Οι μυστηριώδεις πέτρινες μπάλες Towie της Σκωτίας: H άγνωστη χρήση τους πριν 5.500 χρόνια [βίντεο, φωτογραφίες]

File Photo Αυτή είναι μία από τις λίγες φορές που πέτρινες μπάλες έχουν βρεθεί στο πραγματικό αρχαιολογικό τους πλαίσιο, κάτι που θα μπορούσε να ρίξει φως στον σκοπό των μυστηριωδών αυτών αντικειμένων. Screenshot via Avatar of nationalmuseumsscotland National Museums Scotland

Δύο γυαλιστερές πέτρινες μπάλες που διαμορφώθηκαν πριν από περίπου 5.500 χρόνια – και συνδέονται με μια μυστηριώδη πρακτική σχεδόν μοναδική στη νεολιθική Βρετανία – ανακαλύφθηκαν σε έναν αρχαίο τάφο στο νησί Σάντεϊ, στα νησιά Όρκνεϊ, βόρεια της ηπειρωτικής Σκωτίας.

Εκατοντάδες παρόμοιες πέτρινες μπάλες, η καθεμία περίπου στο μέγεθος μιας μπάλας του μπέιζμπολ, έχουν βρεθεί σε νεολιθικές τοποθεσίες κυρίως στη Σκωτία και τα νησιά Όρκνεϊ, αλλά και στην Αγγλία, την Ιρλανδία και τη Νορβηγία, όπως είχε αναφέρει το Live Science.

Ορισμένες είναι περίτεχνα σκαλισμένες – όπως η περίφημη μπάλα Towie που ανακαλύφθηκε στη βορειοανατολική Σκωτία το 1860 – ενώ άλλες είναι γεμάτες προεξοχές ή είναι γυαλισμένες.

 

Carved stone ball, Towie, Aberdeenshire by National Museums Scotland on Sketchfab

Οι πρώτοι ερευνητές υπέθεσαν ότι οι μπάλες χρησιμοποιούνταν ως όπλα, και γι’ αυτό μερικές φορές ονομάζονταν «κεφαλές σπαθιών». Ωστόσο οι περισσότεροι αρχαιολόγοι πιστεύουν πλέον ότι οι πέτρινες μπάλες κατασκευάζονταν κυρίως για καλλιτεχνικούς σκοπούς, ίσως για να σηματοδοτήσουν τη θέση ενός ατόμου στην κοινότητά του ή για να τιμήσουν μια σημαντική φάση της ζωής του, δήλωσε η αρχαιολόγος Βίκι Κάμινγκς του Πανεπιστημίου του Central Lancashire στην Αγγλία, η οποία ηγήθηκε των ανασκαφών του τάφου στο Σάντεϊ.

Οι δύο πέτρινες μπάλες που βρέθηκαν στον τάφο κοντά στην παραλία Tresness στο νησί – η μία από μαύρη πέτρα και η άλλη από ανοιχτόχρωμο ασβεστόλιθο – είναι πολύ πρώιμα παραδείγματα τέτοιων αντικειμένων. Οι συγκεκριμένες ήταν λείες και γυαλισμένες, και όχι σκαλισμένες όπως η μπάλα Towie. Το σκάλισμα των σφαιρών τείνει να συμβαίνει αργότερα στη νεολιθική περίοδο, είπε η επιστήμονας, ενώ το γυάλισμα των σφαιρών ήταν μια παλαιότερη πρακτική.

(University of Central Lancashire/Mike Lawlor)

Οι δύο γυαλισμένες μπάλες «είναι πολύ πιο απλές, αλλά εξακολουθούν να είναι όμορφα αντικείμενα», δήλωσε η αρχαιολόγος στο Live Science. «Θα χρειαζόταν αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα για να κατασκευαστούν, επειδή είναι αρκετά χρονοβόρο να γυαλίσεις μια πέτρα».

Νεολιθικός τάφος

Αυτή είναι μία από τις λίγες φορές που πέτρινες μπάλες έχουν βρεθεί στο πραγματικό αρχαιολογικό τους πλαίσιο, κάτι που θα μπορούσε να ρίξει φως στον σκοπό των μυστηριωδών αυτών αντικειμένων.

