουν οικονομικά οφέλη εις βάρος του ελληνικού λαού.
Έτσι η χώρα μας υπερχρεώθηκε χωρίς όμως να έχει και κάποιο σχετικό οικονομικό όφελος.
Ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού δημοσίου χρέους στην ουσία συνιστά «απεχθές ή επονείδιστο χρέος» (odious debt) και για το λόγο αυτό η ελληνική πλευρά έχει κάθε δικαίωμα όχι μόνο να αρνηθεί νόμιμα την εξόφλησή του, αλλά να προχωρήσει και στη μονομερή διαγραφή του.
«Απεχθές χρέος» και Διεθνές Δίκαιο
Η έννοια του «απεχθούς χρέους» εμφανίζεται για πρώτη φορά στο Διεθνές Δίκαιο με αφορμή την άρνηση των ΗΠΑ να εξοφλήσουν το χρέος της Κούβας προς την Ισπανία το 1898. Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν τότε ότι το χρέος της Κούβας προς την Ισπανία είχε δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα συμπαιγνίας της κουβανικής «ηγεσίας» με τους Ισπανούς πιστωτές προκειμένου να κερδοσκοπήσουν εις βάρος του κουβανικού λαού κατά τη διάρκεια της ισπανικής αποικιοκρατίας.
Για το λόγο αυτό οι ΗΠΑ, που εν τω μεταξύ είχαν καταλάβει την Κούβα μετά τον αμερικανο-ισπανικό πόλεμο, αρνήθηκαν την εξόφληση του κουβανικού χρέους στην Ισπανία.
Μερική εφαρμογή της ρήτρας του «απεχθούς χρέους» έγινε και το 1919 από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, με αφορμή τα πολωνικά χρέη προς τις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Πρωσίας.
Στην πορεία, η Σοβιετική Ένωση, το 1921, αρνήθηκε να πληρώσει το τσαρικό χρέος με την αιτιολογία ότι κανένας λαός δεν ήταν υποχρεωμένος να πληρώσει χρέη προς τους δανειστές του που τον είχαν αλυσοδέσει επί αιώνες.
Ακολούθησε το 1923 η γνωστή υπόθεση «Μεγάλη Βρετανία κατά Κόστα Ρίκα», στην οποία έγινε για πρώτη φορά δεκτή η εφαρμογή της θεωρίας του «απεχθούς χρέους».
Πάντως, η θεωρητική επεξεργασία του δόγματος του «απεχθούς χρέους» οφείλεται στο Ρώσο καθηγητή Alexander Nahum Sack το 1927, που διατύπωσε στο Παρίσι με μεγαλύτερη σαφήνεια τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της θεωρίας του «απεχθούς χρέους».
Έτσι, τρεις είναι οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία «απεχθούς χρέους»:
1. Ο δανεισμός να έγινε με ανήθικο και παράνομο τρόπο, χωρίς τη συγκατάθεση των πολιτών, στη βάση μιας λεόντειας σύμβασης.
2. Τα δάνεια να μην χρησιμοποιήθηκαν προς το συμφέρον του λαού και της χώρας, αλλά, αντίθετα, να σπαταλήθηκαν σε δραστηριότητες που δεν ωφέλησαν το έθνος.
3. Ο πιστωτής να ήταν ενήμερος γι’ αυτή την κατάσταση και, παρά ταύτα, να προχώρησε στο δανεισμό.
Τη ρήτρα του «απεχθούς χρέους» χρησιμοποίησε πρόσφατα και ο Ισημερινός που διέγραψε μονομερώς ένα μεγάλο μέρος του δημοσίου χρέους του. Καθώς η υπερχρέωση των κρατών προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς, η εφαρμογή της θεωρίας του «απεχθούς χρέους» κερδίζει συνεχώς έδαφος. Μάλιστα το ζήτημα του «απεχθούς χρέους» αποτέλεσε αντικείμενο και πρόσφατης μελέτης της ίδιας της Διεθνούς Τράπεζας.
Ειδική Επιτροπή για το «απεχθές χρέος»
Είναι πλέον σαφές ότι το σκάνδαλο Siemens αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη συγκρότηση ανεξάρτητης Επιτροπής, η οποία, όπως προτείναμε ήδη, θα εξετάσει τεκμηριωμένα το ζήτημα του «απεχθούς χρέους» στην περίπτωση της χώρας μας. Ανάλογη πρόταση έχει κατατεθεί και από τη Σοφία Σακοράφα.
Άλλωστε το σκάνδαλο της Siemens δεν αποτελεί το μοναδικό οικονομικό σκάνδαλο το οποίο οδήγησε σε υπερχρέωση συγκεκριμένες δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς. Υπάρχουν, σύμφωνα με δημοσιεύματα, κι άλλες περιπτώσεις με «μαύρα ταμεία» και μίζες όχι μόνο γερμανικών, αλλά και γαλλικών και άλλων επιχειρήσεων.
Αλλά και ο τρόπος με τον οποίο προέκυψε η υπερχρέωση της χώρας στο πλαίσιο της Ευρωζώνης πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο της εν λόγω Επιτροπής, όπως επίσης και η αποικιοκρατική δανειακή σύμβαση Ελλάδας - κρατών Ευρωζώνης, η οποία μάλιστα δεν έχει καν κυρωθεί από την ελληνική Βουλή. Το ίδιο ισχύει και για τους όρους δανεισμού από το ΔΝΤ.
Προκειμένου να είναι αποτελεσματικό αλλά και αμερόληπτο το έργο της εν λόγω Επιτροπής, θα πρέπει να στελεχωθεί με προσωπικότητες που εγγυώνται πράγματι την αμεροληψία και την ανεξαρτησία.
Ταυτόχρονα, θα πρέπει να έχει την άμεση συμπαράσταση και συνεργασία της κοινωνίας των πολιτών, επιστημονικών φορέων αλλά και των σωματείων των εργαζομένων σε όλες τις ΔΕΚΟ και το Δημόσιο μια και οι εργαζόμενοι μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην ενημέρωση της εν λόγω Επιτροπής.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 27/1/11