Καθεμία από τις μπάλες βρέθηκε στις γωνίες δύο διαφορετικών δωματίων που χρησιμοποιήθηκαν για την ταφή ανθρώπινων λειψάνων, ενώ άλλα αντικείμενα – ιδίως κομμάτια κεραμικής – βρέθηκαν κατά μήκος των τοιχωμάτων του διαμερίσματος.

«Πιθανώς οι άνθρωποι να έβαζαν μικρές πλάκες κάτω και να τοποθετούσαν αγγεία πάνω σε αυτές τις πλάκες», ανέφερε η αρχαιολόγος. «Φαινόταν πραγματικά να ενδιαφέρονται για τους τοίχους και τις γωνίες».

Στο εσωτερικό του τάφου, οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης αποτεφρωμένα ανθρώπινα οστά κοντά στις εισόδους των δύο διαμερίσματα του ταφικού θαλάμου, καθώς και αρκετά μαχαίρια, τα οποία κατασκευάστηκαν από βότσαλα. Η αρχαιολογική ομάδα βρήκε παρά πολλά μαχαίρια στον τάφο, γεγονός που την εξέπληξε.

Οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούσαν τα μαχαίρια για να ξεχωρίζουν τη σάρκα από τα οστά των νεκρών. «Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι χειρίζονταν τα ανθρώπινα λείψανα που είχαν τοποθετηθεί στον θάλαμο – υπάρχουν πολλές παραδόσεις και πολλά παραδείγματα για αυτό», είπε.

Αρχαία νησιά

Τα νησιά Όρκνεϊ βρίσκονται πέρα από το βορειότερο άκρο της ηπειρωτικής Σκωτίας. Είναι διάσπαρτα με αρχαιολογικούς χώρους, συμπεριλαμβανομένου ενός Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO που ονομάζεται Καρδιά του Νεολιθικού Όρκνεϊ, γύρω από το συγκρότημα Ness of Brodgar και το νεολιθικό χωριό Skara Brae, το οποίο υποδηλώνει ότι τα νησιά ήταν κατοικημένα πριν από περίπου 5.000 χρόνια.

«Τα νησιά Όρκνεϊ μπορεί να φαίνονται απομακρυσμένα όταν κοιτάζεις έναν χάρτη, αλλά όταν έρχεσαι εδώ, βλέπεις ότι η γη είναι απίστευτα πλούσια και είναι πολύ εύκολο να τη δουλέψεις», εξήγησε η Κάμινγκς. «Νομίζω ότι οι νεολιθικοί άνθρωποι έφτασαν εδώ και βρήκαν ένα περιβάλλον στο οποίο ευδοκίμησαν».

Ο αρχαίος τάφος βρίσκεται κοντά στην ακτή και είναι ευάλωτος στις καταιγίδες, οπότε οι ερευνητές προσπαθούν να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότερα πριν ο χώρος υποστεί ζημιά. Ο τάφος και ένας νεολιθικός οικισμός που έχουν ανασκάψει περίπου 1,6 χιλιόμετρα, θα ήταν πιο μακριά από την ακτή πριν από περίπου 5.500 χρόνια και το τοπίο θα είχε περισσότερα δέντρα από ό,τι τώρα.

Αν και ο τάφος ερευνήθηκε τη δεκαετία του 1980, οι επιφανειακές ανασκαφές δεν αποκάλυψαν την παλαιότητά του. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ανασκαφών, οι οποίες χρειάστηκαν περίπου τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθούν, οι ερευνητές εφάρμοσαν τις πιο πρόσφατες αρχαιολογικές τεχνικές στον τάφο, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ενός τρισδιάστατου φωτογραμμετρικού μοντέλου του, σύμφωνα με την ερευνήτρια.

Οι αρχαιολόγοι θα πραγματοποιήσουν τώρα αναλύσεις των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, οι οποίες ελπίζουν ότι θα δώσουν ακόμη περισσότερες πληροφορίες για τους νεολιθικούς ανθρώπους των νησιών αυτών.

Με πληροφορίες από Live Science μέσω ertnews.gr, Εύη Τσιριγωτάκη